C/O cần được coi là công cụ chiến lược để nâng cấp chuỗi giá trị

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) được đánh giá là một trong những hiệp định có mức độ cam kết sâu, tiêu chuẩn cao và mang lại nhiều dư địa phát triển cho hàng hóa Việt Nam.

Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả các ưu đãi từ Hiệp định UKVFTA, doanh nghiệp không chỉ cần năng lực sản xuất, mà còn phải đáp ứng đầy đủ các quy định về chứng nhận xuất xứ hàng hóa - yếu tố then chốt quyết định việc hưởng ưu đãi thuế quan và khả năng thâm nhập bền vững vào thị trường Anh.

Ông Nguyễn Cảnh Cường - Nguyên Tham tán thương mại tại Vương quốc Anh đã chia sẻ về vấn đề này với Báo Công Thương.

C/O là thước đo năng lực hội nhập

- Hiệp định UKVFTA đã đi vào thực thi ổn định, ông có thể đánh giá đâu là dư địa và lợi thế cạnh tranh thực chất của hàng hóa Việt Nam khi tiếp cận thị trường Vương quốc Anh?

Ông Nguyễn Cảnh Cường: Hiệp định UKVFTA tiếp tục được đánh giá là một trong những hiệp định mang lại nhiều cơ hội cho hàng hóa Việt Nam. 

Tuy nhiên, đi cùng với ưu đãi thuế quan là các yêu cầu ngày càng khắt khe về minh bạch, truy xuất và độ tin cậy của chuỗi cung ứng. Vương quốc Anh là thị trường tiêu chuẩn cao, coi trọng minh bạch chuỗi cung ứng. Doanh nghiệp không chứng minh rõ ràng xuất xứ sẽ rất khó giữ thị phần lâu dài, dù giá có cạnh tranh. UKVFTA vì vậy không chỉ là hiệp định thương mại, mà còn là phép thử đối với năng lực hội nhập thực chất của doanh nghiệp Việt Nam.

Trong đó, chứng nhận xuất xứ (C/O) đang giữ vai trò then chốt và ngày càng được coi là thước đo năng lực hội nhập thực chất của doanh nghiệp. Tại thị trường Vương quốc Anh, chứng nhận xuất xứ không còn được nhìn nhận đơn thuần như một điều kiện kỹ thuật để áp dụng mức thuế ưu đãi. Trong thực tiễn giao dịch, C/O ngày càng được đối tác sử dụng như căn cứ đánh giá mức độ tuân thủ, tính minh bạch và độ tin cậy dài hạn của doanh nghiệp xuất khẩu.

-Chứng nhận xuất xứ (C/O) được coi là “chìa khóa” để hàng hóa Việt Nam hưởng ưu đãi từ UKVFTA. Vậy, theo ông, doanh nghiệp Việt Nam đang tận dụng C/O ở mức độ nào, đâu là những vướng mắc lớn nhất khiến ưu đãi từ hiệp định chưa được khai thác tương xứng?

Ông Nguyễn Cảnh Cường: Một thực tế phổ biến hiện nay là nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn coi C/O là thủ tục phát sinh ở giai đoạn cuối của quá trình xuất khẩu. Cách tiếp cận này khiến doanh nghiệp bị động khi nguyên liệu không đáp ứng quy tắc xuất xứ, hồ sơ truy xuất thiếu đồng bộ hoặc gặp rủi ro khi bị kiểm tra sau thông quan.

Ngoài ra, hiện nay, điểm nghẽn lớn nhất của doanh nghiệp Việt nằm ở việc hiểu chưa đúng quy tắc xuất xứ, hồ sơ chưa chuẩn hóa và vẫn coi C/O là thủ tục phát sinh cuối cùng, thay vì gắn với chiến lược sản xuất ngay từ đầu.

Thực tiễn triển khai UKVFTA cho thấy, những doanh nghiệp đáp ứng tốt quy tắc xuất xứ thường là các doanh nghiệp kiểm soát được nguyên liệu đầu vào, có quy trình sản xuất được chuẩn hóa và hệ thống hồ sơ truy xuất rõ ràng. Ngược lại, các vướng mắc liên quan đến C/O thường bắt nguồn từ mô hình sản xuất thiếu liên kết hoặc chưa xây dựng được hệ thống quản trị phù hợp.

Theo đó, việc chuyển từ tư duy “xin C/O” sang tư duy quản trị xuất xứ, gắn với tái cấu trúc sản xuất và ứng dụng công nghệ trong quản trị doanh nghiệp là hết sức quan trọng. Doanh nghiệp cần đầu tư bài bản vào quản trị xuất xứ, tăng liên kết chuỗi trong nước và chủ động cập nhật chính sách. Nếu làm tốt, UKVFTA sẽ là bàn đạp để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thúc đẩy chuẩn hóa xuất xứ

- Từ thực tiễn thị trường Vương quốc Anh, ông có thể đưa ra những khuyến nghị cụ thể để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực đáp ứng quy tắc xuất xứ, sử dụng hiệu quả C/O, qua đó tận dụng UKVFTA một cách bền vững và lâu dài?

Ông Nguyễn Cảnh Cường: Trong bối cảnh hội nhập sâu, chứng nhận xuất xứ đang trở thành “tấm thẻ thông hành” của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế. Hiệp định UKVFTA hay như Hiệp định CPTPP đều hướng tới minh bạch, truy xuất và phát triển bền vững. Doanh nghiệp nào chuẩn hóa xuất xứ sớm sẽ có lợi thế dài hạn trong mở rộng thị trường và xây dựng uy tín với đối tác.

Chứng nhận xuất xứ phản ánh trực tiếp năng lực tổ chức sản xuất và quản trị chuỗi cung ứng của doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp đáp ứng tốt quy tắc xuất xứ thường là doanh nghiệp kiểm soát được nguyên liệu, quy trình và tiêu chuẩn. Ngược lại, vướng mắc về xuất xứ thường bắt nguồn từ cấu trúc sản xuất, không phải thủ tục. Vì vậy, C/O cần được coi là công cụ chiến lược để nâng cấp chuỗi giá trị, chứ không chỉ là giấy tờ để xin ưu đãi thuế.

Đặc biệt, xu hướng "siết" chặt yêu cầu xuất xứ tại các thị trường lớn là tất yếu và lâu dài, gắn với an ninh chuỗi cung ứng và chính sách công nghiệp. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội sàng lọc. Vì thế, doanh nghiệp cần đưa quy tắc xuất xứ vào kế hoạch sản xuất – kinh doanh ngay từ đầu, tránh xử lý bị động ở khâu xuất khẩu.

Ngoài ra, chú trọng chuẩn hóa và số hóa hồ sơ truy xuất nguyên liệu, sản xuất và lưu kho để sẵn sàng cho kiểm tra sau thông quan. Tăng cường liên kết chuỗi cung ứng trong nước và trong khối FTA nhằm đáp ứng bền vững quy tắc xuất xứ xem quản trị xuất xứ là một phần của chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị và năng lực cạnh tranh dài hạn.

Xin cảm ơn ông!

Theo ông Nguyễn Cảnh Cường, chứng nhận xuất xứ không chỉ là điều kiện để hưởng ưu đãi thuế quan, mà đang trở thành tiêu chí phản ánh năng lực quản trị và mức độ sẵn sàng hội nhập của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam tại thị trường Vương quốc Anh. Về dài hạn, xuất xứ hàng hóa cần được nhìn nhận như một công cụ nâng cấp chuỗi giá trị, giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín, tiếp cận các đơn hàng dài hạn và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.