Dồn lực tăng trưởng: Cần cơ chế khuyến khích đầu tư tư nhân

Ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam - đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương xung quanh vấn đề này.

Cơ hội hiếm có cho các nhà thầu xây dựng

- Đầu tư công là một thành tố trong "kiềng 3 chân" của động lực tăng trưởng kinh tế, tuy nhiên, giải ngân khối lượng vốn năm 2025 lớn nhất từ trước đến nay được nhận định là không dễ. Ông bình luận như thế nào về việc này?

Ông Nguyễn Quốc Hiệp: Có thể nói, mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% là mục tiêu đầy thách thức và phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Một trong những chân kiềng của tăng trưởng kinh tế là đầu tư công. Ngân sách đầu tư công nhà nước cũng đã có đủ và chuẩn bị mọi thứ sẵn sàng. Năm 2025, mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công 36 tỷ USD, tương đương 875 nghìn tỷ đồng, cao nhất từ trước đến nay.

Trong thời gian vừa qua, Thủ tướng Chính phủ liên tục đôn đốc, các bộ, ngành, địa phương dồn lực vào cuộc. Dù vậy, để giải ngân vốn đầu tư công việc này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, có thể là chính sách từ sự phối hợp giải phóng mặt bằng, đền bù, đấu thầu, cơ chế thanh toán. Đầu tư công không chỉ đơn giản là chúng ta cứ chi ngân sách ra mà cần phải đủ điều kiện mới chi được.

Rõ ràng, mặc dù điều kiện ngân sách sẵn sàng nhưng để quyết tâm thực hiện giải ngân hết con số 36 tỷ USD trong năm 2025 là một việc không hề đơn giản. Cộng với việc bộ máy của các bộ, ngành, địa phương đều tổ chức, sắp xếp lại, do đó, quý II này, công tác giải ngân vốn đầu tư công cũng sẽ có độ chững. Tăng trưởng GDP quý II có thể không được như kỳ vọng.

Như vậy, quay đi, quay lại chúng ta đã mất 2 quý. Vì vậy, để đạt được mục tiêu tăng trưởng 8% thì chúng ta còn lại thời gian phải tập trung là 2 quý cuối năm. Đây là nhiệm vụ hết sức khó khăn.

Các nhà thầu xây dựng sẽ thực hiện các dự án đầu tư công là chính. Để thực hiện được cũng phải căng sức lên để làm, và có làm được theo đúng tiến độ cũng như chi phí như họ mong muốn hay không cũng là cả vấn đề.

Tuy nhiên, tất cả các doanh nghiệp xây dựng cũng xác định đây là cơ hội tạo công ăn việc làm, đảm bảo được giá trị sản lượng cũng như doanh thu mong muốn. Đây cũng là cơ hội hiếm có cho các nhà thầu xây dựng.

Dù vậy, không phải cứ cố gắng phấn đấu là đạt được kết quả. Hiện, các công trình, dự án đều cần thiết phải đẩy nhanh tiến độ. Tuy nhiên, các nhà thầu xây dựng đang gặp rất nhiều khó khăn, trong đó, nguồn nhân lực đang là khó khăn lớn nhất.

- Hiện nay, nguồn nhân lực đang là khó khăn nhất đối với các nhà thầu, ông có thể chia sẻ cụ thể về việc này?

Ông Nguyễn Quốc Hiệp: Thị trường lao động khó lên nguyên nhân do 2 khâu. Thứ nhất, cơ chế tiền lương của ngành xây dựng còn chưa khuyến khích. Hiện, gần như địa phương nào cũng có các cụm công nghiệp, khu công nghiệp, trong khi ngành lao động có một đặc thù là 70% là lao động nông nhàn, số lao động này bây giờ không đi làm xa, không đi làm xây dựng nữa mà họ làm cho khu, cụm công nghiệp. Do đó, các công trình xây dựng phải lấy lao động khu vực vùng đồng bào dân tộc rất nhiều.

Trong khi đó, nguồn lao động kỹ thuật, có tay nghề, đào tạo của chúng ta rất ít, các doanh nghiệp phải tự lo, các trường đào tạo trước kia nhà nước đứng ra làm hiện nay thu hẹp phạm vi lại... Vì vậy, việc đào tạo công nhân kỹ thuật rất khó khăn.

Cần tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp

- Cùng với đầu tư công, đầu tư tư nhân cũng là yếu tố đẩy "bánh xe" kinh tế đi lên. Để đầu tư tư nhân phát triển, yếu tố quan trọng nhất là gì, thưa ông?

Ông Nguyễn Quốc Hiệp: Năm 2025 là năm cuối của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025. Do vậy, việc Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng trên 8% trong năm nay sẽ là nền tảng để tạo đà bật lên cho giai đoạn tiếp theo - kỷ nguyên mới của dân tộc. Quyết tâm cải cách thể chế của Đảng, Chính phủ là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu đề ra.

Theo quan điểm của tôi, muốn kinh tế phát triển, thu nhập bình quân đầu người đạt từ 4.900 - 5.000 USD/năm trở lên, việc quan trọng đó là phải thúc đẩy được đầu tư tư nhân.

Trong tổng mức đầu tư toàn xã hội, đầu tư công chỉ chiếm khoảng một nửa, còn lại phải là đầu tư từ khối FDI và đầu tư tư nhân. Trong đó, khi đầu tư tư nhân phát triển sẽ đẩy "bánh xe" kinh tế đi lên.

Để phát triển đầu tư tư nhân, quan trọng nhất là phải cải cách thể chế để nhà đầu tư yên tâm thấy Chính phủ thực sự mở cửa, tạo điều kiện đầu tư và mang lại hiệu quả. Cải cách thể chế nằm ở hai khía cạnh.

Một là, thủ tục đầu tư phải thông thoáng, cởi mở.

Hai là, muốn phát triển kinh tế sâu rộng, bền vững, Chính phủ cần xác định không nên đặt mục tiêu thu ngân sách ngắn hạn mà cần phải nhìn mục tiêu dài hạn hơn, khi đó, cơ chế mới thực sự thông thoáng. Nếu chỉ đặt mục tiêu ngắn hạn, sẽ không khuyến khích được đầu tư.

Ngoài ra, về các thủ tục đầu tư, Chính phủ mới đề cập cải cách về thể chế, pháp luật, còn cải cách về thủ tục đầu tư như thế nào thì chưa rõ. Do vậy, cần quan tâm đến vấn đề quan trọng này, để nhà đầu tư thấy là thủ tục của chúng ta rất thuận lợi, thời gian ngắn, chỉ 6 tháng đến 1 năm, thay vì phải mất 2 - 3 năm như hiện nay mới giải ngân được.

Do đó, tôi kiến nghị trong các chỉ tiêu giao cho các bộ, ngành, địa phương, cần phải cụ thể về chỉ tiêu cải cách hành chính, thủ tục đầu tư chứ không chỉ giao mỗi chỉ tiêu về số liệu tăng trưởng.

- Thành lập các tổ công tác để tháo gỡ khó khăn cho các dự án bất động sản, nhà ở, ưu tiên giải quyết các nguồn lực bị lãng phí, trong đó, có các dự án đang bị treo là một trong những giải pháp được Chính phủ đề ra để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8%. Theo ông, đâu sẽ là mấu chốt để giải phóng được nguồn lực này?

Ông Nguyễn Quốc Hiệp: Điều đáng mừng là trong 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp để đạt mục tiêu tăng trưởng trên 8%, Chính phủ rất quan tâm đến việc ưu tiên giải quyết các nguồn lực bị lãng phí, như quy hoạch treo, dự án vướng thủ tục, đất công không sử dụng, tài sản tranh chấp và các vụ án kéo dài; tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn đối với thị trường bất động sản để tăng nhanh nguồn cung… Đây là chủ trương rất đúng, song để biến thành hiện thực còn rất nhiều việc phải làm.

Nhiều dự án đang làm dở nhưng có dự án bị vướng quy hoạch, có dự án vướng thủ tục, thậm chí chỉ vướng về tên do Luật Đấu thầu quy định phải là liên danh, nhưng sau khi thắng thầu, trên cơ sở liên danh họ lập ra công ty lại không được chấp nhận. Bản chất ở đây không phải là khúc mắc về pháp lý, mà là thủ tục và cần phải tháo gỡ vấn đề này.

Các doanh nghiệp trong ngành xây dựng, bất động sản nói riêng, cộng đồng doanh nghiệp nói chung đang rất trông chờ các biện pháp hành động cụ thể của các bộ, ngành, địa phương trong tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp. Cải cách cần phải tiến hành thật mạnh, khẩn trương, vì thời gian không chờ đợi chúng ta.

Nếu muốn tăng trưởng đạt con số trên 8%, cần sự huy động của tổng lực. Do đó, các hành động, biện pháp phải rất cụ thể và chi tiết ngay từ những tháng đầu năm, quý đầu năm, nếu chờ đến tháng 5 - 6 tới mới xong sẽ khó đạt được mục tiêu tăng trưởng trên 8%.

Nếu các biện pháp của Chính phủ chỉ đạo đến các bộ, ngành, địa phương trở thành các hành động cụ thể, khả năng tăng trưởng kinh tế năm 2025 cao hơn năm 2024 và đạt mục tiêu trên 8% là có điều kiện.

Xin cảm ơn ông!