Dệt may xanh: 'Chìa khóa' giảm phát thải, tăng cạnh tranh

Doanh nghiệp chủ động xanh hóa

Theo thống kê, mỗi năm ngành dệt may tạo ra khoảng 92 triệu tấn chất thải và 3,9 tỷ tấn CO₂, tiêu thụ gần 93 tỷ m³ nước. Những con số này không chỉ phản ánh sự khốc liệt của bài toán môi trường, mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về chuyển đổi xanh cho ngành công nghiệp quan trọng của đất nước.

Đáng nói, những thị trường xuất khẩu truyền thống và lớn của Việt Nam đang đặt ra những tiêu chuẩn ngày một khắt khe về trách nhiệm xã hội, môi trường, như: EU với Thỏa thuận xanh EU trong đó đáng chú ý là những quy định về thiết kế sinh thái, nguyên liệu tái chế; cơ chế điều chỉnh biên giới carbon…Điều này đặt doanh nghiệp dệt may Việt Nam trước yêu cầu thay đổi để xanh hơn hay không thể tồn tại.

Theo đó, các doanh nghiệp dệt may trong nước đã và đang nỗ lực đi theo con đường xanh hóa. Công ty Cổ phần Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công (Dệt may Thành Công) là một minh chứng cụ thể. 

Được biết đến là một trong số ít doanh nghiệp có quy trình sản xuất khép kín từ Sợi - Dệt - Nhuộm - May, Dệt may Thành Công đã đặt trọng tâm vào đầu tư công nghệ, nghiên cứu và phát triển, tái chế, tái sử dụng và năng lượng tái tạo. Thành Công xuất khẩu tới hơn 40 quốc gia, chiếm trên 90% doanh thu, vì thế việc tuân thủ tiêu chuẩn xanh của các thị trường khó tính như EU hay Mỹ là điều kiện sống còn.

Trong giai đoạn từ tháng 1/2022 đến 5/2024, doanh nghiệp đã giảm phát thải 4.812 tấn CO₂, tương đương 182 hecta rừng hay 200.511 cây xanh. Song song, hệ thống điện mặt trời giúp doanh nghiệp tiết kiệm tới 3.163 MWh, còn 24,7 triệu chai nhựa đã được tái chế thành 3,53 triệu sản phẩm may mặc. Rõ ràng, đó không chỉ là con số ấn tượng về môi trường mà còn là cách để sản phẩm Việt Nam tạo dấu ấn trên thị trường quốc tế.

Thành Công hiện theo đuổi hai chiến lược song song: Sản phẩm và giảm thiểu tác động môi trường. Với chiến lược sản phẩm, doanh nghiệp vận dụng nguyên tắc 3R: Reduce - Reuse - Recycle, tạo ra những dòng hàng hóa từ vỏ chai nhựa, quần áo cũ, thậm chí từ mía, bắp, gỗ hay rong biển những nguyên liệu có khả năng phân hủy sinh học. Đáng chú ý, Công ty còn nghiên cứu loại bông chuyển đổi ADN để tạo màu sắc tự nhiên mà không cần tẩy nhuộm, vừa giảm ô nhiễm, vừa tiết kiệm chi phí.

Nhờ những nỗ lực này, các sản phẩm của Thành Công liên tục đạt các chứng chỉ uy tín: EU Ecolabel, GOTS, GRS, OEKO-TEX 100… giúp hàng hóa thâm nhập sâu hơn vào các thị trường khó tính.

Chọn đúng “điểm rơi” đầu tư

Ngành dệt may Việt Nam đang xuất khẩu hơn 40 tỷ USD/năm, song cũng đứng trước áp lực lớn về môi trường khi phát thải nhiều, sử dụng nước và hóa chất cao. Ước tính mỗi năm, ngành thải ra khoảng 87% sợi vải dưới dạng chôn lấp hoặc đốt bỏ, chỉ 1% được tái chế thành quần áo mới. Điều này cho thấy dư địa cải thiện còn rất lớn.

Các chuyên gia cho rằng, chuyển đổi xanh là con đường không thể trì hoãn. TS. Nguyễn Lê Tuấn, Viện trưởng Viện Khoa học Môi trường, Biển và Hải đảo, nhấn mạnh, ngành dệt may là một trong những trụ cột kinh tế của Việt Nam, nhưng cũng phải đối mặt với yêu cầu cấp thiết phải đáp ứng tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.

Yêu cầu về sản xuất xanh, tạo ra sản phẩm xanh là tất yếu, tuy nhiên với doanh nghiệp dệt may cần tính toán đến bài toàn kinh tế. Bởi lẽ sản phẩm xanh giá cao hơn nhiều lần so với sản phẩm thông thường.

Từ thực tế doanh nghiệp, ông Hoàng Mạnh Cầm, Chánh văn phòng HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam lưu ý yếu tố thời điểm, sản xuất sản phẩm xanh phụ thuộc lớn vào nhu cầu tiêu thụ. “Đi trước dễ rủi ro vì đầu tư không hiệu quả, đi sau lại mất thị trường. Quan trọng nhất là lựa chọn đúng thời điểm, gắn chặt với dự báo thị trường ngắn, trung và dài hạn”, ông Cầm nhấn mạnh.

Theo ông Cầm, Tập đoàn Dệt may đã đầu tư năng lượng tái tạo, công nghệ nhuộm tiết kiệm nước, tái sử dụng nguyên liệu và chất thải, đồng thời cam kết tuân thủ nghiêm ngặt quy định trong nước và quốc tế. Nhưng ông cũng thẳng thắn, trong bối cảnh chính sách xanh quốc tế liên tục điều chỉnh, doanh nghiệp cần kiên định mục tiêu nhưng tránh ồ ạt để không rơi vào khó khăn vốn và thị trường.

Như đã nêu, một trong những thách thức của sản phẩm xanh là giá thành thường cao hơn sản phẩm truyền thống. Không phải người tiêu dùng nào cũng sẵn sàng chi trả, nhất là ở các thị trường trong nước. Vì vậy, công tác tuyên truyền giữ vai trò then chốt. Người tiêu dùng cần được cung cấp thông tin rõ ràng: Một chiếc áo được sản xuất từ sợi tái chế, tiết kiệm hàng nghìn lít nước, giảm hàng chục kg CO₂ - nghĩa là họ đang góp phần bảo vệ môi trường khi mua sắm.

Truyền thông không chỉ nâng cao nhận thức xã hội mà còn tạo động lực để doanh nghiệp kiên định theo đuổi sản phẩm xanh, thay vì e ngại chi phí. PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định, dù ngắn hạn có thể chưa sinh lợi, nhưng về lâu dài, chuyển đổi xanh mang lại hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội, đồng thời mở ra việc làm mới trong các lĩnh vực tuần hoàn và tái chế.

Ở góc độ này, cần có sự chung tay từ cả Nhà nước, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và truyền thông để xây dựng thói quen tiêu dùng xanh. Khi người tiêu dùng hiểu rõ lợi ích của một chiếc áo “xanh sạch”, họ sẽ trở thành động lực lớn nhất để thúc đẩy ngành công nghiệp chuyển đổi.

Ứng dụng công nghệ tiên tiến nhằm giảm tiêu hao năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, tiết kiệm nước, sử dụng nguyên liệu tái chế… là những giải pháp cơ bản được doanh nghiệp dệt may ứng dụng nhằm giảm phát thải khí nhà kính, tăng năng lực đáp ứng yêu cầu của nhà nhập khẩu.