Doanh nghiệp: Chủ lực kiến tạo thị trường cho nông sản vùng cao

Điểm nghẽn phát triển nông sản vùng cao

Vùng đồng bào dân tộc thiểu số từ lâu đã được biết đến là nơi sản sinh ra nhiều loại nông sản đặc trưng, có chất lượng cao và được thị trường trong nước lẫn quốc tế ưa chuộng. Tuy nhiên, nghịch lý “được mùa mất giá” vẫn tái diễn, khiến đời sống của người nông dân chịu nhiều thiệt thòi. Đây là một trong những điểm nghẽn lớn cản trở sự phát triển bền vững của nông sản khu vực này.

Chia sẻ với Báo Công Thương, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy phân tích, nguyên nhân trước hết nằm ở hạn chế trong trình độ và khả năng tiếp cận khoa học kỹ thuật của đồng bào. Phần lớn bà con sản xuất theo tập quán cũ, còn manh mún, tự phát, phụ thuộc nhiều vào thương lái, thiếu sự chủ động trong khâu quảng bá và tiếp cận nền tảng số để giới thiệu nông sản ra thị trường. Cộng thêm đặc điểm địa lý xa trung tâm, khâu bảo quản sau thu hoạch còn yếu, khiến nông sản dễ bị dồn ứ, giảm giá trị khi bước vào mùa thu hoạch rộ.

Trong khi đó, thị trường tiêu thụ hiện nay ngày càng đặt ra yêu cầu cao về kỹ thuật, chất lượng và dịch vụ. Các tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc, quy trình sản xuất an toàn, sản phẩm đạt chuẩn VietGAP hoặc hữu cơ đã trở thành yếu tố bắt buộc để hàng hóa có thể thâm nhập thị trường rộng lớn. “Nếu không có sự dẫn dắt và tham gia mạnh mẽ của doanh nghiệp, người dân khó lòng đáp ứng được những yêu cầu ngày càng khắt khe này”, ông Hoàng Trọng Thủy nhấn mạnh.

Theo chuyên gia Hoàng Trọng Thuỷ, để giải quyết tình trạng này, cần triển khai loạt giải pháp đồng bộ, trong đó, cần khơi thông “điểm nghẽn” bằng cách xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, thu hút doanh nghiệp đầu tư trực tiếp vào địa bàn. Khi doanh nghiệp tham gia, không chỉ chi phí rủi ro được giảm bớt mà quy trình sản xuất cũng trở nên minh bạch, dễ dàng truy xuất nguồn gốc, đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước. Đây chính là giải pháp tối ưu để phát triển bền vững nông sản vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số phát triển. 

Doanh nghiệp giữ vai trò đòn bẩy 

Nêu bật vai trò của doanh nghiệp, khu vực kinh tế tư nhân đối với sự phát triển của nông sản vùng cao, chuyên gia Hoàng Trọng Thủy khẳng định: Doanh nghiệp chính là lực lượng chủ lực ở vùng nguyên liệu, là cầu nối trực tiếp với thị trường, vừa gắn bó với người dân vừa nắm bắt thực tiễn. Không ai có thể thay thế vai trò này. Mặt khác, theo vị chuyên gia này, doanh nghiệp không chỉ góp phần tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và gia tăng thị trường tiêu thụ nông sản mà còn giữ vai trò dẫn dắt phát triển thị trường hàng hoá cho đồng bào.

“Chính họ là lực lượng năng động, đến tận bản làng, sát cánh cùng bà con trong từng mùa vụ, đồng thời kết nối sản phẩm địa phương với hệ thống phân phối lớn. Qua đó, doanh nghiệp trở thành mắt xích trong chuỗi giá trị, giúp kinh tế hộ và kinh tế trang trại phát triển, hình thành các sản phẩm chủ lực cho từng địa phương”, ông Thuỷ nói.

Như vậy, để phát huy vai trò của doanh nghiệp, khu vực kinh tế tư nhân, ông Hoàng Trọng Thủy đề xuất cần thúc đẩy mạnh mẽ sự tham gia của khu vực kinh doanh này tại vùng dân tộc thiểu số. Trọng tâm là hỗ trợ phát triển các chủ trang trại, hộ sản xuất giỏi, từ đó xác định rõ diện tích sản xuất, vòng đời sản phẩm và ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng.

“Nếu xác định sai vòng đời sản phẩm, nhà đầu tư sẽ gặp rủi ro mất trắng. Vì vậy, phát triển những người sản xuất giỏi ngay tại bản địa là điều kiện tiên quyết để hình thành vệ tinh sản xuất và tạo ra nguồn cung ổn định cho thị trường”, ông Thủy nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, cần khuyến khích doanh nghiệp ngoài địa bàn đầu tư vào khâu chế biến để tăng giá trị gia tăng cho nông sản. Theo ông Hoàng Trọng Thuỷ, đây là khâu mà bà con dân tộc khó có thể tự đảm nhiệm do thiếu vốn và kỹ thuật. Khi doanh nghiệp tham gia, sản phẩm không chỉ nâng cao chất lượng mà còn đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. “Song song, việc phát triển logistics và hạ tầng bảo quản, vận chuyển sẽ giúp duy trì chất lượng sản phẩm, mở rộng khả năng cạnh tranh”, ông Thuỷ nói thêm.

Xây dựng hợp tác xã cũng được coi là giải pháp quan trọng. Khi có sự liên kết, nông dân không còn sản xuất manh mún mà theo hướng tập trung, có chiến lược phát triển dài hạn. Điều này sẽ giúp công khai minh bạch thông tin về sản xuất, tạo niềm tin với nhà đầu tư, đồng thời nâng cao vị thế nông sản vùng cao trên thị trường.

Kinh tế tư nhân hiện đóng góp khoảng 45% GDP, chiếm 30% tổng thu ngân sách và sử dụng hơn 85% lực lượng lao động. Đây là khu vực năng động nhất trong đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, theo thống kê, chỉ có khoảng 2% doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động ở vùng dân tộc miền núi. Vì vậy, dư địa phát triển vẫn còn rất lớn, đòi hỏi cần có những chính sách đủ mạnh để khuyến khích, thu hút lực lượng này đầu tư vào địa bàn.

Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng đã xác định “phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế”, trong đó vùng dân tộc, tôn giáo chính là “không gian phát triển mới”. Đây được coi là bước đột phá tư duy của Đảng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, đồng thời mở ra cơ hội lớn để doanh nghiệp tư nhân đồng hành cùng nông dân vùng cao, thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Chuyên gia Hoàng Trọng Thủy: Nếu biết tận dụng chính sách cùng với sự đồng hành của doanh nghiệp, nông sản vùng đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ vượt qua tình trạng "được mùa mất giá", mà còn có thể vươn xa, chinh phục thị trường một cách bền vững. Từ đó, tạo nguồn sinh kế ổn định cho cộng đồng.