Du lịch văn hoá: Kiến tạo thị trường cho hàng hoá vùng dân tộc thiểu số

Kênh tiêu thụ hàng hóa tiềm năng

Từ bao đời nay, đồng bào vùng dân tộc thiểu số và miền núi đã gắn bó với nương rẫy, với nghề dệt thổ cẩm, với những sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang đậm dấu ấn văn hoá. Tuy nhiên, nếu không tìm được thị trường, không biến sản phẩm thành hàng hoá được tiêu thụ rộng rãi, những nông sản và sản phẩm truyền thống ấy dễ rơi vào vòng luẩn quẩn: sản xuất nhỏ lẻ, giá trị thấp và khó cạnh tranh.

Về vấn đề này, chia sẻ với Báo Công Thương, ông Phạm Hải Quỳnh – Viện trưởng Viện Phát triển du lịch châu Á - chuyên gia gắn bó với hoạt động du lịch cộng đồng tại vùng dân tộc thiểu số đánh giá, trong vài năm gần đây, nhờ sự kết hợp giữa phát triển du lịch với tiêu thụ nông sản, nhiều sản phẩm vùng cao đã dần thoát khỏi cảnh “bí đầu ra”. Những phiên chợ vùng cao, những lễ hội gắn với mùa vụ, những tuần hàng Việt Nam tại các thành phố lớn đã trở thành cầu nối quan trọng, đưa sản phẩm đặc trưng từ núi rừng ra thị trường.

Thực tế cho thấy, nếu như trước đây những sản phẩm như thổ cẩm, chè Shan tuyết, mật ong bạc hà, rượu ngô hay măng khô… chỉ loanh quanh trong phạm vi bản làng thì nay đã có mặt ở hệ thống nhà hàng, khách sạn, siêu thị, thậm chí tham gia trên các sàn thương mại điện tử. Du khách khi đến Tây Bắc, Tây Nguyên không chỉ được trải nghiệm cảnh sắc thiên nhiên và văn hoá đặc sắc, mà còn được thưởng thức, mua sắm sản vật địa phương làm quà. Điều này không chỉ nâng cao giá trị kinh tế cho sản phẩm mà còn tạo động lực để đồng bào gìn giữ, phát triển nghề truyền thống.

Bên cạnh đó, chuyên gia kinh tế - TS. Võ Trí Thành từng nhấn mạnh rằng để nông sản miền núi vươn xa, sản phẩm phải gắn liền với xu hướng tiêu dùng xanh, an toàn và có trách nhiệm xã hội. Theo đó, trong bối cảnh hội nhập, nếu sản phẩm mang đậm nét văn hoá, bảo vệ môi trường luôn được người tiêu dùng, thị trường đón nhận. Khi sản phẩm được “nâng tầm” như vậy, việc gắn kết với hoạt động du lịch càng phát huy hiệu quả, biến những sản phẩm tưởng chừng rất bình dị thành món quà mang giá trị văn hóa, kinh tế.

Nhằm góp phần mở rộng thị trường cho hàng hoá vùng dân tộc thiểu số miền núi, công tác bảo tồn văn hoá hết sức quan trọng. Bởi văn hoá không chỉ là linh hồn của sản phẩm du lịch hấp dẫn mà còn là “chứng chỉ” giúp hàng hoá vùng dân tộc thiểu số miền núi có chỗ đứng trên thị trường. Nhận thức rõ điều này, trong những năm qua, Nhà nước đã triển khai nhiều chương trình, dự án nhằm gắn kết bảo tồn văn hoá với phát triển kinh tế, đặc biệt là thông qua Dự án 6 trong Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025.

Bảo tồn văn hóa, xây dựng sản phẩm du lịch hấp dẫn

Tại Hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện Dự án Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch (Dự án 6 - thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025), ngày 3/10, theo Báo cáo của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Dự án 6 đã triển khai nhiều hoạt động hiệu quả.

Trong đó, đã hỗ trợ tổ chức 15 lễ hội truyền thống tiêu biểu, xây dựng 36 mô hình bảo tồn văn hoá dân tộc, đầu tư trang thiết bị cho hàng nghìn nhà văn hoá thôn bản. Song song, hàng chục lớp tập huấn, truyền dạy di sản phi vật thể cũng được tổ chức, tạo cơ hội để thế hệ trẻ hiểu, yêu và gìn giữ bản sắc dân tộc. 

Đặc biệt, 69 điểm du lịch đã được cải tạo, nâng cấp dịch vụ, trong đó có 48 làng, bản văn hoá truyền thống được lựa chọn đầu tư thành điểm đến du lịch. Hơn 3.200 nhà văn hoá và khu thể thao ở thôn, bản được xây dựng, tạo không gian sinh hoạt cộng đồng vừa phục vụ bà con vừa chào đón khách du lịch. 

Về tác động kinh tế - xã hội, theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chương trình đã giúp thúc đẩy hội nhập xã hội và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Trong đó, Dự án 6 với 19 nhiệm vụ thành phần đã hỗ trợ đa dạng các hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, góp phần phát triển toàn diện văn hóa dân tộc thiểu số, giữ gìn, bảo tồn, tôn vinh và phát huy bản sắc văn hóa thông qua bảo tồn ngôn ngữ, chữ viết; các lễ hội truyền thống tốt đẹp, xây dựng và nhân rộng sản phẩm văn hóa phục vụ phát triển du lịch tại các địa phương.

Bên cạnh đó, chương trình còn tác động mạnh mẽ đến các nhóm đối tượng thụ hưởng với việc giúp củng cố bản sắc riêng của từng dân tộc, làm cho đồng bào dân tộc thiểu số tự hào hơn về nguồn gốc, truyền thống và di sản của dân tộc mình, giữ gìn và phát huy các tri thức bản địa, tạo cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương thông qua các dịch vụ du lịch.

Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch - bà Trịnh Thị Thuỷ đánh giá, Dự án 6 đã góp phần lan tỏa, khôi phục và bảo tồn bản sắc văn hóa cốt lõi của các dân tộc thiểu số, đồng thời thu hút đầu tư vào du lịch và thay đổi nhận thức của người dân vùng sâu, vùng xa.

Thực tế cho thấy, khi bản sắc văn hoá được khơi dậy và đưa vào khai thác du lịch, hiệu quả kinh tế được nhân lên gấp bội. Không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên, nghệ thuật Mo Mường, khèn Mông, dệt thổ cẩm Cơ Tu hay lễ hội truyền thống Khmer, Thái, Bru – Vân Kiều đã và đang trở thành sản phẩm du lịch đặc thù. Khách du lịch trong và ngoài nước không chỉ đến để ngắm nhìn, mà còn sẵn sàng chi trả để trải nghiệm, để mua sản phẩm thủ công, nông sản gắn liền với văn hoá đó.

Ở góc độ địa phương, ông Hồ Văn Mười - Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng cho biết, địa phương đang đẩy mạnh phát triển kinh tế đêm, đa dạng hóa sản phẩm du lịch gắn với văn hóa để thu hút du khách. Theo đó, việc kết hợp bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch đã tạo ra nguồn thu mới cho đồng bào, đồng thời thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa truyền thống.

Với lợi thế là tỉnh rộng nhất cả nước, có miền núi, đồng bằng và ven biển, gắn liền với sự đa dạng về văn hóa vùng miền của 54 dân tộc anh em chung sống thuận hòa, trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội, tỉnh Lâm Đồng đặt ra 3 trụ cột cơ bản, trong đó có nhiệm vụ phát triển văn hóa, du lịch. 

Theo đó, tỉnh Lâm Đồng đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hỗ trợ đẩy mạnh phát triển kinh tế đêm tại khu vực Phan Thiết và Đà Lạt nhằm đa dạng hóa các loại hình du lịch, thu hút các nhà đầu tư và du khách tới địa phương.

Việc triển khai hiệu quả Dự án 6 đã tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi, đời sống vật chất tinh thần của đồng được cải thiện, đảm bảo an sinh xã hội.