Tin Khu Vực 
Mỗi mặt hàng, một quy tắc xuất xứ
Trong thương mại toàn cầu, xuất xứ hàng hóa không chỉ là điều kiện kỹ thuật bắt buộc để thông quan, mà còn là “tấm hộ chiếu” khẳng định uy tín, chất lượng và năng lực sản xuất của quốc gia xuất khẩu. Với Việt Nam - nền kinh tế định hướng xuất khẩu, việc hiểu và tận dụng hiệu quả quy tắc xuất xứ (C/O) đã trở thành yếu tố then chốt giúp hàng Việt vươn xa, gia tăng giá trị và khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại quốc tế.
Chia sẻ tại Hội thảo chuyên đề về quy tắc xuất xứ hàng hóa tổ chức ngày 27/10, bà Trịnh Thị Thu Hiền - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) - cho biết, xuất xứ hàng hóa là chìa khóa mở ra ưu đãi thuế quan trong hơn 20 hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam là thành viên. Khi doanh nghiệp hiểu và áp dụng đúng quy tắc xuất xứ, hàng hóa không chỉ được hưởng mức thuế 0%, mà còn có cơ hội cạnh tranh công bằng và bền vững trên thị trường quốc tế, đặc biệt tại những quốc gia có tiêu chuẩn cao như EU, Nhật Bản hay Canada.
“Xuất xứ hàng hóa là nền tảng để hàng Việt đi xa hơn, nhưng cũng là thước đo năng lực hội nhập và minh bạch thương mại của quốc gia”, bà Hiền nhấn mạnh.
Trong hệ thống FTA mà Việt Nam tham gia, mỗi nhóm hàng hóa đều có quy tắc xuất xứ riêng, phản ánh trình độ sản xuất và mức độ hội nhập của từng ngành. Với nhóm hàng nông sản, lợi thế lớn nhất là khả năng tận dụng các FTA như AJCEP, RCEP hay CPTPP để giảm thuế nhập khẩu về 0%, nếu đáp ứng tiêu chí xuất xứ.
Xuất xứ hàng hóa không chỉ là điều kiện kỹ thuật bắt buộc để thông quan, mà còn là “tấm hộ chiếu” khẳng định uy tín, chất lượng và năng lực sản xuất của quốc gia xuất khẩu. Ảnh: Cấn Dũng
Cùng là lô hàng nông sản xuất sang Nhật Bản, nhưng nếu được cấp C/O hợp lệ trong khuôn khổ FTA, doanh nghiệp sẽ được miễn thuế nhập khẩu; trong khi hàng không có xuất xứ rõ ràng có thể phải chịu thuế từ 7 đến 24%. Đây chính là lợi thế cạnh tranh mà các doanh nghiệp Việt cần nắm bắt. Nhờ tuân thủ quy tắc xuất xứ, hàng nông sản Việt như cà phê, hạt điều, thanh long hay xoài đã dần mở rộng thị phần tại các thị trường châu Á - Thái Bình Dương và châu Âu.
Với mặt hàng thủy sản, quy tắc xuất xứ thường xoay quanh nguồn nguyên liệu và quy trình chế biến. Các sản phẩm được nuôi trồng, đánh bắt và chế biến tại Việt Nam được coi là “có xuất xứ thuần túy”, đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế quan. Chính yếu tố này đã giúp ngành thủy sản Việt Nam, từ con tôm, cá tra đến cá ngừ đại dương, duy trì vị thế top 3 thế giới về xuất khẩu. Các thị trường như EU, Mỹ hay Nhật Bản đều đánh giá cao năng lực truy xuất nguồn gốc của Việt Nam - một nền tảng giúp hàng thủy sản nước ta không chỉ giữ vững uy tín mà còn nâng cao giá trị thương mại nhờ minh bạch nguồn gốc.
Trong khi đó, dệt may và giày dép: Hai ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam lại chịu quy định xuất xứ nghiêm ngặt nhất. Nếu xuất sang ASEAN, chỉ cần một công đoạn may tại Việt Nam là đủ điều kiện được coi là hàng có xuất xứ. Nhưng khi xuất khẩu sang EU trong khuôn khổ EVFTA, quy tắc yêu cầu “hai công đoạn” từ vải trở đi phải được sản xuất trong khu vực hiệp định. Còn với thị trường Canada hoặc Mexico trong CPTPP, doanh nghiệp phải đáp ứng “ba công đoạn”, từ sợi, dệt đến may hoàn thiện.
“Cùng một chiếc áo, cùng một nhà sản xuất, nhưng quy tắc xuất xứ khác nhau sẽ quyết định hàng hóa đó có được hưởng ưu đãi thuế quan hay không”, bà Trịnh Thị Thu Hiền phân tích.
Điều này đã thúc đẩy nhiều doanh nghiệp Việt đầu tư mạnh mẽ vào chuỗi cung ứng nội địa, phát triển công nghiệp sợi, dệt, nhuộm để chủ động nguồn nguyên liệu và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, qua đó đáp ứng tiêu chí xuất xứ ở cấp độ cao hơn.
Lợi thế cạnh tranh từ minh bạch nguồn gốc
Thực tế cho thấy, những ngành có tỷ lệ đáp ứng quy tắc xuất xứ cao cũng chính là những ngành có kim ngạch xuất khẩu ổn định và tăng trưởng mạnh. Giai đoạn 2020-2024, nhóm hàng giày dép của Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu gần 5,9 tỷ USD sang EU, trong đó 5,74 tỷ USD có chứng nhận C/O hợp lệ, gần như toàn bộ hàng hóa được hưởng thuế suất 0%. Ngành thủy sản cũng ghi nhận tỷ lệ hàng có C/O cao, nhờ hệ thống truy xuất nguồn gốc chặt chẽ và nguyên liệu nội địa đạt chuẩn. Riêng dệt may, dù là lĩnh vực chịu quy định nghiêm ngặt nhất đang gia tăng mạnh tỷ lệ hàng đáp ứng đủ xuất xứ nhờ sự phát triển của các khu công nghiệp sợi và dệt trong nước.
Muốn xuất khẩu cà phê thuận lợi, doanh nghiệp phải hiểu rõ quy định về C/O.
Những con số ấy cho thấy một sự chuyển mình rõ rệt: Từ việc “chạy theo” ưu đãi thuế, doanh nghiệp Việt Nam đang tiến tới giai đoạn “làm chủ” quy tắc xuất xứ, coi đây là nền tảng chiến lược để mở rộng thị trường và bảo vệ thương hiệu. Việc hiểu và tuân thủ quy định về xuất xứ không chỉ giúp hàng hóa tận dụng ưu đãi, mà còn giảm thiểu rủi ro bị điều tra phòng vệ thương mại hoặc gian lận xuất xứ, những thách thức ngày càng phổ biến trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Xuất xứ hàng hóa, tưởng chừng chỉ là vài dòng chữ trên tờ giấy chứng nhận, nhưng thực chất là “căn cước công dân” của hàng Việt trong thương mại quốc tế. Nó là thước đo năng lực quản trị chuỗi cung ứng, là cam kết của doanh nghiệp với thế giới và là lời khẳng định thương hiệu quốc gia Việt Nam trên hành trình hội nhập. Khi mỗi lô hàng xuất khẩu mang trong mình dấu ấn xuất xứ chuẩn mực, cũng là lúc hàng Việt không chỉ “tham gia” mà đã thật sự “định vị” trong chuỗi giá trị toàn cầu, bằng trí tuệ, công nghệ và bản lĩnh của một quốc gia sản xuất hiện đại.
Bà Trịnh Thị Thu Hiền nhấn mạnh: “Xuất xứ hàng hóa là chiếc chìa khóa của thành công trong xuất khẩu. Khi hàng Việt mang giấy thông hành C/O hợp lệ, đó không chỉ là ưu đãi thuế, mà là tuyên ngôn về chất lượng, minh bạch và năng lực hội nhập”. Quả thật, từ những hạt cà phê Tây Nguyên thơm nồng, con tôm Cà Mau trứ danh đến đôi giày da Bình Dương hay chiếc áo dệt Nam Định, tất cả đều đang kể cùng một câu chuyện về hàng Việt Nam mang dấu ấn nguồn gốc rõ ràng, quy trình minh bạch và khát vọng vươn tầm quốc tế.
