Xuất nhập khẩu: Điểm sáng khối doanh nghiệp trong nước

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với TS Lê Quốc Phương – nguyên Phó Giám đốc Trung tâm thông tin Công nghiệp và Thương mại – Bộ Công Thương về những điểm sáng của hoạt động xuất nhập khẩu trong 2 tháng đầu năm 2025.

Chuyên gia kinh tế Lê Quốc Phương – nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương)

Xuất nhập khẩu đạt kết quả tích cực sau 2 tháng đầu năm

- Thưa ông, theo con số Cục Thống kê – Bộ Tài chính vừa công bố ngày 6/3, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá hai tháng đầu năm 2025 đạt 127,07 tỷ USD, tăng 12% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó xuất khẩu tăng 8,4%; nhập khẩu tăng 15,9%. Ông đánh giá gì về kết quả này, đặc biệt đặt trong bối cảnh 2 tháng đầu năm trùng với kỳ nghỉ Tết khá dài?

TS Lê Quốc Phương: Theo Cục Thống kê, 2 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 127,07 tỷ USD, tăng 12,0% so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu tăng 8,4%; nhập khẩu tăng 15,9%.

Trong 2 tháng đầu năm, chúng ta có kỳ nghỉ Tết Nguyên đán tương đối dài, là thời gian doanh nghiệp tạm dừng sản xuất, không xuất khẩu. Trung Quốc – thị trường xuất khẩu lớn thứ hai và nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam cũng nghỉ tết vào dịp này, tức là hoạt động giao thương ít nhiều bị gián đoạn trong thời gian đó. Tuy nhiên, kim ngạch xuất nhập khẩu vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng. Do đó, tôi cho rằng tốc độ tăng trưởng như vậy là khá tốt, là bước chạy đà cho mục tiêu xuất nhập khẩu tăng trưởng 12% cho cả năm nay.

Một điểm tích cực phải kể đến là sự tăng trưởng xuất khẩu của khối doanh nghiệp trong nước vẫn duy trì được đều đặn sau 2 tháng đầu năm. Tính trong 2 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu khu vực kinh tế trong nước đạt 17,92 tỷ USD, tăng 12,8%, chiếm 27,9% tổng kim ngạch xuất khẩu, cao hơn con số 25% những năm trước đây. Trong bối cảnh hoạt động xuất nhập khẩu gặp nhiều khó khăn như thời gian qua, giá xuất khẩu nhiều mặt hàng giảm, việc doanh nghiệp trong nước duy trì được tỷ trọng như vậy là rất đáng ghi nhận.

Xuất nhập khẩu có nhiều điểm sáng trong 2 tháng đầu năm

Đối với cơ cấu hàng hoá xuất khẩu, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng công nghiệp chế biến vẫn duy trì ổn định và chiếm gần 90%. Các thị trường xuất khẩu chính cũng giữ đà tăng trưởng nhập khẩu hàng hoá Việt Nam. Đây đều là những tín hiệu đáng mừng của hoạt động xuất nhập khẩu.

Nhập khẩu hàng hoá tăng, song không đáng ngại

- Cũng theo Cục Thống kê, 2 tháng đầu năm, kim ngạch nhập khẩu đã tăng trưởng đến 15,9%, khiến tháng 2, cả nước nhập siêu 1,55 tỷ USD. Con số nhập khẩu tăng cao có đáng ngại trong thời điểm này không, thưa ông?

TS Lê Quốc Phương: Về cán cân thương mại hàng hoá, giai đoạn từ năm 2014 đến nay, trừ năm 2015, năm nào cả nước cũng xuất siêu. Việc xuất siêu mang đến hiệu quả lớn trong việc có nguồn ngoại tệ dồi dào phục vụ phát triển kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô.

Đối với nhập khẩu, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa tháng 02/2025 đạt 32,66 tỷ USD, tăng 8,4% so với tháng trước. Con số này khiến cho mức nhập siêu của tháng 2 lên đến 1,55 tỷ USD. Tuy nhiên, tính chung 2 tháng, cả nước vẫn xuất siêu 1,47 tỷ USD.

Đối với con số nhập khẩu, phải khẳng định rằng kim ngạch nhập khẩu hàng hoá vẫn tập trung vào nguyên phụ liệu sản xuất với con số lên hơn 94% tổng kim ngạch nhập khẩu. Phần hàng tiêu dùng và hàng hoá trong nước sản xuất được chỉ chiếm dưới 6%. Do đó, việc nhập khẩu hàng hoá thời gian qua là không quá đáng lo ngại, nhập khẩu chủ yếu để phục vụ trong nước và xuất khẩu. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy xuất khẩu hàng hoá có thể khởi sắc hơn trong thời gian tới.

Hai giải pháp để gỡ khó cho xuất khẩu gạo

- Một trong những mặt hàng xuất khẩu được quan tâm thời gian qua là gạo. Giá xuất khẩu gạo đã giảm rất mạnh và ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp xuất khẩu. Theo ông, “bài toán” xuất khẩu gạo hiện nay có thể được giải thông qua giải pháp gì?

TS Lê Quốc Phương: Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, 2 tháng đầu năm 2025, giá xuất khẩu gạo trung bình ước đạt 553,6 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ. Hiện nay, giá gạo còn xuống thấp hơn, khoảng dưới 400 USD/tấn.

Xuất khẩu gạo đang gặp nhiều khó khăn

Trước đó, năm 2024, xuất khẩu gạo lập kỷ lục với 9,18 triệu tấn, trị giá gần 5,8 tỷ USD, tăng lần lượt 12% và 23% so với năm 2023. Giá gạo xuất khẩu bình quân cũng đạt mức cao nhất từ trước tới nay với trên 600 USD/tấn.

Tuy nhiên, bước vào năm 2025, gạo Việt Nam đối mặt với việc cạnh tranh gia tăng trên thị trường quốc tế khi Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng từ tháng 9/2024, việc này đã tạo áp lực lớn lên các quốc gia xuất khẩu khác, đặc biệt là gạo trắng cấp thấp.

Trên thị trường thế giới, Ấn Độ là quốc gia xuất khẩu nhiều gạo nhất, tiếp theo là Thái Lan, sau đó là Việt Nam. Khi Ấn Độ bung lượng gạo lớn ra thị trường khiến nguồn cung tăng ồ ạt, ảnh hưởng trực tiếp đến gạo xuất khẩu. Chưa kể, Việt Nam đang bước vào vụ thu hoạch, nguồn cung tăng đã ảnh hưởng đến giá bán.

Để giải quyết tình trạng này, theo tôi, giải pháp trước mắt có thể tập trung vào hai giải pháp. Thứ nhất là tổ chức thu mua tạm trữ để hạn chế nguồn cung ra thị trường khi nguồn cung đang rất dồi dào. Thứ hai là có biện pháp để kiểm soát doanh nghiệp cạnh tranh nhau bằng cách hạ giá bán, cụ thể là tạm thời định giá sàn. Đây là hai giải pháp có thể tạm thời giúp doanh nghiệp xuất khẩu gạo vượt qua khó khăn hiện nay, chờ cơ hội mới trong thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!