Trong dòng chảy toàn cầu hóa, khi bản sắc văn hóa dễ bị nhòa mờ bởi những trào lưu thời đại, một thế hệ nghệ sĩ trẻ Việt Nam đang miệt mài "giải bài toán" gìn giữ truyền thống bằng chính ngôn ngữ sáng tạo của họ.

Từ MV Bắc Bling được Thủ tướng Chính phủ biểu dương, đến những sân khấu rực rỡ nơi di sản và công nghệ giao thoa, văn hóa Việt đang được kể lại một cách trẻ trung, hiện đại… Không chỉ để hoài niệm, truyền thống giờ đây là chất liệu để lan tỏa, kết nối và vươn ra thế giới bằng chính sự bản lĩnh và sáng tạo của người trẻ hôm nay.

Tại buổi gặp mặt 300 thanh niên tiêu biểu nhân dịp kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (26/3/1931 - 26/3/2025), Thủ tướng Phạm Minh Chính đã dành lời khen đặc biệt cho MV "Bắc Bling" của ca sĩ Hòa Minzy - một sản phẩm âm nhạc khai thác sâu chất liệu truyền thống nhưng lại được kể bằng ngôn ngữ hiện đại, tươi mới, sống động và đầy cảm xúc của thế hệ trẻ.

Thủ tướng đánh giá đây là minh chứng sinh động cho tinh thần sáng tạo mới mẻ, bản lĩnh của người trẻ Việt Nam khi họ biết "quốc tế hóa văn hóa dân tộc và dân tộc hóa tinh hoa nhân loại", biến bản sắc truyền thống thành nguồn năng lượng hội nhập, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ trên các nền tảng toàn cầu.

Lời khen ấy không chỉ là sự ghi nhận dành cho một MV nổi bật, đó là một tín hiệu mạnh mẽ, thể hiện niềm tin, sự đồng hành và khích lệ từ người đứng đầu Chính phủ đối với một thế hệ nghệ sĩ trẻ đang chọn đi con đường khó nhưng đẹp - làm nghệ thuật không chỉ để giải trí mà còn để giữ gìn và phát huy hồn cốt văn hóa Việt.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa làm mờ nhòa ranh giới bản sắc, việc một MV sử dụng chất liệu quan họ Bắc Ninh, lồng ghép làn điệu dân gian, tên địa danh Kinh Bắc, hình ảnh áo tứ thân, khăn mỏ quạ… mà vẫn "viral" mạnh mẽ trên mạng xã hội, được công chúng trẻ đón nhận và Thủ tướng trực tiếp biểu dương… đó là biểu hiện rõ ràng nhất cho sức sống mới của văn hóa truyền thống khi được thổi hồn bằng tinh thần và ngôn ngữ của thời đại.

Đáng nói là, Bắc Bling không phải là một hiện tượng đơn lẻ. Sự lan tỏa mạnh mẽ của MV này chỉ là phần nổi của một làn sóng sáng tạo trong đời sống nghệ thuật của giới trẻ Việt Nam.

Một thế hệ nghệ sĩ, nhà thiết kế, họa sĩ, nhạc sĩ… đang "đánh thức" di sản văn hóa dân tộc bằng sự hòa quyện giữa cảm hứng cá nhân, kỹ thuật hiện đại và tinh thần trách nhiệm sâu sắc với cội nguồn văn hóa Việt.

Trước Hòa Minzy, Hoàng Thùy Linh là một trong những nghệ sĩ tiên phong cho hành trình kể chuyện văn hóa Việt bằng ngôn ngữ âm nhạc đại chúng. Album "Vietnamese Concert" của cô là một tuyên ngôn nghệ thuật táo bạo và đầy tự tin, kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất liệu dân gian, lịch sử, văn học với các dòng nhạc hiện đại.

Từ "Để Mị nói cho mà nghe", "See tình", đến "Bo xì bo", "Bánh trôi nước"… mỗi ca khúc đều là một "tiểu vũ trụ văn hóa", nơi "nàng Mị" bước ra từ trang văn, các tích xưa qua các giai điệu, vũ đạo và cảm xúc trẻ trung, khiến văn hóa Việt trở nên gần gũi, sống động và hấp dẫn hơn bao giờ hết với thế hệ Gen Z.

Một trường hợp điển hình khác là ca nương Kiều Anh - người đã đưa ca trù đến gần hơn với đại chúng. Trong chương trình "Chị đẹp đạp gió rẽ sóng", cô gây ấn tượng mạnh với các tiết mục như "Trách trăng tàn", "Phong Nữ x Cô đôi thượng ngàn".

Các kỹ thuật thanh nhạc cổ truyền như ả đào, hò mái đẩy, chầu văn… được kết hợp với vũ đạo, sân khấu hóa và ánh sáng hiện đại, tạo nên một tổng thể nghệ thuật độc đáo vừa mãn nhãn, vừa giữ trọn hồn Việt. Không cần "Tây hóa" ca trù, Kiều Anh vẫn chinh phục khán giả bằng sự kết nối cảm xúc, chiều sâu văn hóa và tư duy biểu diễn hiện đại.

Cũng trên hành trình làm mới di sản bằng ngôn ngữ thời đại, Hà Myo nổi lên như một nghệ sĩ trẻ đầy bản lĩnh khi kết hợp hát xẩm với âm nhạc điện tử. Những sản phẩm như "Xẩm Hà Nội", "Xẩm xuân xanh" là minh chứng rõ rệt rằng ngay cả loại hình tưởng chừng đã lùi sâu vào ký ức như xẩm vẫn có thể tái sinh đầy sức sống nếu được thổi vào nhịp đập đương đại.

Giữa nền EDM sôi động, tiếng xẩm cất lên không hề lạc lõng, mà ngược lại tạo nên một chất âm độc đáo, gai góc mà cuốn hút. Hà Myo không chỉ làm mới một thể loại truyền thống đang mai một, cô còn mở ra một "đường dẫn" văn hóa, giúp người trẻ tìm lại căn tính Việt bằng ngôn ngữ nghệ thuật gần gũi với thời đại số.

Phương Mỹ Chi cũng là một trong những gương mặt tiêu biểu đang thổi luồng gió mới vào dòng nhạc dân gian Việt Nam. Từ một "thần đồng dân ca” gắn liền với áo bà ba và điệu hò miền Tây, Phương Mỹ Chi đã dũng cảm bước ra khỏi vùng an toàn để tìm đến những cách thể hiện mới mẻ. Cô kết hợp âm hưởng dân gian với pop, R&B, thậm chí cả rap, tạo nên những bản phối vừa giữ được tinh thần mộc mạc, sâu lắng vốn có, vừa mang sắc thái hiện đại, tươi trẻ, gần gũi với thế hệ nghe nhạc hôm nay.

Những ca khúc như "Vũ trụ cò bay", "Chiếc lược ngà", "Gối gấm", "Bóng phù hoa... là minh chứng rõ nét cho sự giao thoa đầy duyên dáng ấy. Giọng hát đậm chất miền Tây, chan chứa tình cảm và bản sắc vẫn được đặt ở vị trí trung tâm và được khoác lên lớp hòa âm hiện đại, sắc sảo, khiến nhạc quê hương trở thành chất liệu mới mẻ, hấp dẫn trong đời sống âm nhạc đương đại; trở thành thanh âm sống động của hiện tại, vang lên tự nhiên trong playlist của thế hệ Gen Z.

Trong thế giới của rap - thể loại tưởng chừng xa lạ với văn hóa bản địa, Double2T lại tạo nên một cú bứt phá khi đưa chất liệu dân gian miền núi vào nhịp điệu đường phố. Với "À Lôi", "Người miền núi chất", anh không chỉ mang theo tiếng sáo, tiếng khèn của Tây Bắc vào rap mà còn truyền tải trọn vẹn hơi thở vùng cao bằng chất rap mộc mạc, đầy bản sắc. Double2T làm cho rap Việt không chỉ "cool" mà còn "chất", mang dấu ấn địa phương, để văn hóa dân tộc không còn là thứ trang trí phụ họa mà là "chất" rất thật, rất riêng trong đời sống âm nhạc hôm nay

Mỗi người một phong cách, một cá tính, nhưng tất cả đều có chung một lựa chọn kể lại câu chuyện văn hóa dân tộc bằng chính ngôn ngữ sáng tạo của thời đại.

Họ cũng không làm mờ đi bản ngã dân tộc để hòa lẫn vào dòng chảy toàn cầu. Ngược lại, họ chọn sống cùng di sản, chọn thổi vào văn hóa Việt một nhịp đập mới, trẻ trung, đương đại, sống động nhưng vẫn vẹn nguyên hồn cốt.

Với họ, văn hóa không nằm lại trong quá khứ mà là hành trang để bước vào tương lai. Không phải để hoài niệm mà để lan tỏa. Không phải để cất giữ mà để tiếp nối, làm mới và tỏa sáng theo cách riêng của thời đại.

Và khi văn hóa được kể bằng tư duy nghệ thuật bản lĩnh thì truyền thống sẽ không nằm lại trong quá khứ mà sẽ cùng người trẻ bước ra thế giới với tất cả niềm tự hào Việt.

Hơn 10.000 khán giả cùng cất tiếng chèo, vọng cổ... những làn điệu dân gian từng bị gắn mác lỗi thời với thị hiếu giới trẻ là hình ảnh khó quên tại concert "Anh trai vượt ngàn chông gai". Đó không chỉ là một đêm diễn nghệ thuật thành công mà còn là một hiện tượng văn hóa đặc biệt.

"Anh trai vượt ngàn chông gai" đã mang đến một làn gió mới trong cách tiếp cận và trình diễn văn hóa truyền thống khi kết hợp nhuần nhuyễn các chất liệu di sản vào từng tiết mục biểu diễn. Khán giả được đắm mình trong không gian nghệ thuật đa dạng với những loại hình truyền thống, trang phục dân tộc, âm nhạc vùng miền… được tái hiện sinh động và đầy sáng tạo.

Việc "cháy vé chỉ sau 40 phút mở bán" không chỉ là câu chuyện marketing, đó là dấu hiệu cho thấy âm nhạc dân tộc nếu được làm mới một cách tinh tế, hoàn toàn có thể "chạm sóng" Gen Z - thế hệ lớn lên cùng YouTube, TikTok và xu hướng toàn cầu nhưng vẫn luôn khao khát một điểm tựa văn hóa mang tên quê hương.

Câu chuyện của Linh Trang (sinh viên Trường Đại học Luật Hà Nội) - một bạn trẻ lần đầu đến với concert là một lát cắt chân thực cho sự chuyển hóa đầy hy vọng ấy.

"Mình đi vì bạn rủ. Thật lòng không nghĩ âm nhạc dân tộc lại có thể bắt tai đến thế. Mình chưa từng nghe 'Chiếc khăn piêu', 'Trống cơm', nhưng lại bật khóc khi âm nhạc vang lên. Mộc mạc, tha thiết và gần gũi đến bất ngờ", cô nói.

Trang không phải trường hợp cá biệt. Hàng nghìn bạn trẻ hôm ấy cũng đã trải qua một "cuộc thức tỉnh" nhẹ nhàng nhưng sâu sắc. Từ sự tò mò ban đầu, họ chuyển sang thích thú, rồi lặng người vì xúc động... đó là hành trình cảm thụ mà các nghệ sĩ trẻ hôm nay đang cố gắng tạo ra. Họ không thay đổi giá trị cốt lõi, chỉ thay đổi cách kể. Truyền thống được gói trong giai điệu hiện đại, ánh sáng trẻ trung, nhịp điệu bắt tai... để rồi từ đó những điều tưởng như thuộc về quá khứ bỗng trở nên sống động, gần gũi và đầy sức hút.

Trên sân khấu, NSND Tự Long xúc động chia sẻ: "Chúng tôi đi đến đâu cũng thấy các bạn trẻ đã thuộc những ca khúc dân ca hay những bài hát mang âm hưởng dân gian. Các bạn không chỉ nghe mà còn hòa giọng, cảm nhận, và lan tỏa tinh thần văn hóa đó. Đó là điều hạnh phúc nhất đối với chúng tôi".

Chính sự tiếp nhận một cách chủ động, tự nhiên và đầy hứng khởi của giới trẻ với những sản phẩm mang màu sắc truyền thống đã trở thành minh chứng sống động cho sức sống và triển vọng của công nghiệp văn hóa Việt Nam trong thời đại mới.

NSND Nguyễn Xuân Bắc - Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn đánh giá cao chương trình "Anh trai vượt ngàn chông gai" vì đã góp phần lan tỏa mạnh mẽ các giá trị văn hóa truyền thống. Theo ông, chính sự phối hợp đầy sáng tạo giữa các nghệ sĩ trẻ với những chất liệu nghệ thuật dân gian đã tạo nên sự phấn khích đặc biệt, không chỉ với công chúng mà cả với đội ngũ quản lý văn hóa, nghệ thuật.

"Anh trai vượt ngàn chông gai là một trong những chương trình xuất sắc nhất năm 2024, là điểm sáng nổi bật của nghệ thuật biểu diễn Việt Nam hiện nay", Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc khẳng định.

Minh chứng rõ nét nhất bằng sự kiện "Công nghiệp văn hóa đột phá với các chương trình có tầm vóc, sức thu hút và hiệu ứng xã hội lớn" đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vinh danh là một trong 10 sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch tiêu biểu năm 2024. Đó là sự ghi nhận xứng đáng, nhưng đồng thời cũng là lời hiệu triệu mạnh mẽ về một hướng phát triển bền vững, khi truyền thống trở thành nền tảng cho sáng tạo và sáng tạo lại làm mới truyền thống.