Đưa truy xuất nguồn gốc thành công cụ nâng cao chất lượng hàng hóa

Truy xuất nguồn gốc mở đường cho thương mại mimh bạch

Theo Báo cáo của Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ tại Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Đề án 100 của Chính phủ do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp với Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia tổ chức vào ngày 11/12 tại Hà Nội cho thấy, hoạt động truy xuất nguồn gốc đã chuyển mình mạnh mẽ. Từ những bước đi ban đầu mang tính thí điểm, đến nay, hệ thống truy xuất nguồn gốc đã từng bước hình thành cơ sở hạ tầng dữ liệu thống nhất,  kết nối nhiều bộ ngành, lan tỏa tới các địa phương và doanh nghiệp trong cả nước.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Uỷ ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết: Bước sang giai đoạn hội nhập sâu rộng, đặc biệt là khi các thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản áp dụng các quy định mới về thiết kế sinh thái, hộ chiếu số sản phẩm, truy xuất nguồn gốc bắt buộc, Việt Nam càng cần khẳng định vị thế bằng các tiêu chuẩn tiên tiến, hệ thống dữ liệu tin cậy và năng lực kết nối chuỗi cung ứng mở – bền vững – số hóa. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để hàng hóa Việt Nam bước nhanh hơn, vững vàng hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Định hướng nhiệm vụ giai đoạn 2026 - 2030, đặt mục tiêu đưa truy xuất nguồn gốc trở thành công cụ trọng yếu trong quản lý chất lượng, chuyển đổi số quốc gia và phát triển kinh tế tuần hoàn”, ông Nguyễn Nam Hải nhấn mạnh.

Theo ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), muốn nâng tầm giá trị hàng hóa, củng cố thương hiệu quốc gia và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế, cần phải xây dựng được một nền tảng quản trị hiện đại, số hóa, dữ liệu hóa và có khả năng kết nối xuyên biên giới. Do đó, Quyết định 100 của Thủ tướng Chính phủ là quyết sách có ý nghĩa chiến lược, tạo nền tảng để xây dựng một hệ thống truy xuất nguồn gốc hiện đại, thống nhất, vận hành hiệu quả; thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh; đồng thời nâng cao niềm tin của người tiêu dùng trong và ngoài nước. Có thể nói, truy xuất nguồn gốc chính là “tấm hộ chiếu số” bảo chứng cho uy tín và chất lượng của hàng hóa Việt Nam khi tham gia vào các chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Trên 25.000 doanh nghiệp áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc

Chia sẻ tại hội nghị, ông Bùi Bá Chính - Giám đốc Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết: Hiện, toàn bộ 34 tỉnh/thành phố mới (sau khi sắp xếp từ 63 đơn vị hành chính cũ) đã xây dựng Kế hoạch thực hiện Đề án “Triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc” trên địa bàn tỉnh. 100% địa phương đã xác định nhóm sản phẩm chủ lực hoặc sản phẩm OCOP làm trọng tâm triển khai áp dụng truy xuất nguồn gốc (TXNG); trên 25.000 doanh nghiệp áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Các địa phương đã triển khai nhiều hình thức hỗ trợ thiết thực, trong đó phổ biến nhất là cấp tem, mã QR, hỗ trợ chi phí áp dụng và hỗ trợ kỹ thuật. Tổng lượng tem, mã truy xuất nguồn gốc được cấp vượt 20 triệu tem, phản ánh quy mô hỗ trợ lớn và nhu cầu ứng dụng truy xuất nguồn gốc ngày càng tăng. 

Công tác tuyên truyền, đào tạo được triển khai rộng khắp: các đơn vị thuộc Bộ khoa học và Công nghệ đã tổ chức hơn 100 khóa đào tạo, tập huấn trong giai đoạn 2020 - 2025. Cả nước tổ chức trên 10.000 Khóa đào tạo liên quan đến truy xuất nguồn gốc với trên 1 triệu lượt tham gia cả trực tiếp và trực tuyến.

Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa Quốc gia đã chính thức được đưa vào vận hành từ 1/10/2024, đóng vai trò cầu nối để kết nối tất cả thành phần tham gia trong chuỗi cung ứng, giữa các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp. Đến nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố 35 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về truy xuất nguồn gốc và mã truy vết, định danh sử dụng trong truy xuất nguồn gốc.… Các tiêu chuẩn này đã bao phủ hầu hết các nhóm sản phẩm chủ lực cũng như yêu cầu đối với hệ thống. Đây là bước tiến quan trọng trong việc xây dựng nền tảng kỹ thuật, giúp các địa phương triển khai thống nhất, đồng bộ.

“Công tác xây dựng và vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, bước đầu hình thành mạng lưới kết nối từ trung ương đến địa phương. Tuy nhiên, để hệ thống phát huy hiệu quả toàn diện, trong giai đoạn tới, cần tiếp tục đẩy mạnh việc chuẩn hóa công nghệ, kết nối và chia sẻ dữ liệu, hỗ trợ hạ tầng cho các tỉnh miền núi và bảo đảm kết nối thông suốt với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia”, ông Bùi Bá Chính chia sẻ thêm.

Phát biểu định hướng cho việc triển khai Đề án 100 trên phạm vi cả nước, ông Lê Xuân Định, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh: Sau 5 năm triển khai, Đề án 100 đã chứng minh tính đúng đắn của một chủ trương lớn. 5 năm qua là hành trình nỗ lực không ngừng của các cơ quan quản lý, các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia và đội ngũ các nhà khoa học.

Từ chỗ truy xuất nguồn gốc còn là khái niệm tương đối mới mẻ, đến nay Việt Nam đã xây dựng được nền tảng chính sách, mô hình triển khai và hệ thống kết nối tương đối đồng bộ góp phần minh bạch thông tin sản phẩm và bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam.

“Thế giới đang dịch chuyển rất nhanh, nhiều thị trường xuất khẩu lớn yêu cầu tiêu chuẩn bắt buộc về thông tin, về môi trường và tính bền vững. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đặt khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là một trong những đột phá chiến lược. Điều đó tạo ra cơ hội to lớn để chúng ta đưa truy xuất nguồn gốc trở thành xương sống của quản lý chất lượng, là động lực phát triển của hệ sinh thái sản xuất, kinh doanh hiện đại” - ông Lê Xuân Định cho biết.

Thứ trưởng Lê Xuân Định nhấn mạnh 5 nhiệm vụ trọng tâm: Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia đạt chuẩn, liên thông đa ngành, kết nối quốc tế và ứng dụng mạnh mẽ AI, Blockchain, IoT. Bắt buộc các ngành hàng chủ lực - từ nông nghiệp, công nghiệp, dược phẩm đến hàng tiêu dùng - áp dụng chuẩn truy xuất thống nhất. Triển khai nhanh hơn, quyết liệt và đồng bộ hơn. Đưa Đề án 100 từ giai đoạn triển khai sang đột phá, từ thí điểm sang chuẩn hóa. Chuyển từ kết nối kỹ thuật sang liên thông dữ liệu quốc gia. Tạo môi trường để mọi ngành hàng và đặc biệt doanh nghiệp thấy rõ lợi ích khi tham gia hệ thống truy xuất.

Tại Hội nghị, Ban Tổ chức đã vinh danh và trao giấy xác nhận cho các địa phương và doanh nghiệp gồm: Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lào Cai, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh An Giang, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hưng Yên, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cần Thơ, Công ty Cổ phần Công nghệ Checkee, Công ty Cổ phần Icheck Trace. Đây là những đơn vị đã thực hiện kết nối với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia.