Bài học gì từ những 'phốt' của Quang Linh Vlog, Kím Soo Hyun?

Kỷ nguyên số chúng ta đang sống - nơi mạng xã hội và truyền thông đa phương tiện đã dần trở thành “không gian sống” không thể tách rời của mọi người, nhất là giới trẻ. Việc lựa chọn và tôn sùng thần tượng của giới trẻ không chỉ là xu hướng văn hóa mà còn là hiện tượng xã hội phổ biến.

Công nghệ đã tạo ra một thế giới phẳng, nơi các ngôi sao có thể kết nối với người hâm mộ chỉ qua một cú click chuột. Ấy vậy nhưng, mặt trái của sự nổi tiếng và sức ảnh hưởng này cũng đặt ra nhiều vấn đề, từ việc định hình nhận thức đến nguy cơ dẫn dắt giới trẻ đi vào những lối sống lệch chuẩn.

Từ hình mẫu cảm hứng đến vực sâu khủng hoảng

Thần tượng, trong bối cảnh hiện đại, không còn giới hạn ở các ngôi sao giải trí hay vận động viên. Giới trẻ ngày nay hướng đến những hình mẫu đa dạng hơn: Từ bác sĩ, giáo viên, nhà khoa học, bác nông dân chân chất, một người phụ hồ,... rồi đến những người sáng tạo nội dung trên nền tảng số. Điều này phản ánh sự thay đổi rất lớn trong hệ giá trị của thế hệ Z và Gen Alpha – những người coi trọng tính chân thực, sự cống hiến và khả năng tạo ra các tác động xã hội.

Trong đại dịch Covid-19, hình ảnh các y bác sĩ kiên cường nơi tuyến đầu đã trở thành biểu tượng của lòng dũng cảm và sự hi sinh cao cả. Nhiều bạn trẻ đã lập các fanpage, chia sẻ câu chuyện về những “chiến binh áo trắng”, qua đó lan tỏa thông điệp về trách nhiệm cộng đồng. Đây là ví dụ điển hình cho tác động tích cực của việc lựa chọn thần tượng dựa trên giá trị nội tại.

Nhiều page trên mạng xã hội đồng loạt đưa thông tin liên quan đến bê bối của Hằng “Du Mục” và Quang Linh Vlogs. - Ảnh: chụp màn hình

Tuy nhiên, mặt trái của sự nổi tiếng cũng bộc lộ rõ khi nhiều người trẻ đặt niềm tin mù quáng vào những ngôi sao nhất thời.

Điển hình là vụ bê bối của ca sĩ Jack vào năm 2021, khi hàng loạt cáo buộc về lối sống buông thả và hành vi ứng xử thiếu văn hóa của anh này bị phanh phui. Thay vì lên án, một bộ phận fan hâm mộ đã biện minh, thậm chí đe dọa những người chỉ trích thần tượng của họ. Sự thiếu tỉnh táo này là minh chứng cho việc thần tượng hóa quá mức có thể làm méo mó nhận thức, biến người hâm mộ thành “công cụ” bảo vệ cho những sai lầm.

Mạng xã hội và truyền thông đóng vai trò kép trong việc định hình hình ảnh thần tượng. Một mặt, chúng tạo điều kiện để các cá nhân tài năng được công nhận, mặt khác, chúng cũng thổi phồng sự nổi tiếng dựa trên những giá trị ảo. Vì lợi nhuận, các công ty giải trí thường xây dựng hình ảnh nghệ sĩ theo công thức “hoàn hảo hóa”, biến họ thành những nhân vật không tì vết. Chiến lược này tuy thu hút lượng fan đông đảo nhưng thực tế đã cho thấy không ít vụ “phốt” lớn phơi bày những sự thật gây khủng hoảng niềm tin của người trẻ.

Vụ việc gần đây của diễn viên Kim Soo Hyun tại Hàn Quốc là minh chứng rõ nét. Năm 2023, nam diễn viên này bị cáo buộc có quan hệ tình cảm không lành mạnh với đồng nghiệp Kim Sae Ron (lúc này mới 15 tuổi), kèm theo những tranh cãi về khoản tiền mà Kim Sae Ron vay. Dù chưa có kết luận chính thức, scandal đã gây tổn thất nặng nề cho sự nghiệp của Kim Soo Hyun và làm rung chuyển cả ngành giải trí Hàn Quốc – nơi hình ảnh “ngôi sao không tì vết” được coi là yếu tố sống còn.

Tương tự, tại Việt Nam, vụ việc của Hằng “Du Mục” và Quang Linh Vlogs dù từng được gây dựng với những hình ảnh lối sống và suy nghĩ tích cực nhưng trong khi theo đuổi sự nghiệp kinh doanh, cả hai đã có những “nước đi” sai lầm.

Mạng xã hội Việt cũng đang bàn tán sôi nổi về vụ việc liên quan đến diễn viên Kim Soo Hyun tại Hàn Quốc. - Ảnh: Chụp màn hình

Trong chiến dịch quảng cáo kẹo rau Kera, Hằng “Du Mục” và Quang Linh Vlogs, đã cho thấy sự thiếu trách nhiệm của người có ảnh hưởng. Cả hai đã quảng cáo “vống” lên về công dụng sản phẩm rau kẹo đã gây thất vọng hoàn toàn cho người hâm mộ. Quảng cáo này vừa vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vừa đẩy người hâm mộ vào những nhận thức sai lầm có thể gây rủi ro sức khỏe của chính họ.

Một trong những hệ lụy đáng lo ngại nhất của hiện tượng thần tượng hóa là sự phát triển của văn hóa “stan” – thuật ngữ chỉ những fan cuồng sẵn sàng bảo vệ thần tượng bằng mọi giá. Họ không chỉ tiêu tốn thời gian, tiền bạc để ủng hộ mà còn tấn công bất kỳ ai dám chỉ trích thần tượng. Điều này được thể hiện rõ qua vụ việc của ca sĩ Jack, khi một bộ phận fan liên tục spam bình luận tích cực trên mạng xã hội, gửi đơn tố cáo vu vơ đến cơ quan chức năng, và công kích cá nhân những người phản đối.

Hiện tượng này không chỉ phổ biến ở Việt Nam. Tại Mỹ, fandom của Taylor Swift (Swifties) hay Beyoncé (Beyhive) cũng nhiều lần gây tranh cãi vì thái độ cực đoan. Các nghiên cứu tâm lý học chỉ ra rằng, việc đắm chìm quá mức vào thế giới của thần tượng có thể dẫn đến “ảo tưởng parasocial” – cảm giác gắn bó một chiều với người nổi tiếng, khiến fan đánh mất ranh giới giữa thực và ảo. Hậu quả là nhiều người trẻ dần xa rời cuộc sống thực, đánh giá bản thân qua lượt like/share liên quan đến thần tượng, hoặc sao chép lối sống không phù hợp.

Hướng đến một thế hệ trẻ tỉnh táo và tự chủ

Trong thời đại mà thông tin đúng – sai đan xen hỗn loạn, việc lựa chọn thần tượng cần dựa trên nguyên tắc “tôn trọng giá trị, không sùng bái hình ảnh”. Giới trẻ nên học cách ngưỡng mộ những phẩm chất như sự kiên trì, tính trung thực, hay tinh thần cống hiến, thay vì đuổi theo vẻ hào nhoáng bề ngoài. Đồng thời, mỗi người cũng cần nhận ra rằng, thay vì dành thời gian sùng bái người khác, họ hoàn toàn có thể trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình – một thần tượng thực thụ trong cuộc sống.

Trên hành trình tìm kiếm hình mẫu lý tưởng, điều quan trọng nhất vẫn là sự tỉnh táo. Chỉ khi giới trẻ biết đặt lý trí lên trên cảm xúc nhất thời, họ mới có thể tận dụng sức mạnh của truyền thông để phát triển bản thân, thay vì trở thành nạn nhân của những người nổi tiếng. Xã hội cần những công dân biết nghĩ – biết làm – biết phản biện, chứ không phải những “cỗ máy” chỉ biết hô vang tên thần tượng trong vô thức.