Doanh nghiệp Việt cần phòng ngừa tranh chấp, lừa đảo trong thương mại quốc tế

Sự kiện do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phối hợp với Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) tổ chức.

Theo Ban Pháp chế (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI), các doanh nghiệp toàn cầu thiệt hại khoảng 5% doanh thu mỗi năm vì lừa đảo. Giá trị trung bình một vụ lừa đảo là 1,7 triệu USD. Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết họ là nạn nhân của lừa đảo và tội phạm kinh tế trong 2 năm trước thời điểm khảo sát như sau: Năm 2018 là 49%; năm 2020 là 47% và năm 2022 là 46%. Về phân loại lừa đảo, có 43% từ bên ngoài, 31% từ nội bộ, 26% thông đồng giữa trong và ngoài.

Về phía các doanh nghiệp Việt Nam, 52% doanh nghiệp tham gia khảo sát của PwC từ Việt Nam cho biết họ trải nghiệm lừa đảo hoặc tội phạm kinh tế khác trong 2 năm trước thời điểm khảo sát. Con số này cao hơn mức 46% chung của khu vực châu Á Thái Bình Dương và mức 49% của toàn cầu.

Các doanh nghiệp Việt Nam chưa chú trọng các biện pháp chống lừa đảo. Không nhiều doanh nghiệp Việt Nam muốn báo cáo cho cơ quan quản lý nhà nước. Nguyên nhân do không tin tưởng cơ quan nhà nước, không tin tưởng vào năng lực chuyên môn cơ quan nhà nước, lo ngại thông tin bị lộ lọt ra công chúng.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký - Trưởng Ban pháp chế VCCI nhận định, khi Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn, các doanh nghiệp Việt Nam làm ăn với nhiều đối tác hơn, sang nhiều sân chơi rộng hơn, luật chơi khác nhau thì nguy cơ tranh chấp, lừa đảo cũng lớn hơn, phức tạp hơn. Các lừa đảo và tranh chấp mà doanh nghiệp thường phải đối mặt là do không có điều kiện kiểm tra kỹ lưỡng về đối tác, lựa chọn phương thức thanh toán chưa phù hợp, có thể từ những gài cắm đầy tính toán từ đối tác trong hợp đồng mà doanh nghiệp Việt Nam vốn chưa có nhiều kinh nghiệm.

Câu hỏi đặt ra là giải pháp nào để các doanh nghiệp Việt Nam kinh doanh quốc tế an toàn, hiệu quả? Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, trước tiên doanh nghiệp phải tự hoàn chỉnh mình, có nhân lực tốt, bộ máy tốt, hệ thống quản trị rủi ro tốt. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp phải có mạng lưới thông tin, thường xuyên liên hệ với các cơ quan thương vụ Việt Nam và các tổ chức hỗ trợ, dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp trong sử dụng các dịch vụ pháp lý. “Làm ăn thuận lợi phải tính khi rủi ro. Sự an toàn, tin cậy luôn cần phải trả bằng chi phí. Đây là điều tưởng như hiển nhiên, đơn giản nhưng không phải doanh nghiệp nào ở Việt Nam cũng thực hiện được”, ông Đậu Anh Tuấn chia sẻ.

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phát biểu tại hội thảo

Về phía Bộ Công Thương, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu- Bộ Công Thương cho biết, Việt Nam đang có thế mạnh về hoạt động xuất nhập khẩu với việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do. Khi vào sân chơi mở rộng đồng nghĩa với sân chơi rủi ro sẽ nhiều hơn. Về phía cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Công Thương, VCCI đã nhiều lần thông tin về những trường hợp, khả năng rủi ro trong hoạt đồng xuất nhập khẩu.

Tuy nhiên, vẫn có những sự việc đã xảy ra, vụ việc container hạt điều xuất khẩu sang thị trường Italia là một ví dụ. Cùng nhau chia sẻ bài học, chia sẻ những kinh nghiệm sẽ giúp cộng đồng doanh nghiệp trưởng thành hơn.

"Với một đất nước có nhiều ngành hàng xuất khẩu hàng đầu thế giới như Việt Nam nhưng đã phần là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, rất thiếu kinh nghiệm về tranh chấp thương mại quốc tế. Do đó, việc cùng nhau trao đổi, chia sẻ các biện pháp nhận diện và phòng tránh rủi ro, kinh nghiệm tìm kiếm đối tác tin cậy cũng như đàm phán hợp đồng và trong trường hợp nếu xảy ra tranh chấp thì chúng ta cần tìm đến các cơ quan nào… là hết sức cần thiết”, ông Trần Thanh Hải chia sẻ.

Với sự vào cuộc nhanh chóng, quyết liệt của Thương vụ Việt Nam tại Italy và các bộ ngành liên quan, Hiệp hội Điều Việt Nam, đặc biệt là sự chỉ đạo kịp thời, sâu sát của Thủ tướng Chính phủ, cũng như sự chủ động của các doanh nghiệp. Đến nay vụ việc các doanh nghiệp Việt Nam bị lừa xuất khẩu hạt điều sang Italy đã cơ bản xử lý thành công.

Kinh nghiệm cho doanh nghiệp Việt Nam từ vụ việc các container hạt điều, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) - ông Bạch Khánh Nhựt cho rằng, nguyên nhân dẫn đến các doanh nghiệp bị lừa là do quá tin tưởng vào công ty môi giới, không kiểm tra thông tin đối tác. Trong thời gian dịch bệnh khó khăn, có được những đơn hàng lớn nên doanh nghiệp mong muốn bán được hàng; nhất là vào thời điểm thị trường có ít giao dịch. Phương thức thanh toán nhiều rủi ro.

Câu hỏi đặt ra là từ vụ 76 container hạt điều rút ra bài học gì cho các doanh nghiệp, ông Bạch Khánh Nhựt cho rằng, trong kinh doanh quốc tế, vai trò của môi giới là rất quan trọng nhưng doanh nghiệp cần có sự kiểm tra đối tác một cách độc lập. Ở đây, vai trò của các Thương vụ tại nước sở tại là rất quan trọng. Bên cạnh đó, cần cảnh giác với các dấu hiệu bất thường từ đối tác, mặc dù kẻ lừa đảo thường dùng các thủ đoạn rất tinh vi. Đồng thời, các doanh nghiệp nên dùng các phương thức thanh toán an toàn hơn. Nên trao đổi thông tin với đồng nghiệp để phát hiện dấu hiệu lừa đảo….

"Vụ việc hạt điều vừa rồi không phải doanh nghiệp chúng ta dốt mà quá tốt và quá tin vào đối tác. Đây là những sai lầm cơ bản", ông Nguyễn Đức Thanh - Tham tán Công sứ Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Italia nhận định và cho rằng, về phía doanh nghiệp cần thận trọng khi chọn đối tác, cảnh giác không để bị lừa đảo. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần đẩy mạnh các hoạt động hội thảo, đào tạo nghiệp vụ cho doanh nghiệp. Học phí không nhiều nhưng có tác dụng rất tốt để giảm rủi ro.