Xuất xứ quyết định khả năng hưởng ưu đãi EVFTA của ngành da giày

Trong bối cảnh EU ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường và phát triển bền vững, việc tận dụng các ưu đãi từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) không còn là câu chuyện thuần túy về thuế quan. Với ngành da giày, một trong những nhóm hàng xuất khẩu chủ lực, ưu đãi thuế suất 0% chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ quy tắc xuất xứ và hoàn thiện hồ sơ chứng nhận theo quy định.

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da - Giày - Túi xách Việt Nam (LEFASO), EVFTA tạo lợi thế cạnh tranh đáng kể cho ngành khi nhiều mặt hàng chủ lực, như giày thể thao, được hưởng thuế suất 0%. Quy tắc xuất xứ của EVFTA yêu cầu tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa đạt 40%, được đánh giá là tương đối thuận lợi so với nhiều hiệp định thương mại tự do khác.

Nhờ ưu đãi này, xuất khẩu da giày của Việt Nam sang EU duy trì mức tăng trưởng bình quân khoảng 14% mỗi năm, góp phần bù đắp sự sụt giảm từ một số thị trường truyền thống khác. Tuy nhiên, bà Xuân cũng lưu ý, EU là thị trường “khó tính”, với hàng loạt yêu cầu nghiêm ngặt liên quan đến hóa chất, môi trường, báo cáo phát triển bền vững và xu hướng “Thỏa thuận xanh châu Âu”. Nếu không đầu tư bài bản cho sản xuất sạch và minh bạch chuỗi cung ứng, nhiều doanh nghiệp, nhất là khối vừa và nhỏ, sẽ gặp khó trong việc duy trì thị phần.

Ở góc độ rộng hơn, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) chỉ ra rằng, quy tắc xuất xứ vẫn là một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình thực thi EVFTA. Dù hiệp định cho phép cơ chế cộng gộp xuất xứ với một số quốc gia đối tác, nhưng quy trình chứng từ phức tạp cùng chuỗi cung ứng còn phân mảnh khiến không ít doanh nghiệp gặp khó khi chứng minh xuất xứ hợp lệ để hưởng ưu đãi thuế quan.

Thực tế cho thấy, Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) đang ngày càng giữ vai trò quan trọng trong hoạt động xuất khẩu. Theo EuroCham, hiện khoảng 56% doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam nộp C/O định kỳ hằng tháng. Riêng năm 2024, Việt Nam đã cấp hơn 1,8 triệu C/O ưu đãi, tương ứng giá trị xuất khẩu trên 100 tỷ USD, tăng 18% về lượng và 28% về giá trị so với năm trước, chiếm khoảng 28% tổng kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường có FTA.

Trong bối cảnh EVFTA bước vào giai đoạn thực thi sâu, cùng với việc EU ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn về môi trường và phát triển bền vững, quy tắc xuất xứ không chỉ là điều kiện kỹ thuật để hưởng ưu đãi thuế quan, mà đã trở thành thước đo năng lực tổ chức sản xuất và mức độ sẵn sàng hội nhập của doanh nghiệp. Với ngành da giày, bài toán đặt ra không chỉ là mở rộng đơn hàng, mà là củng cố nội lực, hoàn thiện chuỗi cung ứng và chủ động đáp ứng yêu cầu về xuất xứ để giữ vững chỗ đứng tại thị trường EU.