Tin Khu Vực 
Sáng 9/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) tổ chức Hội nghị khởi động dự án “Canh tác nông nghiệp kết hợp điện mặt trời cho nông thôn Việt Nam” (Agri-PV).
Điện mặt trời nông nghiệp, cơ hội lớn nhưng còn nhiều thách thức
Sự kiện quy tụ các đối tác quan trọng trong lĩnh vực nông nghiệp và năng lượng nhằm chính thức giới thiệu dự án, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và các sáng kiến đổi mới liên quan. Đồng thời, đây là một diễn đàn đối thoại đa phương, nơi các bên liên quan cùng thảo luận để xây dựng sự đồng thuận bước đầu về các ưu tiên kỹ thuật và chính sách, đặt nền móng cho sự phối hợp hiệu quả trong quá trình thực hiện dự án.
Điện mặt trời nông nghiệp. Ảnh minh họa.
Trong bối cảnh Việt Nam đang vươn mình phát triển, nhu cầu đảm bảo an ninh lương thực và an ninh năng lượng ngày càng trở nên cấp thiết, tạo ra áp lực cạnh tranh về tài nguyên đất. Đồng thời, với cam kết mạnh mẽ của Chính phủ tại COP26 nhằm đưa mức phát thải ròng về bằng 0 vào năm 2050, việc tìm kiếm các giải pháp sản xuất bền vững, giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu là ưu tiên hàng đầu.
Nông nghiệp kết hợp điện mặt trời (điện mặt trời nông nghiệp) nổi lên như một giải pháp đột phá cho bài toán kép này, cho phép tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất khi có thể vừa sản xuất nông nghiệp, vừa tạo ra năng lượng sạch trên cùng một diện tích.
Việt Nam sở hữu tiềm năng to lớn về điện mặt trời nhờ vị trí địa lý thuận lợi, với cường độ bức xạ cao và số giờ nắng kéo dài, đặc biệt ở các khu vực Tây Nguyên, Duyên hải Nam Trung Bộ và tỉnh ven biển Đồng bằng sông Cửu Long. Mô hình nông nghiệp kết hợp điện mặt trời không chỉ giúp các trang trại nông nghiệp, thủy sản chủ động nguồn điện, giảm chi phí sản xuất và áp lực lên lưới điện quốc gia mà còn có thể cải thiện năng suất cây trồng, vật nuôi nhờ giảm tác động của thời tiết khắc nghiệt. Đây là cơ hội lớn để nông dân Việt Nam trở thành những tác nhân chủ chốt, vừa sản xuất lương thực, thực phẩm vừa cung cấp năng lượng, từ đó đa dạng hóa và gia tăng thu nhập.
Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình nông nghiệp kết hợp điện mặt trời này tại Việt Nam đang đối mặt với không ít thách thức lớn. Về mặt chính sách, đang tồn tại một khoảng trống pháp lý khi mà chưa có quy định hay chính sách cụ thể nào được ban hành để thúc đẩy, phát triển cho nông nghiệp kết hợp điện mặt trời. Điều này dẫn đến sự thiếu rõ ràng trong vai trò và trách nhiệm của các bộ, ngành liên quan, gây chồng chéo trong quản lý.
Song song đó, các lỗ hổng về kiến thức và năng lực kỹ thuật cũng là một rào cản đáng kể: khái niệm về điện mặt trời nông nghiệp vẫn chưa rõ ràng, thiếu tính sự thống nhất; các nghiên cứu phân mảnh, thiếu hệ thống và thiếu dữ liệu thí điểm tin cậy; đồng thời, năng lực và hiểu biết của các bên liên quan về lĩnh vực này còn rất hạn chế. Thêm vào đó, dữ liệu toàn quốc về các mô hình hiện có cũng chưa được tổng hợp một cách có hệ thống.
Trước bối cảnh đó, dự án “Canh tác Nông nghiệp kết hợp Điện mặt trời cho nông thôn Việt Nam” (Agri-PV) được triển khai nhằm đẩy mạnh sự phát triển của các mô hình điện mặt trời nông nghiệp trong các hệ thống canh tác trên đất nông nghiệp ở Việt Nam theo hướng nâng cao bình đẳng giới và góp phần gia tăng thu nhập cho nông dân thông qua việc nâng cao hiểu biết về kỹ thuật cho các bên liên quan.
Theo bà Sonja Esche, Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), điện mặt trời nông nghiệp không chỉ đơn thuần là đặt các tấm pin trên cánh đồng. Đó là việc kiến tạo sự cộng hưởng giữa hai hệ thống: Tối ưu hóa giữa năng lượng và cây trồng để tối đa hóa sản lượng nông nghiệp, trong khi vẫn đảm bảo một sản lượng điện hiệu quả.
Nâng cao thu nhập nông dân, thúc đẩy nông nghiệp kết hợp điện mặt trời
TS. Nguyễn Thế Hinh, Ban Quản lý các Dự án Nông nghiệp (APMB), thời gian thực hiện dự án trong 3 năm (2025 - 2027) tại các tỉnh có tiềm năng phát triển điện mặt trời nông nghiệp trên cả nước. Dự án có bốn (04) hợp phần: Đánh giá hiện trạng và tiềm năng phát triển điện mặt trời nông nghiệp ở Việt Nam; Tư vấn về các mô hình và chiến lược phát triển điện mặt trời nông nghiệp phù hợp tại Việt Nam; Tăng cường năng lực cho các tác nhân liên quan, bao gồm phụ nữ và các nhóm dễ bị tổn thương, trong việc triển khai các mô hình điện mặt trời nông nghiệp theo hướng thân thiện với người nông dân; Huy động nguồn lực phát triển điện mặt trời nông nghiệp tại Việt Nam cho các đối tác Việt Nam.
Đối tượng hưởng lợi là nông dân quy mô nhỏ, vừa và lớn cùng với các hợp tác xã nông nghiệp; khối tư nhân hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp và điện mặt trời; cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách.
Bên cạnh đó, dự án còn giúp cho nông dân tăng thu nhập, cải thiện kết nối thị trường, tăng cường năng lực, tiếp cận nguồn tài chính dễ dàng hơn và gia tăng giá trị cho các chuỗi giá trị nông nghiệp. Đồng thời, giúp tăng cường tiếp cận năng lượng cho người dân sống ở khu vực nông thôn Việt Nam.
Dự án Agri-PV được kỳ vọng sẽ đóng góp thực hiện mục tiêu: “Phát triển mạnh tiềm năng sản xuất năng lượng tái tạo kết hợp nông nghiệp để giảm bớt sự phụ thuộc vào nguyên liệu hóa thạch, giảm phát thải car bon”; “Xây dựng và phát triển cơ chế thúc đẩy hợp tác công tư trong đầu tư cơ sở hạ tầng, tăng cường năng lực quản trị đối với hệ thống lương thực thực phẩm gồm hạ tầng sản xuất, giao thông, dịch vụ hậu cần, chuỗi cung ứng công nghệ lạnh, chợ đầu mối phân phối, vùng nguyên liệu, hạ tầng công nghệ cho chuyển đổi số, sử dụng năng lượng tái tạo, năng lượng xanh để cải thiện liên kết vùng, kết nối thị trường và hiện đại hóa hệ thống phân phối lương thực thực phẩm”. Ngoài ra, dự án cũng sẽ đóng góp cho thực hiện đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) 3.0 của Việt Nam.
Dự án đặt mục tiêu 65% trong số 20 nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan được nâng cao kiến thức về hiện trạng phát triển điện mặt trời nông nghiệp ở Việt Nam và quốc tế; 75% trong số 40 nhà đầu tư có thể khai thác dữ liệu, kết quả dự án làm cơ sở cho quyết định đầu tư từ cả nguồn lực công và tư. Đồng thời, ít nhất 10 mô hình điện mặt trời nông nghiệp sẽ được lựa chọn phối hợp triển khai nhằm gia tăng thu nhập cho nông dân.