Chuyển đổi số, kết nối nông sản Lào Cai ra thị trường

HTX ứng dụng công nghệ, điểm tựa cho đồng bào dân tộc thiểu số

Là một tỉnh miền núi biên giới thuộc vùng Tây Bắc Bộ, tỉnh Lào Cai đang chuyển mình mạnh mẽ khi công nghệ số dần thâm nhập vào nông nghiệp. Trong dòng chảy chuyển đổi số quốc gia, đồng bào dân tộc thiểu số ở xã Bắc Hà cũng không đứng ngoài cuộc, biến những nương ngô, vườn mận, trang trại dược liệu thành các mô hình sản xuất thông minh, bền vững và có khả năng kết nối thị trường rộng lớn.

Xã Bắc Hà có hơn 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó dân tộc Mông chiếm gần một nửa. Trước đây, sản xuất nông nghiệp tại xã Bắc Hà chủ yếu tự cung tự cấp, manh mún, phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái. Tình trạng “được mùa mất giá” khiến hiệu quả kinh tế bấp bênh, đời sống người dân thiếu ổn định. Tuy nhiên, với sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền địa phương, cùng các chương trình hỗ trợ từ Trung ương, công nghệ số đã trở thành “đòn bẩy” thúc đẩy thay đổi tư duy sản xuất và cách tiếp cận thị trường cho người dân tộc thiểu số. Nhiều HTX được thành lập nhằm làm nòng cốt trong quá trình chuyển đổi số, hỗ trợ bà con nông dân thay đổi tập quán sản xuất và liên kết tiêu thụ.

Một điển hình là HTX Dược liệu Tả Van Chư. Được thành lập năm 2021, với mục tiêu trồng và chế biến dược liệu sạch như đương quy, sa nhân tím, tam thất… HTX đã hợp tác với các đơn vị công nghệ để triển khai hệ thống giám sát nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng trong trồng và bảo quản dược liệu. Toàn bộ vùng trồng được gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, giúp người tiêu dùng theo dõi quy trình sản xuất từ gieo hạt đến đóng gói.

Chị Vàng Thị Dợ, Giám đốc HTX, chia sẻ: “Trước kia, bà con trồng dược liệu theo kinh nghiệm cha ông. Giờ đây, nhờ học cách làm nông nghiệp hữu cơ, áp dụng công nghệ và quản lý chất lượng, sản phẩm HTX đã được nhiều doanh nghiệp lớn đặt hàng ổn định”. HTX hiện thu hút hơn 50 hộ dân tham gia, chủ yếu là người Mông, tạo việc làm cho hơn 100 lao động với thu nhập trung bình 6–8 triệu đồng/tháng. Các lớp tập huấn kỹ thuật và chuyển đổi số cho các hộ dân cũng được triển khai song song, giúp nhân rộng chuỗi giá trị.

Ngoài dược liệu, Bắc Hà còn có những HTX điển hình khác như HTX Mận Tam Hoa Bắc Hà, tiên phong đưa đặc sản mận lên sàn thương mại điện tử. Với sự hỗ trợ từ chương trình OCOP và nền tảng Postmart, Voso, Shopee…, HTX đã xây dựng hệ thống bán hàng online, livestream giới thiệu sản phẩm, kết hợp quảng bá trên mạng xã hội. Việc áp dụng mã QR cho từng lô sản phẩm tăng độ tin cậy với người tiêu dùng thành thị, giúp mở rộng thị trường.

Anh Phạm Văn Thắng, phụ trách truyền thông HTX Mận Tam Hoa Bắc Hà, cho biết: “Doanh thu kênh online năm 2024 đã chiếm hơn 40% tổng sản lượng mận. Mận Tam Hoa giờ không chỉ bán tại chợ phiên Bắc Hà mà còn đến tay người tiêu dùng ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và xuất khẩu sang Trung Quốc. Điều này không thể làm được nếu không có chuyển đổi số”.

HTX Mận Tam Hoa cũng đầu tư kho lạnh, máy phân loại, phần mềm quản lý tồn kho, đồng thời mở rộng các sản phẩm chế biến như mận sấy, siro mận, tất cả đều có thiết kế bao bì chuyên nghiệp và mã truy xuất.

Thương mại điện tử, chìa khóa mở rộng thị trường nông sản vùng cao

Vai trò của HTX trong chuyển đổi số tại Bắc Hà không chỉ dừng lại ở sản xuất mà còn lan tỏa mạnh mẽ sang khâu tiêu thụ sản phẩm. Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lào Cai đã hỗ trợ các HTX tiếp cận nguồn vốn vay, đào tạo cán bộ, thành viên về quản trị, sản xuất và ứng dụng công nghệ thông tin.

HTX Duy Phong (xã Bảo Nhai) được tỉnh Lào Cai chọn tham gia thí điểm mô hình HTX kiểu mới giai đoạn 2023–2025. Chương trình giúp hoàn thiện mô hình HTX hiệu quả, phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu, hướng tới ứng dụng số hóa trong quản lý và kết nối thị trường. Các khóa tập huấn về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, quản lý tài chính cũng được tổ chức cho hơn 300 đại biểu là thành viên HTX và người lao động.

Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX tỉnh Lào Cai đã cho vay hơn 20 dự án với tổng doanh số hàng chục tỷ đồng, giúp HTX giải quyết nhu cầu vốn sản xuất và đầu tư công nghệ. Thống kê đến cuối năm 2024, hơn 20 HTX và tổ hợp tác tại Bắc Hà đã áp dụng một phần hoặc toàn bộ công nghệ số vào sản xuất và tiêu thụ nông sản, trong đó 60% có hệ thống truy xuất nguồn gốc, 40% tham gia sàn thương mại điện tử, 30% ứng dụng cảm biến IoT.

Chuyển đổi số đã giúp HTX vượt qua rào cản địa lý, kết nối nông sản với thị trường lớn hơn thông qua bán hàng online, website và mạng xã hội. Một số HTX như Nông nghiệp và Du lịch Nà Hẩu kết hợp quảng bá sản phẩm đặc sản với du lịch cộng đồng, tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân. Các phần mềm quản lý thành viên, quản lý kho, tài chính… giúp HTX tối ưu hóa quy trình, nâng cao minh bạch và hiệu quả hoạt động.

Một số HTX đã triển khai mã QR và blockchain để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, nâng cao giá trị thương hiệu. HTX Trà Shan Tuyết Lùng Phình hay HTX cam sành Văn Chấn là những ví dụ tiêu biểu, chứng minh rằng nông dân vùng cao có thể làm chủ công nghệ, nâng cao uy tín sản phẩm trên thị trường.

Nhờ các chương trình đào tạo và tập huấn thương mại điện tử, nông sản của nhiều HTX như Đoàn Lương, Gia Hưng đã đăng ký gian hàng trên Shopee, Lazada, Voso, Postmart, kết hợp mạng xã hội (Facebook, TikTok) để quảng bá sản phẩm, đạt doanh thu ấn tượng.

Để thúc đẩy chuyển đổi số bền vững, tỉnh Lào Cai đang ưu tiên phát triển hạ tầng internet băng rộng tại vùng sâu, vùng xa, tạo điều kiện để người dân và HTX tiếp cận dịch vụ số. Đồng thời, các ngành chức năng xây dựng các nền tảng thương mại điện tử, quản lý thông tin và truy xuất nguồn gốc dùng chung, giúp giảm chi phí đầu tư riêng lẻ, chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực trong chuyển đổi số cho HTX.

Chuyển đổi số đang mở ra một chương mới đầy tiềm năng cho phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Mỗi sản phẩm lên sàn thương mại điện tử là một bước tiến dài, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân vùng cao.