Tin Khu Vực
Về ý kiến nêu tại Văn bản 4676 cho rằng: “Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành để làm việc với các địa phương và các doanh nghiệp xuất khẩu gạo nhưng thực tế Bộ Công Thương chỉ thực hiện cuộc họp 1/2 ngày nên chưa thể đánh giá được tổng thể nguồn cung và tình hình xuất khẩu gạo và như vậy là chưa nghiêm túc”, Văn bản 2806 của Bộ Công Thương nêu rõ, ngay trong ngày 25/3/2020, khi có chỉ đạo của Thủ tướng về lập đoàn kiểm tra liên ngành và báo cáo tình hình với Thủ tướng Chính phủ trước ngày 28/3/2020, Bộ Công Thương quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành.
Với nhận định trong thời hạn 3 ngày, kể từ 25/3 và trong điều kiện dịch bệnh đang diễn biến hết sức phức tạp, theo Văn bản 2806, việc tổ chức làm việc với từng tỉnh, từng doanh nghiệp chủ chốt để nắm tình hình là không khả thi. Do đó Bộ Công Thương đã mời các bộ, ngành liên quan: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Cục Trồng trọt), Bộ Tài chính (Cục Quản lý giá, Tổng cục Dữ trữ nhà nước), Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (Chi nhánh TP.Hồ Chí Minh), đại diện UBND TP.Hồ Chí Minh, các tỉnh thuộc khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và 20 thương nhân có kim ngạch xuất khẩu gạo lớn nhất dự buổi làm việc với đoàn kiểm tra vào ngày 26/3. Đặc biệt, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo Văn phòng Chính phủ đã cùng lãnh đạo Bộ Công Thương chủ trì buổi làm việc.
| Trên cơ sở tổng hợp ý kiến và số liệu báo cáo bằng văn bản của các bên cũng như xin ý kiến của các thành viên Đoàn kiểm tra, ngày 28/3, Bộ Công Thương đã có Văn bản số 2237/BCT-XNK báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả rà soát, đánh giá và kiến nghị phương án điều hành xuất khẩu gạo, trong đó giải trình rõ việc tiếp thu (hoặc không tiếp thu) các ý kiến tại cuộc họp một cách dân chủ, công khai và minh bạch. |
Điểm quan trọng nhất theo Văn bản 2806 là tại buổi làm việc nói trên cùng các góp ý sau đó, không có ý kiến nào của các đơn vị tham gia, kể cả Bộ Tài chính cho rằng chỉ tổ chức một cuộc họp 1/2 ngày là “chưa nghiêm túc” và “chưa thể đánh giá được tổng thể nguồn cung và tình hình xuất khẩu gạo” như Bộ Tài chính sau này nhận xét.
Liên quan đến việc Bộ Tài chính cho biết đã 2 lần góp ý với Bộ Công Thương về điều hành xuất khẩu gạo nhưng không được Bộ Công Thương tiếp thu, Văn bản 2806 nhấn mạnh, trong cả 2 lần góp ý, ý kiến quan trọng nhất của Bộ Tài chính là: chỉ cho phép xuất khẩu gạo nếp, gạo đồ, gạo hữu cơ, gạo thơm; tiếp tục dừng xuất khẩu gạo tẻ thường đến hết ngày 15/6/2020 để bảo đảm “mua đủ dự trữ quốc gia”. Sau khi dự trữ quốc gia đã mua đủ số lượng gạo dự trữ theo kế hoạch, sẽ tiếp tục điều hành xuất khẩu gạo “linh hoạt, chặt chẽ, phù hợp với thực tế”.
Bộ Công Thương đã 2 lần giải trình với Thủ tướng Chính phủ về lý do không thể tiếp thu ý kiến này của Bộ Tài chính, bởi: Cấm xuất khẩu gạo để buộc người dân, doanh nghiệp phải bán gạo cho dự trữ quốc gia là việc không nên làm, nhất là khi người dân, doanh nghiệp đang phải chịu nhiều tác động tiêu cực do dịch bệnh gây ra. Cách giải quyết phù hợp nhất là tiếp tục cho xuất khẩu gạo, bao gồm cả gạo tẻ, nhưng có sự kiểm soát chặt chẽ, minh bạch về số lượng để đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh dịch bệnh, hạn hán và xâm nhập mặn.
Thêm vào đó, đề xuất dừng xuất khẩu trên cơ sở phân biệt gạo tẻ và các loại gạo khác có thể dẫn đến rủi ro về đạo đức và là mảnh đất màu mỡ cho lợi ích nhóm và tham nhũng phát triển bởi bằng mắt thường, rất khó phân biệt giữa gạo tẻ (loại cấm xuất khẩu) và gạo thơm (loại được phép xuất khẩu).
Như vậy, để giảm thiểu rủi ro, cơ quan Hải quan sẽ buộc phải kiểm tra và trưng cầu giám định chủng loại gạo cho từng lô gạo xuất khẩu. Chi phí tăng thêm về thời gian và tiền bạc là rất lớn và bất hợp lý trong bối cảnh người dân và doanh nghiệp đã đồng tình hạn chế xuất khẩu để chung tay cùng Chính phủ bảo đảm an ninh lương thực.
Một nội dung khác được nêu trong Văn bản 4676 của Bộ Tài chính theo đó, phương thức điều hành đăng ký tờ khai trước được xuất trước (FCFS) là bất cập và Bộ này đề nghị thay thế bằng đấu thầu hạn ngạch hay phân bổ hạn ngạch nhưng "không được Bộ Công Thương tiếp thu".
Văn bản 2806 của Bộ Công Thương trả lời thẳng thắn, ý kiến này của Bộ Tài chính xuất hiện lần đầu tiên vào ngày 10/4/2020 tại Văn bản 4355/BTC-QLG, khi phương thức FCFS đã được đề xuất công khai trước đó 13 ngày và Thủ tướng Chính phủ, sau khi cân nhắc tất cả các ý kiến tham gia, đã có văn bản chỉ đạo về phương thức điều hành xuất khẩu gạo.
Trên thực tế, trong suốt 2 tuần sau khi phương án điều hành xuất khẩu gạo được công bố, Bộ Công Thương không nhận được ý kiến trái chiều nào về phương thức FCFS. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp cho đây là phương thức tương đối phù hợp bởi khả năng giải tỏa cho các doanh nghiệp có sẵn hàng tại cảng là rất cao.
Thêm vào đó, trước khi đề xuất phương thức FCFS, Đoàn kiểm tra liên ngành đã thận trọng tham khảo ý kiến của Tổng cục Hải quan về tính khả thi nhưng không nhận được ý kiến nào khác của cả Tổng cục Hải quan và Bộ Tài chính. Mặc dù vậy, khi Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo về điều hành xuất khẩu gạo tại văn bản số 2827/VPCP-KTTH ngày 10/4/2020, Bộ Công Thương vẫn một lần nữa gửi dự thảo Quyết định của Bộ về áp dụng hạn ngạch xuất khẩu gạo tới Tổng cục Hải quan để xin ý kiến. Tuy nhiên, trong góp ý của mình, Tổng cục Hải quan không đề cập tới các "bất cập" của phương thức điều hành FCFS.
“Rất tiếc là sau đó, việc triển khai cơ chế FCFS trên thực tế đã để xảy ra một số sự việc mà theo nhận xét của các doanh nghiệp là thiếu phối hợp, thiếu công khai, thiếu minh bạch, gây thêm khó khăn… dẫn đến những bức xúc không đáng có, không phải lỗi tự thân của cơ chế FCFS. Các ý kiến này đã được Bộ Công Thương tổng hợp chuyển tới Bộ Tài chính để xem xét, xử lý theo thẩm quyền”- Văn bản 2806 khẳng định.
Theo Văn bản 2806, cơ chế điều hành hạn ngạch do Bộ Tài chính đề xuất là đấu thầu hạn ngạch, trên thực tế là bán hạn ngạch để thu tiền vào ngân sách nhà nước. Trong bối cảnh khi người dân và doanh nghiệp phải chịu nhiều tác động tiêu cực của dịch bệnh, Chính phủ đang tìm mọi cách hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp, đưa hạn ngạch ra bán để thu tiền là việc không nên làm.
Hơn thế nữa nếu áp dụng sẽ phải mất ít nhất 15 - 20 ngày làm các thủ tục, trái với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản 2827 về việc phải “giảm thiểu việc gián đoạn chuỗi sản xuất lúa gạo”. Những điều này cũng đúng ngay cả với việc phân bổ hạn ngạch. Chưa kể đến việc phân bổ hạn ngạch còn tước đi cơ hội của doanh nghiệp nhỏ, thiết lập trở lai cơ chế xin - cho mang tính rủi ro đạo đức đã được xóa bỏ theo kiến nghị của doanh nghiệp.
| Tóm lại, cơ chế điều hành FCFS, nếu được triển khai một cách có phối hợp công khai, minh bạch như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ thì dù vẫn có điểm yếu, vẫn tốt hơn so với các cơ chế mà Bộ Tài chính đề xuất. |
Về mối quan hệ giữa xuất khẩu gạo và dự trữ quốc gia, Văn bản 2086 cho biết, phương án điều hành xuất khẩu gạo tháng 4, tháng 5 do Bộ Công Thương đề xuất được xây dựng dựa trên số liệu trong báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Theo đó, sai khi trừ đi nhu cầu dự trữ và tiêu dùng trong nước, lượng gạo hàng hoá có thể xuất khẩu (và phải xuất khẩu để đảm bảo tiêu thụ hết thóc gạo cho người dân) là khoảng 3 triệu tấn. Mặc dù khối lượng để lại trong nước đã tính cả lượng dành cho dự trữ quốc gia, Bộ Công Thương vẫn đề xuất và được các bộ, ngành đồng ý về việc để lại thêm 300.000 tấn từ số lượng xuất khẩu để giúp Bộ Tài chính thực hiện kế hoạch mua dự trữ lương thực năm 2020. Nếu vẫn không mua được thì Bộ Tài chính cần đánh giá lại để làm rõ hơn vì sao lại không thể thực hiện được chỉ tiêu đã được Thủ tướng Chính phủ giao.
Bộ Công Thương được biết các doanh nghiệp trúng thầu nhưng không ký hợp động đã phải chịu trách nhiệm bằng cách mất tiền bảo đảm dự thầu (1% - 3% giá trị gói thầu) cho Bộ Tài chính. Như vậy đối chiếu với quy định của pháp luật, nhất là pháp luật về giao dịch dân sự, doanh nghiệp đã hoàn thành nghĩa vụ của mình.
| Đề xuất cấm các doanh nghiệp này tham gia xuất khẩu là đề xuất không có cơ sở pháp lý. Xã hội có thể phê phán các doanh nghiệp này về mặt đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội nhưng cơ quan nhà nước với tinh thần thượng tôn pháp luật, không nên đề xuất các biện pháp không có cơ sở pháp lý như vậy. |
Cũng được biết thêm rằng, trong báo cáo chuyên đề tại cuộc họp giao ban báo chí trực tuyến của Ban Tuyên giáo Trung ương diễn ra sáng 21/4/2020, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh khẳng định, cho đến nay, Báo cáo số 2412/BCT-XNK ngày 06/4/2020 của Bộ Công Thương gửi Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện đầy đủ nhất không chỉ quan điểm của Bộ Công Thương mà còn của các bộ, ngành cùng các doanh nghiệp về phương án điều hành xuất khẩu gạo.
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết thêm phương án điều hành xuất khẩu gạo được xây dựng trên cơ sở: Thời điểm xây dựng phương án xuất khẩu 400.000 tấn gạo cho tháng 4/2020, chưa thực hiện phương án mua 200.000 tấn cho dự trữ quốc gia. Do vậy Bộ Công Thương đã đề xuất phương án để lại 300.000 tấn cho dự trữ quốc gia cũng như dành lại thêm 400.000 tấn cho tiêu dùng. Như vậy trừ đi 700.000 tấn gạo như trên trong tổng số 1,5 triệu tấn gạo có thể xuất khẩu, còn lại 800.000 tấn sẽ dành cho xuất khẩu trong tháng 4 và tháng 5. Vào tuần cuối cùng của tháng 4, căn cứ diễn biến dịch bệnh và báo cáo của các bộ, ngành, Thủ tướng Chính phủ sẽ xem xét, quyết định phương hướng điều hành xuất khẩu cho tháng 5.
Phiên bản di động