Gà nuôi thả tự nhiên vùng miền núi: Vẫn là của hiếm!

CôngThương - Gà ngon – đặc sản của vùng miền núi

Có mặt tại chợ Dào San – khu chợ tập trung mua bán phục vụ bà con dân tộc 8 xã biên giới thuộc huyện Phong Thổ, Lai Châu từ sáng sớm, nhưng chúng tôi cũng khó tìm mua được một vài con gà là sản vật của bà con người dân tộc Dao, dân tộc Hà Nhì ở đây mang bán. Hỏi ra mới biết, các lái buôn đã tập trung đón ở những đường rẽ vào chợ và thu mua hết bất kì con gà nào mà bà con mang tới chợ bán. Những chú gà của bà con lông không óng mượt như gà nuôi trang trại, nhưng bù lại con nào con ấy nhanh thoăn thoắt với cặp đùi săn chắc, đôi chân cứng cáp. Trong khi giá gà lông ở Hà Nội chỉ dao động từ 60.000 đến 100.000 đồng/kg (tùy loại gà), thì giá gà bán tại chợ Dào San đã lên tới 150.000 đồng/kg, mà tìm mua vẫn không dễ. Cán bộ người địa phương cho biết, gà của bà con người dân tộc ở đây 100% là thả tự do ở các bãi sắn, nương ngô, tự kiếm ăn cả ngày nên tập tính còn tương đối hoang dã. Thức ăn của gà chủ yếu là giun, dế, ngô, thóc… nhờ vậy nênda gà dày giòn, thịt săn chắc nhưng không dai, ít mỡ, thịt thơm và có vị ngọt đậm.

Sản phẩm gà H’Mông do đồng bào Mông sống ở các tỉnh miền núi phía Bắc nuôi cũng là một trong những loại gà thường xuyên đắt khách. Sản vật này cũng là niềm tự hào của đồng bào Mông. Với bề ngoài nhỏ bé (1,8 - 2 kg), gà H’Mông thoạt trông rất giống gà rừng, nhưng chân chúng đen hoàn toàn, xương đen, thịt đen, phủ tạng đen và da ngăm đen. Không chỉ rất ngon khi chế biến các món ăn, gà H’Mông còn là nguyên liệu cho nhiều vị thuốc. Giá gà H’Mông lông khá cao, gần 200.000 đồng/kg.

Trong điều kiện thực phẩm nuôi, trồng công nghiệp với nguyên liệu chăn nuôi, phân bón có hàm lượng hóa chất cao đang từng ngày đe dọa sức khỏe người tiêu dùng, thì nhu cầu mua được các sản phẩm nuôi trồng tự nhiên cao hơn bao giờ hết. Đây cũng chính là lý do khiến gà của đồng bào luôn là sự lựa chọn của người tiêu dùng sành ăn, có điều kiện và ý thức cao về sức khỏe.

Mua được gà chăn thả tự nhiên - không dễ!

Cũng do chăn thả tự nhiên, nên các loại gà do bà con dân tộc nuôi cả năm mới có thể xuất bán, với giá bán khoảng 150.000 đồng/kg, bán vài con gà, nhiều gia đình đã có một khoản nho nhỏ để trang trải.

Tuy nhiên, nhiều chuyến công tác miền núi đã giúp chúng tôi nhận ra rằng, mua được gà do đồng bào dân tộc nuôi thả tự nhiên không dễ, nhiều người tưởng mình đã được ăn gà H’Mông, gà ri nuôi tự nhiên, nhưng sự thực lại hoàn toàn không phải.

Anh Vàng A Khứ, bản Tà Số, xã Chiềng Hắc, huyện Mộc Châu cho biết: Gia đình anh cũng thả trên nương đàn gà khoảng chục con gà H’Mông, để gia đình sử dụng mỗi khi lễ Tết, cúng lễ. Nếu muốn bán cũng không cần mang ra chợ, có người đến mua tận nơi mua. Theo lời anh Khứ kể thì tại các bản làng xa xôi, thường xuyên có một số người buôn hàng hóa dưới xuôi lên bán, sau đó kết hợp mua lại các sản phẩm do bà con nuôi trồng để về dưới xuôi bán cho các nhà hàng hoặc người quen. Chính vì vậy, rất ít khi các sản phẩm gà ngon, chăn thả tự nhiên được đặt chân tới chợ. Ngay chính người Mông nhiều khi cũng không ăn thịt gà do mình tự nuôi, mà đem bán để lấy tiền mua các loại thức ăn giá rẻ hơn.

Lời kể của anh Khứ giống với những gì chúng tôi đã chứng kiến trên thực tế. Đơn cử như ở huyện Phong Thổ, tới xã Vàng Ma Chải, cách Hà Nội gần 500 km, nhưng nếu không có cán bộ địa phương chỉ dẫn thì việc khách hàng vào quán ăn phải thịt gà Trung Quốc hay gà dưới xuôi mang lên là hoàn toàn có thể. “Có những con gà phải đặt trước mới có, thậm chí chủ quán chỉ bán cho những khách hàng thân thiết” - một cán bộ địa phương cho hay.

Hay với loại gà H’Mông, đến nay đã có nhiều kênh phân phối thông qua mạng Internet nhưng chủ yếu sản phẩm bán ra vẫn là gà giống H’Mông được nhân rộng ở các trang trại phía Bắc. Mặc dù thịt gà cũng khá ngon nhưng so với gà H’Mông của đồng bào Mông thả trên nương mà chúng tôi đã có dịp thưởng thức ở mấy huyện vùng cao của Hà Giang thì... vẫn còn thua xa.

Câu chuyện về những con gà của đồng bào là câu chuyện nhỏ, nhưng nó cũng phần nào cho thấy, giống như nhiều giá trị văn hóa đang tồn tại ở các dân tộc cư trú nơi vùng sâu, vùng xa; phải đi sâu, ở lâu mới hiểu hết. Có những thứ chỉ thực sự giá trị khi nó được hình thành từ những nhọc nhằn, gian khó của đời sống. Giống như những chú gà ri, gà H’Mông kia, thịt của chúng ngon sở dĩ bởi chúng được lớn lên từ môi trường thoáng đãng của trời đất, được nuôi dưỡng bằng chính những gì tự nhiên có. Những vật nuôi này là niềm tự hào của bà con dân tộc, nhưng chính cách thức chăn nuôi này cũng đang đặt ra một vấn đề: Chăn thả tự nhiên, không có quy mô sản xuất lớn, thu nhập của nhiều bà con dân tộc bao giờ mới được nâng lên?

P.V