Bài 5: Quản lý tiên tiến để thúc đẩy tốc độ hiện đại hóa ngành công nghiệp quốc phòng

Trong chuyến công tác tìm hiểu thực tế về cách thức quản lý, trọng dụng nhân tài, xây dựng con người ở các đơn vị thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng (Viện Công nghệ; Viện Vũ khí; Nhà máy Z181; Nhà máy Z175; Nhà máy Z111; Viện Thiết kế tàu quân sự; Nhà máy Z195 hay Viện Thuốc phóng, thuốc nổ)... chúng tôi đã tìm thấy câu trả lời thỏa đáng khi mà từ chỉ huy lãnh đạo các nhà máy, viện nghiên cứu luôn biết đặt con người ở vị trí trung tâm. Điều này phản bác lại quan điểm các thế lực thù địch cho rằng, lĩnh vực công nghiệp quốc phòng không nên giao cho quân đội, quân đội thì chỉ cần làm tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc; những công việc liên quan tới khoa học thì giao cho các cơ quan khoa học.

Tạo điều kiện tối đa để các sáng kiến được phát huy

Cho dù là cán bộ, kỹ sư, chuyên gia nghiên cứu hay chỉ là người công nhân bình thường thì ở mỗi vị trí công tác của mình, họ đều được tổ chức tạo điều kiện tối đa để phát huy tinh thần sáng tạo; những điều một người công nhân, một kỹ sư ở mỗi nhà máy, viện nghiên cứu suy nghĩ, trăn trở cũng là trăn trở chung của cả tập thể; trí tuệ cá nhân và tập thể được hòa cùng một nhịp khi liên tục có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật được đưa ra để tối ưu hóa quy trình sản xuất, cách thức quản lý...

Theo chân đồng chí Hoàng Văn Thành, Phó Giám đốc nhà máy Z175 trao hàng trăm suất quà, là phần thưởng cho những người công nhân trực tiếp sản xuất ở các phân xưởng đã có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật từ tháng 3-2020 đến 5-2020. Điều làm chúng tôi vô cùng bất ngờ và thú vị là Ban giám đốc nhà máy Z175 thay vì tổ chức hội nghị để trao thưởng thì nay Ban giám đốc đã đi tới từng phân xưởng, từng vị trí công việc của công nhân để trao thưởng. Nét mặt người nào khi được nhận thưởng cũng hân hoan, tự hào với lãnh đạo nhà máy, tự hào với những người đồng nghiệp, cho dù giá trị vật chất không phải là quá lớn.

Nhìn ánh mắt ngời lên sự tin yêu của mỗi người công nhân, tận mắt chứng kiến cách làm gần gũi, văn hóa quản lý nhân văn của cán bộ lãnh đạo các nhà máy, viện nghiên cứu ở Tổng cục Công nghiệp quốc phòng chúng tôi mới hiểu rõ tại sao từ lãnh đạo Tổng cục cho tới chỉ huy các nhà máy, viện nghiên cứu lại "chụm" trong suy nghĩ: Phải quan tâm tới con người, bởi con người chính là nền tảng quyết định sự thành công của ngành công nghiệp quốc phòng.

Tới thăm những dây chuyền sản xuất hiện đại của Nhà máy Z111, Z195, Z175... hay được trao đổi với các kỹ sư của Viện Công nghệ, Nhà máy Z181... chúng tôi thấy rõ khí thế thi đua theo những cách thức sáng tạo khi mỗi cơ quan đơn vị này luôn đổi mới tư duy, có đột phá của riêng mình để kịp thời huy động có hiệu quả sự tham gia của khoa học công nghệ; nhanh chóng thích ứng với cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đang từng ngày, từng giờ biến đổi, từ đó làm ra nhiều sản phẩm chất lượng cao với hàm lượng chất xám ngày càng lớn, có tính đột phá về khoa học công nghệ, đáp ứng nhiệm vụ ngày càng quan trọng và nặng nề mà Đảng, Nhà nước, Quân đội giao phó; bảo đảm năng lực để thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, ứng dụng có hiệu quả các thành tựu, tiến bộ khoa học công nghệ mới trong hoạt động nghiên cứu, tạo bước chuyển biến và hình thành các sản phẩm tiên tiến ngang tầm khu vực và thế giới.

Trình độ của cán bộ, kỹ sư, công nhân ngày càng được nâng cao giúp năng lực sản xuất, sửa chữa các sản phẩm công nghiệp quốc phòng, an ninh, nhất là các sản phẩm hóa nổ, vũ khí phòng thủ, tấn công tầm xa, đóng tàu quân sự, cơ khí chính xác, súng, điện tử viễn thông... phát triển mạnh. Những sản phẩm của ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam có được chính là nhờ việc đầu tư đúng hướng cho đội ngũ làm công tác khoa học; công tác nghiên cứu khoa học công nghệ quân sự bước đầu gắn kết chặt chẽ với sản xuất, tập trung vào các sản phẩm công nghệ cao, ứng dụng ngay trong thực tiễn huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và đáp ứng nhu cầu sẵn sàng chiến đấu bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biển, đảo của Tổ quốc.

Lãnh đạo Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đã xác định rất rõ, trước những thay đổi nhanh chóng của tình hình thế giới, khu vực cũng như cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhiệm vụ xây dựng phát triển công nghiệp quốc phòng ngày càng nặng nề, đòi hỏi phải triệt để đổi mới tư duy và có giải pháp đột phá về năng lực nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm công nghiệp quốc phòng mà lực lượng nòng cốt để thực thi là Tổng cục Công nghiệp quốc phòng (Bộ Quốc phòng).

Tổng cục Công nghiệp quốc phòng trong nhiều năm qua luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ sản xuất quốc phòng, góp phần bảo đảm trang bị cho huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu của quân đội. Các dự án đầu tư phát triển Công nghiệp quốc phòng, nhất là các dự án trọng điểm, công nghệ cao được triển khai quyết liệt, đúng định hướng và đã đưa vào khai thác, sử dụng phát huy hiệu quả. Năng lực nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị kỹ thuật của Công nghiệp quốc phòng chuyển biến rõ nét và có bước đột phá.

Công nghiệp quốc phòng từng bước làm chủ công nghệ sản xuất, sửa chữa, cải tiến, số hóa nhiều loại vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật thế hệ mới, công nghệ cao, hiện đại mang thương hiệu Việt Nam, đáp ứng một phần nhu cầu vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) cho toàn quân, nổi bật như: Tàu quân sự, súng bộ binh thế hệ mới, khí tài quan sát ngắm bắn đêm, đạn pháo cho hải quân, cơ bản tự chủ được thuốc phóng, thuốc nổ, vật tư kim loại cho sản xuất đạn... Đồng thời nghiên cứu, sản xuất được nhiều mặt hàng kinh tế chất lượng cao, tạo được thương hiệu, uy tín, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu. Các sản phẩm quốc phòng có chất lượng, độ tin cậy ngày càng cao, tạo niềm tin đối với người sử dụng.

Đột phá vào khoa học

Bí quyết của những thành công được cán bộ các nhà máy thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng chia sẻ đó chính là đầu tư tối đa cho con người, cho khoa học.

Qua những câu chuyện với lãnh đạo các cơ quan, nhà máy, viện nghiên cứu... nhóm phóng viên chúng tôi hiểu rõ nơi nào biết phát huy truyền thống chủ động sáng tạo, huy động sức mạnh, trí tuệ tập thể trong nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến, sáng chế; các kỹ sư, công nhân biết phát huy tinh thần sáng tạo trong lắp ráp, chế tạo mới ở các dây chuyền, thiết bị sản xuất; biết cách tiếp cận công nghệ hiện đại nơi đó nhất định sản xuất được nhiều loại vũ khí, trang bị tiên tiến không thua kém gì so với trình độ của nước ngoài.

Qua các đợt kiểm tra, tổ chức bắn trình diễn sản phẩm vũ khí trang bị mới do công nghiệp quốc phòng nghiên cứu, sản xuất, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ quốc phòng đã có đánh giá cao. Trong số nhiều sản phẩm nổi tiếng của công nghiệp quốc phòng, đã có sản phẩm được tặng thưởng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học kỹ thuật (đợt 1 năm 2012); công trình sản phẩm đạt giải thưởng Khoa học công nghệ cấp nhà nước; hàng chục công trình đạt giải thưởng VIFOTECH và hàng trăm công trình, đề tài khoa học đạt giải Tuổi trẻ sáng tạo trong quân đội. Từ những sáng kiến giá trị ấy, toàn Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đã thực hiện thành công nhiều dự án quan trọng, góp phần nâng cao năng lực, trình độ và hiện đại hóa công nghiệp quốc phòng quốc gia, từng bước đáp ứng yêu cầu huấn luyện sẵn sang chiến đấu và đánh trả của lực lượng vũ trang khi có chiến tranh công nghệ cao.

Trò chuyện với cây sáng kiến Vũ Tiến Công, trợ lý nghiên cứu thuộc Viện thuốc phóng thuốc nổ, được biết chỉ trong vài năm anh đã có tới 8 sáng kiến, trong đó có cả sáng kiến cấp Bộ Quốc phòng, Tổng cục và cấp viện. Mới đây nhất Công vừa thành công trong sáng kiến nghiên cứu cải tiến kính hiển vi quang học và thiết kế phần mềm xử lý ảnh kỹ thuật số nhằm nâng cao hiệu quả và độ chính xác của phép đo kích thước hình học thuốc phóng. Áp dụng sáng kiến này tại điều kiện hiện có, nâng cao hiệu quả đo đạc mà có thể tiết kiệm chi phí đầu tư lên đến 3000 USD. Ngoài lợi ích kinh tế khi tiết kiệm ngân sách nhà nước, về kỹ thuật giúp nâng cao độ chính xác của phép đo kích thước hình học thuốc phóng; nâng cao năng suất đo đạc, giảm công sức cho kiểm định viên; lưu giữ hình ảnh kết quả đo đạc, đảm bảo tính khách quan của kết quả đo, phục vụ truy cập lại sau này; thuận tiện khi có thể chuyển giao cho đơn vị khác với chi phí thấp.

Chỉ ở hơn chục đơn vị chúng tôi được tìm hiểu, những sáng kiến như của các kỹ sư ở Viện thuốc phóng thuốc nổ hay các Nhà máy khác trong toàn Tổng cục Công nghiệp quốc phòng còn rất nhiều. Đơn cử như ở Nhà máy Z175, chỉ từ tháng 3-2020 đến tháng 5-2020, cả nhà máy đã khen thưởng 86 sáng kiến cải tiến kỹ thuật; còn trong 3 tháng trước con số này cũng là 56 sáng kiến. Những sáng kiến này chủ yếu là của cán bộ kỹ thuật và công nhân sản xuất trực tiếp. Những con số đầy tự hào ấy được hình thành trên nền tảng kiến thức thực tế được trau dồi không ngừng qua nhiều năm, với sự quan tâm, chăm lo của các cấp lãnh đạo, mà ở mỗi cơ quan, viện nghiên cứu hay các nhà máy.

Nâng tầm văn hóa quản lý

Xung quanh vấn đề xây dựng nguồn lực chất lượng cao, rất cần có phương pháp quản lý mới nhân văn, khoa học để thúc đẩy năng suất lao động, xây dựng tính chuyên nghiệp cho từng cá nhân và rộng ra là toàn dây chuyền, phân xưởng hay là cả nhà máy. Ở tầm lớn hơn là sự chuyên nghiệp trong nghiên cứu, lao động, sản xuất của toàn ngành công nghiệp quốc phòng.

Theo Đại tá Tào Đức Thắng, Chủ tịch, Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) thì duy trì vai trò dẫn dắt trong phát triển công nghiệp công nghệ cao vừa là khát vọng, nhu cầu nội tại của Viettel vừa là yêu cầu của đất nước với Viettel. Lịch sử cho thấy, khoa học - công nghệ luôn là nhân tố quyết định làm thay đổi sự cân bằng sức mạnh giữa các quốc gia cũng như các lực lượng trên toàn cầu. Nếu một quốc gia chỉ biết mua sản phẩm, thiết bị của nước khác hoặc chỉ lắp ráp, gia công quốc gia ấy sẽ không bao giờ có được nền công nghệ cao hiện đại. Đáng lo ngại hơn là tình trạng phụ thuộc vào công nghệ bên ngoài để tồn tại và phát triển đồng thời lại bị ràng buộc bằng những điều kiện bất lợi.

Xây dựng tổ hợp công nghiệp quốc phòng đóng vai trò rất quan trọng, dẫn dắt trong hệ thống đổi mới sáng tạo tại các cường quốc trên thế giới. Các nước trên thế giới đều có xu hướng phát triển công nghiệp quốc phòng hiện đại, bảo đảm cho lực lượng vũ trang có trang bị kỹ thuật hiện đại, có sức mạnh chiến đấu cao nhằm ứng phó hiệu quả với chiến tranh công nghệ cao. Ở Việt Nam, quan điểm, chủ trương xuyên suốt của Đảng, Nhà nước trong nhiều năm qua về phát triển công nghiệp quốc phòng là tự chủ, tự cường, hiện đại, theo hướng lưỡng dụng, thực sự trở thành bộ phận quan trọng và mũi nhọn của công nghiệp quốc gia.

Nhìn ra các quốc gia xung quanh có thể thấy để đạt được mục tiêu tự chủ về công nghệ, hướng tới những mục tiêu lâu dài, các nước đã và đang có những bước đi hết sức bài bản, tập trung dành ưu tiên cho lĩnh vực nghiên cứu và phát triển (R&D). Việt Nam sẽ không có nền công nghiệp công nghệ cao hiện đại nếu chúng ta vẫn tiếp tục đi mua sản phẩm, thiết bị của quốc gia khác. Để tiếp tục phát triển ngành công nghiệp quốc phòng một cách nhanh chóng và bền vững, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng giai đoạn mới, ngoài việc hoàn thiện đồng bộ hệ thống cơ chế chính sách đặc thù để tận dụng và phát huy tối đa nguồn lực phát triển công nghiệp quốc phòng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao làm chủ khoa học kỹ thuật thì tăng cường các biện pháp quản lý khoa học luôn được Tổng cục Công nghiệp quốc phòng hay Viettel đặc biệt chú trọng.

Lấy ví dụ tại Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, mô hình Kaizen-5S như chúng tôi được tận mắt thấy ở Nhà máy Z175 hay mô hình 5S ở Nhà máy Z111 là điển hình về quyết tâm áp dụng văn hóa quản lý tiên tiến giúp các doanh nghiệp vừa đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động vừa nâng cao chất lượng sản phẩm.

Trong tưởng tượng của chúng tôi, khi tới nhà máy chuyên về thuốc nổ sẽ phải ngửi thấy mùi thuốc súng; nhà máy sản xuất các sản phẩm cao su sẽ phải ngửi thấy mùi cao su; nhà máy sản xuất súng thì phải có mùi dầu mỡ... Thế nhưng, chúng tôi đã nhầm. Ngay khi chúng tôi vào tận các dây chuyền sản xuất băng tải hay ống cao su ở nhà máy Z175; đứng bên các dây chuyền sản xuất súng ở nhà máy Z111 chúng tôi không hề ngửi thấy mùi cao su, mùi dầu mỡ. Nói có vẻ hơi quá, nhưng nhà xưởng quả thực sạch sẽ, gọn gàng như trong một công sở ở thành phố. Mọi công cụ làm việc được sắp xếp gọn gàng, lau chùi bóng loáng. Các kệ, giá đựng sản phẩm bố trí thuận tay, khoa học; nhà xưởng thoáng, mát, không khí trong lành. Trong thời tiết giữa hè mà chúng tôi vẫn cảm nhận được sự thoáng đãng trong các phân xưởng ở nhà máy Z175.

Phó giám đốc Nhà máy Z175 Hoàng Văn Thành cho biết: Nguyên tắc 5S - “sàng lọc, sắp xếp, sạch sẽ, săn sóc, sẵn sàng”, là mô hình nhằm tạo ra một môi trường làm việc sạch sẽ, khoa học, gọn gàng và tiện lợi. Còn Kaizen là triết lý nhằm thúc đẩy hoạt động cải tiến liên tục trong quá trình làm việc. Cách đây ít năm, Nhà máy Z175 đã triển khai áp dụng chương trình cải tiến năng suất chất lượng theo mô hình Kaizen-5S, một mô hình tiên tiến đang được nhiều doanh nghiệp hàng đầu áp dụng. "Đến nay, mô hình này đã cho hiệu quả rất tích cực. Đặc biệt, áp dụng mô hình này, chất lượng công tác bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động, phòng, chống bệnh nghề nghiệp cho cán bộ, nhân viên, người lao động được nâng lên rõ rệt", Phó giám đốc Hoàng Văn Thành nói.

Trước đây, nhà máy gặp rất nhiều khó khăn vì cơ sở hạ tầng, môi trường chưa thực sự bảo đảm; máy móc, thiết bị chưa được sắp xếp hợp lý, khoa học; dụng cụ làm việc còn thiếu ngăn nắp… Chưa kể, một số cán bộ, nhân viên, người lao động nhận thức về thực hành 5S chưa đầy đủ, còn có tư tưởng ngại thay đổi. Lãnh đạo nhà máy hạ quyết tâm phải làm cho bằng được để thay đổi và nâng cao năng suất chất lượng của sản phẩm. Đảng ủy, Ban giám đốc nhà máy đề ra nhiều giải pháp tổ chức thực hiện với tinh thần "thay đổi để phát triển". Sau thời gian triển khai thực hiện, nhà máy đã đạt được những kết quả nổi bật, từng bước phát huy năng lực sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh và chiếm lĩnh được thị trường. Từ đó, nhà máy tiếp tục xây dựng chiến lược đầu tư công nghệ, khai thác hiệu quả thiết bị máy móc, gắn kết nghiên cứu vật liệu mới và sản phẩm mới…

Quá trình triển khai, nhà máy đã thực hiện tốt 3 Kaizen trọng tâm (dây chuyền sản xuất băng tải, sản xuất phụ tùng, luyện cao su), nhờ đó, riêng dây chuyền sản xuất băng tải cao su sản lượng tăng 1,8 lần, chất lượng sản phẩm loại I tăng lên hơn 90%; thu nhập bình quân của lao động trên dây chuyền tăng hơn 5%. Ngoài ra, việc triển khai còn tạo được môi trường vệ sinh công nghiệp xanh, sạch, thân thiện với môi trường; mặt bằng công nghệ được sắp xếp khoa học và tiện lợi. Các chỉ tiêu vi khí hậu, ánh sáng, tiếng ồn, nồng độ bụi và hơi khí độc trên các dây chuyền đều đạt yêu cầu trong giới hạn cho phép; chỉ số tâm sinh lý lao động của công nhân đầu ca, giữa ca và cuối ca sản xuất ở mức khá.

Có thể thấy rõ, phương pháp quản lý mới nhân văn, khoa học đang mang lại môi trường lành mạnh, sạch đẹp, thoáng đãng, tiện lợi giúp cho tinh thần mỗi cán bộ, công nhân được thoải mái hơn, vì thế năng suất lao động cao hơn, con người ngăn nắp, nghiêm túc và chủ động hơn trong mọi kế hoạch chung và riêng, là căn bản để tạo nên tính chuyên nghiệp cho từng cá nhân và rộng ra là toàn dây chuyền, phân xưởng hay là cả nhà máy và tầm lớn hơn là sự chuyên nghiệp trong nghiên cứu, lao động, sản xuất của toàn ngành công nghiệp quốc phòng.

Có thể thấy rõ những bước chuyển biến mạnh mẽ, đáng mừng của ngành công nghiệp quốc phòng; đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển công nghiệp quốc phòng trở thành mũi nhọn của ngành công nghiệp quốc gia, đóng góp tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Làm cho nhân dân tin tưởng vào sức mạnh mà chúng ta tạo ra đủ sức giữ yên bờ cõi, đạp tan mọi luận điệu xuyên tác về công cuộc hiện đại hóa đất nước, hiện đại hóa nền công nghiệp quốc phòng.