Ba động lực tái định hình thương mại điện tử Việt Nam

Bùng nổ xu thế mới, cơ hội và thách thức đan xen

Trong tuần cuối tháng 9/2025, bức tranh thương mại điện tử toàn cầu và Việt Nam tiếp tục ghi nhận nhiều chuyển động sôi động, phản ánh sự cạnh tranh gay gắt cũng như những xu hướng mang tính định hình tương lai.

Trên bình diện quốc tế, OpenAI đã chính thức đưa GPTPro bước sang một kỷ nguyên mới với tính năng Buy Direct in Chat, cho phép người dùng mua sắm trực tiếp ngay trong cuộc hội thoại. Đây được coi là khởi đầu của “AI Commerce”, nơi trí tuệ nhân tạo không chỉ dừng ở vai trò tư vấn mà còn trở thành cầu nối giao dịch. Sự xuất hiện của mô hình này tạo sức ép cạnh tranh trực diện với các ông lớn đã quen mặt trên thị trường như TikTok Shop, Amazon hay Meta (Facebook).

Song song, TikTok Shop tiếp tục mở rộng ảnh hưởng khi thử nghiệm thành công mô hình kết hợp video ngắn và livestream tại Nhật Bản, thị trường thương mại điện tử lớn thứ tư thế giới. Nếu gặt hái được kết quả tích cực, đây sẽ là bàn đạp để nền tảng này tiến sâu hơn vào các quốc gia phát triển.
Ở Trung Quốc, Meituan, Pinduoduo và JD.com lại chọn hướng đi khác, tập trung thúc đẩy thương mại điện tử tức thời (Instant commerce hoặc quick commerce) với cam kết giao hàng chỉ trong 30 phút cho các mặt hàng thiết yếu. Xu hướng này đã lan sang Đông Nam Á và nhiều khả năng sẽ sớm xuất hiện tại Việt Nam.

Trong nước, những tín hiệu tích cực liên tiếp được ghi nhận. Bộ Công Thương đã ban hành văn bản số 7291/BCT-KHTC gửi Bộ Tài chính, triển khai Nghị quyết 230/NQ-CP và 226/NQ-CP của Chính phủ về mục tiêu tăng trưởng. Theo đó, dự báo tăng trưởng thương mại điện tử B2C năm 2025 được điều chỉnh lên 25,5%, với tổng giá trị giao dịch ước đạt 26 - 28 tỷ USD và hướng tới mốc 50 tỷ USD vào năm 2030. Động lực bứt phá đến từ Shopee, TikTok Shop và Lazada - những nền tảng đang khai thác mạnh mẽ xu hướng mua sắm qua video, bao gồm cả livestream và video commerce.

Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm thách thức. Dự thảo Luật thương mại điện tử mới yêu cầu định danh người bán bằng VNeID, đồng thời siết chặt trách nhiệm các sàn trong kiểm soát hàng giả, vi phạm kéo dài. Áp lực cạnh tranh và chi phí ngày càng gia tăng đã khiến khoảng 80.000 gian hàng rời bỏ sàn trong 6 tháng đầu năm 2025, theo số liệu Metric. Một nguyên nhân quan trọng khác là việc Bộ Tài chính đề xuất bỏ miễn thuế cho đơn hàng dưới 1 triệu đồng, nhằm tạo sân chơi công bằng giữa hàng nhập khẩu và hàng nội địa.

Đáng chú ý, ngày 3/6/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 1568/QĐ-BCT phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026–2030. Chiến lược này đặt trọng tâm vào thương mại điện tử xuyên biên giới, với mục tiêu xây dựng hạ tầng logistics như logistics hub, kho ngoại quan, trung tâm xử lý đơn hàng, đưa Việt Nam trở thành điểm đến tương tự Ấn Độ trong xuất khẩu dịch vụ số. Không chỉ dừng lại ở các thị trường lớn như Hoa Kỳ hay Trung Quốc, kế hoạch còn hướng tới đa dạng hóa, mở rộng sang ASEAN, Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latinh.

Bức tranh cạnh tranh tại Việt Nam cũng trở nên quyết liệt hơn. Shopee liên tục triển khai sáng kiến mới như hợp tác với Napas, mở Gian hàng số Hà Nội, hay thử nghiệm voucher YouTube. TikTok Shop, với thị phần đã lên tới gần 39%, ngày càng thu hẹp khoảng cách với Shopee, đồng thời công bố bộ khung ACE Framework nhằm tối ưu hóa hoạt động của người bán. Trong khi đó, Facebook thử nghiệm chương trình liên kết affiliate cho nhà sáng tạo bán sản phẩm Shopee, còn YouTube lại trực tiếp hợp tác với Shopee triển khai YouTube Shopping tại Đông Nam Á và Việt Nam. Cục diện này tạo ra thế “đa cực” mới, gia tăng áp lực cạnh tranh nhưng cũng mở ra thêm lựa chọn cho người tiêu dùng và cơ hội cho doanh nghiệp.

Tổng thể, thương mại điện tử Việt Nam đang bước vào giai đoạn bùng nổ, với sự cộng hưởng của các xu thế AI Commerce, livestream/video commerce và thương mại điện tử xuyên biên giới. Nhưng để khai thác hết tiềm năng, thị trường cần những giải pháp căn cơ, đặc biệt trong quản lý, nguồn nhân lực và chuyển đổi số.

Giải pháp “4 Go” - Nền tảng cho phát triển bền vững

Trong bối cảnh thương mại điện tử Việt Nam tăng trưởng nhanh nhưng cũng đối mặt nhiều rào cản, việc tìm ra hướng đi bền vững trở thành yêu cầu cấp thiết. Đây chính là lý do Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (eComDX), thuộc Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), xây dựng và triển khai bộ giải pháp “4 Go”.

Bộ giải pháp “4 Go” gồm GoRight, GoOnline, GoExport và GoAI được xây dựng với mục tiêu hỗ trợ toàn diện cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh cũng như cơ quan quản lý, qua đó tạo nền tảng phát triển bền vững cho thị trường thương mại điện tử Việt Nam trong dài hạn.

Trong đó, GoRight đóng vai trò như “kim chỉ nam” về pháp lý, giúp phổ biến và cập nhật các quy định, chuẩn hóa quy trình và hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật Thương mại điện tử. Nhờ vậy, hoạt động kinh doanh trực tuyến có thể vận hành minh bạch, đúng luật và giảm thiểu rủi ro phát sinh trong giao dịch.

Nếu GoRight chú trọng khung khổ pháp lý thì GoOnline lại hướng vào việc nâng cao năng lực hiện diện số. Chương trình này trang bị cho doanh nghiệp kỹ năng bán hàng trực tuyến, kỹ năng livestream và cách khai thác hiệu quả các công cụ số nhằm quảng bá sản phẩm tới khách hàng.

Cùng lúc, GoExport mở ra cánh cửa hội nhập quốc tế khi hỗ trợ doanh nghiệp tham gia thương mại điện tử xuyên biên giới. Doanh nghiệp được cung cấp kiến thức và công cụ để từng bước tiếp cận, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử lớn toàn cầu như Amazon, Alibaba hay JD.com theo hướng chuyên nghiệp và bài bản.

Bên cạnh đó, GoAI là lời giải cho bài toán công nghệ khi khuyến khích và hỗ trợ ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong toàn bộ quy trình kinh doanh. Nhờ AI, doanh nghiệp có thể phân tích dữ liệu sâu hơn, tối ưu hóa vận hành, nâng cao trải nghiệm khách hàng, giám sát nội dung livestream cũng như triển khai các giải pháp như trợ lý ảo thông minh hay chatbot tự phục vụ. Điều này không chỉ giúp tăng hiệu quả quản lý và kinh doanh mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên số.

Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc eComDX, việc triển khai đồng bộ các chương trình GoOnline, GoAI, GoExport và GoRight sẽ không chỉ giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn trước mắt, mà còn hình thành một hệ sinh thái thương mại điện tử vững mạnh, khẳng định vai trò tiên phong của Việt Nam trong dòng chảy kinh tế số toàn cầu.

Có thể thấy, giải pháp “4 Go” không chỉ dừng lại ở việc cung cấp công cụ, mà còn đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng nguồn nhân lực - một yếu tố vốn còn hạn chế trong lĩnh vực thương mại điện tử hiện nay. Bằng cách kết hợp quản trị, kỹ năng số, xuất khẩu trực tuyến và ứng dụng AI, giải pháp này tạo ra nền tảng bền vững cho cả doanh nghiệp, địa phương lẫn cơ quan quản lý.

Nhìn rộng hơn, khi thương mại điện tử Việt Nam đang chuyển mình với tốc độ nhanh chóng và hội nhập sâu rộng, thì sự xuất hiện của những giải pháp mang tính hệ thống như “4 Go” chính là chìa khóa để thị trường vừa thích ứng linh hoạt, vừa phát triển bền vững. Đây cũng là nền tảng quan trọng để Việt Nam không chỉ nắm bắt cơ hội trong nước, mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế số khu vực và thế giới.