Tin Khu Vực 
Doanh nghiệp Việt vững bước trên thị trường năng lượng tái tạo
Trong bối cảnh nhu cầu điện tăng trưởng từ 5-7% mỗi năm, hệ thống lưới điện quốc gia thường xuyên chịu áp lực quá tải, năng lượng tái tạo nói chung và điện mặt trời mái nhà nói riêng đang trở thành xu hướng. Quy hoạch điện VIII đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có 50% nhà dân và công sở sử dụng điện mặt trời tự sản, tự tiêu, đây là một định hướng đầy tham vọng nhưng phù hợp với cam kết Net Zero vào năm 2050 của Chính phủ.
Hệ thống pin lưu trữ được VISION-TECH giới thiệu với người tiêu dùng. Ảnh: Khôi Nguyên
Ở quy mô hộ gia đình và doanh nghiệp, điện mặt trời với hệ thống pin lưu trữ đã chứng minh rõ hiệu quả. Ông Lưu Tuấn Vũ, Quản lý dự án Công ty Cổ phần Công nghệ Vision (VISION-TECH), phân tích: “Trung bình một hộ dân chi trả khoảng 2 triệu đồng tiền điện mỗi tháng. Nếu lắp hệ thống của VISION-TECH, chỉ sau 2-3 năm sẽ hoàn vốn, trong khi thiết bị được bảo hành tới 10 năm. Như vậy, người dùng có tới 7 năm sử dụng điện gần như miễn phí”.
Điểm đặc biệt là VISION-TECH không chỉ lắp đặt hệ thống pin lưu trữ điện mặt trời mà còn trực tiếp sản xuất ắc quy, chiếm tới 40- 50% giá trị hệ thống. Sản phẩm trọn bộ mà công ty giới thiệu gồm tấm pin, biến tần, tủ điện và pin lưu trữ giúp người dùng có giải pháp đồng bộ, khác biệt so với nhiều đơn vị chỉ nhập khẩu và tổ hợp. Đây chính là lợi thế cạnh tranh, đồng thời thể hiện nỗ lực nội địa hóa công nghệ trong ngành công nghiệp còn non trẻ này.
Sự tham gia của doanh nghiệp trong nước còn được thể hiện ở khả năng tích hợp công nghệ mới. VISION-TECH đang cộng tác với đối tác phát triển hệ thống biến tần với server đặt tại Việt Nam, đảm bảo an toàn dữ liệu và an ninh mạng cho người dùng.
VISION-TECH phối hợp sản xuất hệ thống biến tần. Ảnh: Khôi Nguyên
Trong khi đó, Công ty Cổ phần Công nghệ cao Môi trường Bình Nguyên lại đi theo hướng tận dụng năng lượng mặt trời phục vụ nội bộ sản xuất. Ông Nguyễn Đình Duẩn, Giám đốc công ty, cho biết: “Chúng tôi đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời trên mái nhà điều hành với công suất 20 kWh, đủ đáp ứng nhu cầu toàn bộ khu văn phòng. Định hướng sắp tới, công ty sẽ tiếp tục tận thu chất thải có khả năng tái chế, bảo đảm khí thải đạt chuẩn và mở rộng ứng dụng năng lượng tái tạo”.
Các ví dụ trên cho thấy một bức tranh năng động khi doanh nghiệp Việt không còn dừng lại ở vai trò lắp đặt mà đang tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng và nghiên cứu công nghệ. Đó là nền tảng quan trọng để mở rộng thị trường, tạo lợi thế cạnh tranh cho chính doanh nghiệp cũng như cho quốc gia trong hành trình xanh hóa.
Rác thải pin mặt trời, bài toán môi trường cần lời giải
Bên cạnh lợi ích, điện mặt trời cũng đặt ra một thách thức lớn là xử lý rác thải sau vòng đời. Một tấm pin năng lượng mặt trời có tuổi thọ khoảng 20 - 25 năm. Với tốc độ phát triển nhanh, khối lượng rác thải từ pin hết hạn sử dụng sẽ gia tăng chóng mặt trong vài thập niên tới. Theo dự báo, đến năm 2030, lượng rác thải từ pin mặt trời tại Việt Nam có thể đạt 2 triệu tấn, đến năm 2050 là khoảng 12 triệu tấn.
Thành phần của tấm pin không hề đơn giản, ngoài kính và nhựa còn có kim loại nặng. Nếu không xử lý đúng cách, đây có thể trở thành nguồn ô nhiễm đất, nước và không khí.
Điểm đáng mừng là khoảng 80% vật liệu trong tấm pin mặt trời có thể thu hồi, tái sử dụng. Nếu được quản lý tốt, đây không chỉ là bài toán môi trường mà còn là cơ hội tiết kiệm tài nguyên, tăng hiệu quả kinh tế cho công nghiệp điện mặt trời.
Điện mặt trời mái nhà góp sức thực hiện mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Ảnh minh hoạ
Các công nghệ xử lý hiện nay trên thế giới chủ yếu dựa vào ba nhóm: Vật lý, nhiệt và hóa học. Một số tập đoàn lớn đã công bố khả năng thu hồi 95- 97% vật liệu kim loại trong pin màng mỏng. Tuy nhiên, chi phí tái chế hiện vẫn cao hơn giá trị kinh tế thu được, khiến việc triển khai ở quy mô lớn gặp khó khăn.
Ở Việt Nam, đến nay chưa có một hệ thống hoàn chỉnh cho thu gom và tái chế pin mặt trời. Đây là lỗ hổng cần nhanh chóng khắc phục. Nhiều chuyên gia đã đề xuất áp dụng cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), yêu cầu doanh nghiệp không chỉ bán sản phẩm mà còn có nghĩa vụ thu hồi, xử lý khi hết vòng đời. Đồng thời, cần hình thành quỹ tài chính xanh, khuyến khích đầu tư vào công nghệ tái chế, xây dựng các trung tâm xử lý tại cả ba miền để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.
Điểm sáng là một số doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu quan tâm. VISION đang nghiên cứu sản xuất ắc quy từ nguyên liệu nước biển, một giải pháp thân thiện hơn với môi trường. Dù còn trong giai đoạn thử nghiệm, hướng đi này cho thấy sự nhạy bén và trách nhiệm của doanh nghiệp nội địa trước yêu cầu phát triển bền vững.
Điện mặt trời mái nhà tại Việt Nam đang đứng trước cả cơ hội và thách thức. Cơ hội là nhu cầu thị trường lớn, lợi ích kinh tế rõ ràng, sự ủng hộ của chính sách và cam kết quốc tế. Thách thức là bài toán môi trường từ rác thải pin, chi phí đầu tư ban đầu và khung pháp lý còn chưa hoàn thiện.
Trong bức tranh đó, vai trò của doanh nghiệp nội càng trở nên quan trọng khi không chỉ góp phần đưa năng lượng sạch đến gần hơn với từng hộ gia đình, từng nhà xưởng mà còn đang tiên phong trong việc nghiên cứu giải pháp công nghệ, xử lý chất thải.
Nếu Nhà nước sớm hoàn thiện hành lang pháp lý, hỗ trợ tài chính xanh; nếu doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư R&D, chủ động nội địa hóa; nếu cộng đồng nâng cao ý thức lựa chọn, phân loại và bàn giao thiết bị hết hạn thì ngành điện mặt trời Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển bền vững.
Để thực hiện mục tiêu Net Zero vào năm 2050 không chỉ cần đến bàn tay điều tiết của chính sách, sự nỗ lực của doanh nghiệp trong phát triển các giải pháp về điện mặt trời mái nhà mà còn cần sự chung tay của cả cộng đồng. Và để tạo được sức mạnh tổng hợp này, vai trò của truyền thông rất quan trọng khi vừa là cầu nối thông tin, vừa là kênh lan toả về hiệu quả của sử dụng tiết kiệm năng lượng, ý thức bảo vệ môi trường.