Chuỗi liên kết: Chìa khóa để nông sản miền núi chinh phục thị trường

Giống như những dòng sông chỉ thật sự hùng vĩ khi hội tụ từ muôn ngàn con suối nhỏ, nông sản vùng dân tộc, thiểu số và miền núi cũng chỉ có thể vươn xa khi được gắn kết trong một chuỗi liên hoàn. Chuỗi liên kết đang được coi là chiếc “chìa khóa vàng” giúp nông sản miền núi bước ra khỏi lũy tre làng để tìm đến những thị trường rộng lớn. Khi bà con không còn đơn độc trên nương rẫy, khi sản xuất không còn dừng ở quy mô manh mún mà được kết nối với hợp tác xã, doanh nghiệp và hệ thống phân phối, nông sản mới thực sự có cơ hội nâng tầm giá trị. Liên kết chính là con đường để sản phẩm tránh cảnh “được mùa mất giá”, trở thành hàng hóa có thương hiệu và chỗ đứng trong chuỗi cung ứng hiện đại.

Tại Điện Biên, từ những vạt chè xanh bạt ngàn trên cao nguyên Mường Ảng, đến những luống bí xanh, khoai sọ mán ở Mường Chà, hay những bông hồng khoe sắc trên đất Nậm Kè, bức tranh nông nghiệp khu vực miền núi đang được vẽ lại bằng gam màu mới. Không còn dừng ở sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, nông sản đã bắt đầu bước vào hành trình chuyên nghiệp hơn, được định hình bằng tư duy chuỗi liên kết. Chính sự kết nối này trở thành chìa khóa mở ra cánh cửa thị trường, đưa những sản phẩm vốn gắn bó lâu đời với và con dân tộc thiểu số và miền núi chinh phục những kệ hàng thành thị, đi xa hơn về hướng bền vững.

Sự chuyển mình từ đồng ruộng

Chỉ mới vài năm trước, diện tích đất canh tác ở nhiều xã vùng cao tỉnh Điện Biên còn loay hoay với ngô, lúa kém hiệu quả. Thế nhưng, sự mạnh dạn trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng đã làm thay đổi hẳn diện mạo đồng đất. Ở các xã Búng Lao và Mường Lạn, chè hữu cơ Phan Nhất nổi lên như một câu chuyện thành công điển hình. Từ năm 2019, vùng nguyên liệu tập trung được quy hoạch, canh tác hữu cơ khép kín, tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn an toàn. Trên độ cao trung bình hơn 1.000 mét so với mực nước biển, cây chè sinh trưởng trong điều kiện khí hậu mát lành, đất đai phì nhiêu, tạo nên hương vị riêng biệt khó trộn lẫn.

Ông Phan Trọng Nhất, Giám đốc Công ty TNHH Trà Phan Nhất, cho biết, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ diện tích kém hiệu quả sang phát triển vùng chè hữu cơ tại các xã: Búng Lao, Mường Lạn đã mang lại hướng đi mới cho nông dân. Chỉ trong thời gian ngắn, trà xanh hữu cơ Phan Nhất đã trở thành thương hiệu được người tiêu dùng tin chọn. Không chỉ dừng ở chất lượng, sản phẩm còn được khẳng định bằng các chứng nhận OCOP, trong đó có sản phẩm 4 sao, là cột mốc quan trọng đối với ngành nông nghiệp Điện Biên. Với 25 ha chè tập trung, doanh nghiệp chế biến thành nhiều dòng trà khác nhau, mang lại giá trị gia tăng và mở rộng cánh cửa thị trường. Đây cũng là mô hình nông nghiệp hữu cơ đạt chuẩn quốc gia đầu tiên của tỉnh, minh chứng cho hướng đi đúng trong tái cơ cấu nông nghiệp.

Không chỉ chè, câu chuyện ở xã Mường Chà cũng để lại nhiều dấu ấn. Khi chính quyền mạnh dạn vận động người dân chuyển đổi từ trồng ngô, lúa sang trồng bí xanh, khoai sọ, hiệu quả kinh tế đã rõ rệt. Chỉ với 14 ha bí xanh, năng suất đạt 70 - 80 tấn/ha, giá bán ổn định giúp bà con có nguồn thu nhập khá. Đến năm 2025, để duy trì độ màu mỡ cho đất và hạn chế sâu bệnh, xã đã luân canh sang khoai sọ mán đầu đỏ. Hiện toàn xã có hơn 8 ha khoai sọ với gần 40 hộ dân tham gia. Mỗi vụ mùa, bà con không chỉ có thêm sản phẩm mới mà còn học được cách tính toán dài hơi, không phụ thuộc vào một loại nông sản duy nhất.

“Chuyển đổi để thích ứng, để có thêm nguồn sống”, như lời ông Nguyễn Hữu Đại, Chủ tịch UBND xã Mường Chà, đó không chỉ là giải pháp kinh tế mà còn là bước đi căn cơ trong bảo đảm tính bền vững. Khi người dân có thêm thu nhập ổn định, họ tin hơn vào việc gắn bó với ruộng đồng, vào khả năng làm giàu từ đất quê mình.

“Cầu nối” biến nông sản thành hàng hóa

Sản xuất manh mún, nhỏ lẻ vẫn là hạn chế lớn của nông nghiệp miền núi. Chính vì vậy mà các doanh nghiệp, hợp tác xã lâu nay đã trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi liên kết, đóng vai trò “cầu nối” giữa nông dân và thị trường. Một ví dụ rõ nét là Hợp tác xã Dịch vụ và Sản xuất nông nghiệp Hà Ân, xã Nậm Kè. Thành lập năm 2021, chỉ sau 4 năm hoạt động, hợp tác xã này đã gây dựng được vùng nguyên liệu liên kết với bà con các xã lân cận, tập trung vào hai cây chủ lực: hoa hồng và bí xanh.

Không chỉ dừng lại ở việc tổ chức sản xuất, Hợp tác xã Hà Ân còn mở rộng sang chế biến sâu, đưa ra những sản phẩm trà mang hương vị bản địa như “Cực Tây hoa hồng trà”, “Cực Tây bí xanh trà”, “Cực Tây tô mộc trà”… Các sản phẩm này đã được công nhận chuẩn OCOP từ 2 đến 3 sao, trở thành nền tảng để hợp tác xã khẳng định vị thế trên thị trường. Đặc biệt, thu nhập bình quân 15 - 17 triệu đồng/tháng của xã viên đã chứng minh tính hiệu quả của mô hình. Con số ấy không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn là niềm tin, là động lực cho người dân biên giới vươn lên thoát nghèo.

Ông Nguyễn Tiến Nghĩa, Giám đốc hợp tác xã, chia sẻ rằng định hướng lâu dài chính là chế biến, xây dựng thương hiệu để nông sản không chỉ được biết đến ở địa phương mà còn có mặt tại các thị trường lớn như Hà Nội. Sự kết nối này đã giúp hợp tác xã trở thành đầu mối quan trọng, mở ra cơ hội đưa nông sản Điện Biên vươn xa hơn.

Đi đôi với đó, tỉnh Điện Biên cũng chủ động xúc tiến thương mại, tổ chức hội chợ, kết nối cung cầu để quảng bá nông sản đặc trưng. Theo Sở Công Thương tỉnh Điện Biên, nhờ sự kết nối, xúc tiến thương mại, từ gạo Séng cù, nếp nương Mường Phăng, cà phê Mường Ảng cho tới thịt trâu gác bếp, mắc khén… đều đã có mặt ở nhiều hội nghị, hội chợ lớn, ký kết hợp đồng tiêu thụ với đối tác. Cùng với khâu quảng bá, ngành Công Thương và các ngành trong tỉnh còn chú trọng ứng dụng chuyển đổi số, thu hút doanh nghiệp đầu tư chế biến nông sản, từ chè Shan tuyết ở Tủa Chùa đến cà phê, chè ở Mường Ảng, hay dong riềng… Tất cả đang dần hình thành một chuỗi khép kín: sản xuất - chế biến - tiêu thụ.

Nhờ đó, nông sản miền núi Điện Biên không còn loay hoay trong cảnh “được mùa mất giá”, mà bắt đầu tìm được hướng đi dài hơi. Khi sản phẩm được chế biến, có thương hiệu, có kênh tiêu thụ ổn định, giá trị nông sản được nâng tầm, đời sống bà con được cải thiện. Đây chính là nền móng để kinh tế nông thôn miền núi bứt phá, thoát khỏi vòng luẩn quẩn nghèo khó.

Nếu như trước kia, nông sản miền núi chủ yếu để phục vụ tự cung tự cấp, thì nay, tư duy sản xuất hàng hóa, gắn với chuỗi liên kết, đã mở ra hướng đi mới. Chuỗi liên kết không chỉ giúp sản phẩm có chỗ đứng vững vàng trên thị trường mà còn tạo sinh kế bền vững, giúp bà con gắn bó lâu dài với nông nghiệp. Và hơn hết, đó là chìa khóa để nông sản miền núi vươn lên, khẳng định giá trị, chinh phục thị trường rộng lớn.