Cần xét kỹ lưỡng lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt

Doanh nghiệp cần có thời gian điều chỉnh, thích ứng

Tại dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) trong đó có áp dụng với mặt hàng thuốc lá, Bộ Tài chính đề xuất áp dụng thuế hỗn hợp, giữ nguyên mức thuế suất thuế tương đối 75% và bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình với 2 phương án như sau: Phương án 1: Năm 2026 là 2.000 đồng/bao và mỗi năm tăng thêm 2.000 đồng/bao cho đến 2030 là 10.000 đồng/bao; Phương án 2: năm 2026 là 5.000 đồng/bao và mỗi năm tăng thêm 1.000 đồng/bao cho đến 2030 là 10.000 đồng/bao. Bộ Tài chính nghiêng về phương án 2.

Để tạo điều kiện cho ngành thuốc lá thực hiện nghị quyết 25/NQ-CP của Chính phủ, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam và cộng đồng doanh nghiệp đề nghị Quốc hội quy định mức thuế tuyệt đối như sau: Mức thuế tuyệt đối tăng 2.000 đồng/bao mỗi năm kể từ năm 2026 và đạt tối đa 6.000 đồng/bao vào năm 2030. Đây là mức thuế đủ cao để giảm thiểu tiêu dùng nhưng vẫn đảm bảo doanh nghiệp có thêm thời gian thích ứng, điều chỉnh sản xuất, cải tiến công nghệ, và hạn chế sự phát triển của thị trường thuốc lá lậu.

Hội thảo “Tham vấn hoàn thiện dự thảo Luật Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Ảnh: BTC

Các bên liên quan mong muốn Quốc hội cũng như các Ủy ban như Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Ủy ban Kinh tế và Tài chính lắng nghe ‎kiến đề xuất của Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam và cộng đồng doanh nghiệp, xem xét kỹ lưỡng lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, kết hợp cùng nhiều biện pháp phòng chống thuốc lá lậu và truyền thông nâng cao nhận thức người tiêu dùng.

Nêu ý kiến tại hội thảo “Tham vấn hoàn thiện dự thảo Luật Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức mới đây, đại diện của Tập đoàn Thuốc lá Nhật Bản (JTI - Japan Tobacco International) khuyến nghị Chính phủ và Bộ Tài chính nên chọn lựa Phương án 1.

Đại diện của JTI cho biết, theo báo cáo đánh giá tác động của Bộ Tài chính, phương án 1 đạt mức thuế tuyệt đối 10.000 đồng/bao góp phần đưa số thu thuế tiêu thụ đặc biệt từ mặt hàng thuốc lá đạt 39,1 nghìn tỷ, đưa tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ mặt hàng thuốc lá đạt 59,4% và giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống còn 38,5% vào năm 2030, tương đương với phương án 2, nhưng lại không gây tác động tiêu cực cho các doanh nghiệp sản xuất như phương án 2.

Bộ Tài chính đánh giá cả hai phương án bổ sung mức thuế tuyệt đối đều ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh mặt hàng thuốc lá. Đặc biệt phương án 2 còn tác động lớn đến các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm thuốc lá điếu phổ thông, chịu tác động giảm sản lượng, giảm doanh số nhiều nhất vào năm đầu tiên khi luật có hiệu lực.

Như vậy, phương án 1 sẽ vẫn giúp đạt được các mục tiêu về giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ, nguồn thu ngân sách… đồng thời hạn chế bớt tác động tiêu cực cho doanh nghiệp, vẫn đảm bảo được sự hài hòa nhiều mục tiêu theo chỉ đạo của Chính phủ, Quốc hội.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế của VCCI cho rằng, việc xây dựng chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt cần xuất phát từ thực tiễn, đảm bảo hiệu quả trong quản lý nhà nước, đồng thời tạo điều kiện để các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp đi vào thực chất, góp phần thúc đẩy động lực tăng trưởng từ thể chế, trong đó có chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt.

Về tình hình kinh tế vĩ mô, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế của BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV nhận định, doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn do sự thiếu ổn định của kinh tế vĩ mô toàn cầu, chiến tranh thương mại - công nghệ, chi phí đầu vào và logistics tăng ở mức cao, đơn hàng phục hồi không đồng đều và thiếu bền vững…

Trong khi đó, cả hai phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt trong dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các ngành hàng như thuốc lá, bia rượu, nước giải khát, xe ô tô pick-up chở hàng cabin kép đều dẫn đến mức tăng thuế rất cao trong thời gian ngắn, gây lo ngại lớn về sự ổn định của ngành sản xuất trong nước, đi ngược lại với kỳ vọng tăng trưởng 8% trong năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số từ năm 2026 của Chính phủ.

Hài hòa yêu cầu bảo vệ sức khỏe và thúc đẩy sản xuất kinh doanh

Tại Phiên họp thứ 43, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) mới đây, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, đối với vấn đề thuế suất và mức thuế đối với thuốc lá, rượu, bia, nước giải khát có đường, xe ô tô pick-up chở hàng và xe ô tô hybrid, do còn nhiều ý kiến khác nhau, đề nghị Bộ Tài chính và cơ quan thẩm tra tiếp tục trao đổi, tham vấn ý kiến của các bộ, ngành liên quan, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và các hiệp hội doanh nghiệp để bổ sung thông tin, dữ liệu cho các phương án, và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp tới.

Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu nghiên cứu làm rõ tác động của các phương án đề xuất trong dự thảo luật đến sản lượng, giá bán sản phẩm và tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ. Đối với việc giảm tiêu dùng, cần có dẫn chứng cụ thể để có báo cáo tiếp thu, giải trình Quốc hội một cách thuyết phục.

Ông Nguyễn Chí Nhân - Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) phát biểu tại hội thảo. Ảnh: BTC

Trong bối cảnh nhà nước đặt mục tiêu đạt mức tăng trưởng GDP tối thiểu 8% trong năm nay và cao hơn nữa trong những năm tới đồng thời ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, thúc đẩy phát triển kinh tế và tiêu dùng, nhiều ý kiến đề xuất cần cân nhắc lại mức thuế tuyệt đối thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá để giúp các doanh nghiệp sản xuất có thời gian thích ứng.

Xét về khía cạnh kinh tế, Ông Nguyễn Chí Nhân - Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) khẳng định, trong bối cảnh các ngành, lĩnh vực, địa phương đang quyết tâm thực hiện Nghị quyết 25/NQ-CP của Chính phủ về đảm bảo mục tiêu tăng trưởng năm 2025 từ 8% trở lên và các năm sau tăng trưởng hai con số.

Tổng nguồn vốn của các doanh nghiệp trong ngành thuốc lá khoảng 18.000 tỷ đồng và tổng tài sản gần 40.000 tỷ đồng. 100% giá trị vốn và tài sản này là của các doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ 100% vốn. Năm 2024 các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá điếu đã đóng góp vào ngân sách 26.060 tỷ đồng (thuế tiêu thụ đặc biệt: 23.500 tỷ đồng; thuế nhập khẩu: 1.800 tỷ đồng; Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá: 500 tỷ đồng; Quỹ Bảo vệ Môi trường: 260 tỷ đồng). Ngành thuốc lá hiện đang tạo việc làm cho 11.000 lao động trực tiếp; đầu tư, hỗ trợ cho hơn 90.000 nông dân trồng cây thuốc lá.

Với kinh nghiệm trong ngành thuốc lá và công tác phòng chống thuốc lá lậu tại Việt Nam và các nước Đông Á, bà Đỗ Hoàng Anh - Giám đốc Đối ngoại BAT vùng Đông Á nhấn mạnh, khi làm chính sách, cần cân nhắc kỹ lưỡng vì kịch bản thuốc lá lậu một khi đã xảy ra như Malaysia thì không thể quay đầu lại.

Trước đó, đầu năm 2025, phía BAT đã thuyết phục một đối tác thử tăng lập tức 2.000 đồng/bao đối với một loại thuốc lá ở phân khúc giá từ 15.000 đồng/bao trở xuống. Kết quả chỉ trong 2 tháng đầu năm, sản lượng trung bình một tháng của loại sản phẩm này đã giảm tận 70%, nhưng trên thực tế người tiêu dùng lại chuyển sang sử dụng thuốc lá ở phân khúc trước khi tăng giá.

Trong khi đó, hiện nay 80% thị trường thuốc lá hợp pháp tại Việt Nam ở phân khúc từ 15.000 đồng/bao trở xuống. Với trường hợp thực tế ở trên có thể thấy nếu áp dụng phương án tăng thuế trong dự thảo thì có thể xảy ra những hệ quả khó lường…