Xử lý điện than là bài toán nan giải ở các nước Đông Nam Á

Hiện tại, than chiếm tỷ trọng lớn trong hỗn hợp năng lượng của khu vực. Nhu cầu điện của Đông Nam Á dự kiến ​​sẽ tăng gần gấp ba lần vào năm 2040, tăng từ 1.002 terawatt giờ (TWh) vào năm 2017 lên 3.123 TWh. Trong một kịch bản kinh doanh thông thường, than đá sẽ chiếm tỷ trọng lớn nhất trong sản xuất điện trong khu vực, với con số khổng lồ 25,7%, khiến lượng khí thải CO2 của ASEAN tăng từ 1.686 tấn (Mt) lên 4.171 triệu tấn vào năm 2040.

Ngoài những lo ngại về môi trường, việc sử dụng than có những ảnh hưởng quan trọng đối với người dân Đông Nam Á. Một mặt, ngành công nghiệp than tạo ra nhiều việc làm trực tiếp và gián tiếp, đồng thời cho phép tiếp cận với nguồn điện tương đối hợp lý. Mặt khác, ô nhiễm không khí do sử dụng than dự kiến ​​sẽ gây ra khoảng 70.000 ca tử vong sớm mỗi năm vào năm 2030. Nhận thức của người Đông Nam Á về than do đó cần được xem xét khi xây dựng các phương pháp tiếp cận quốc gia và khu vực để khử cacbon. Các kết quả khảo sát được công bố gần đây trong Triển vọng Khí hậu Đông Nam Á 2022 cho thấy rằng mặc dù ngày càng có nhiều sự đồng thuận về việc chấm dứt sử dụng than, nhưng nhận thức khác nhau giữa các quốc gia, các tầng lớp kinh tế xã hội và trình độ học vấn. Theo đó, hơn 60% người Đông Nam Á tham gia cuộc khảo sát tin rằng các nước trong khu vực nên ngừng ngay việc xây dựng các nhà máy điện than. Nhận thức này mạnh nhất ở Campuchia, tiếp theo là Malaysia và Philippines. Những người được hỏi Myanmar và Việt Nam là những nhóm lớn nhất không muốn các nhà máy than bị phá bỏ ngay lập tức.

Năng lực năng lượng và khả năng tiếp cận năng lượng ở Đông Nam Á có thể cung cấp manh mối về điều gì thúc đẩy các quan điểm khác nhau trong khu vực về than, nhưng vẫn để lại một số câu hỏi chưa được giải đáp. Ở Campuchia, than chiếm 23% công suất lắp đặt, trong khi ở Myanmar, tỷ lệ này chỉ là 1,7%. Những người được khảo sát ở Campuchia có thể mong muốn được tạm hoãn đối với than vì nhiên liệu hóa thạch tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong việc sản xuất năng lượng của đất nước, bất chấp nguồn thủy điện khổng lồ. Những người được hỏi Myanmar có thể cảm thấy rằng gần 30% dân số nước này không được tiếp cận với điện, các nhà máy than mới là một trong những lựa chọn để tăng cường điện khí hóa. Tuy nhiên, giả định này không giải thích được lý do tại sao những người được hỏi từ các quốc gia có tỷ lệ điện khí hóa cao hơn, chẳng hạn như Việt Nam hoặc Thái Lan, không cảm thấy mạnh mẽ hơn về việc dừng các nhà máy than mới.

Hơn 60% người Đông Nam Á bày tỏ ý thức cấp bách về thời hạn chấm dứt tiêu thụ than, với các ý kiến ​​chia đều giữa những người muốn loại bỏ ngay lập tức và những người nghĩ rằng việc này nên được hoàn thành vào năm 2030 Hơn 44% người Indonesia được hỏi tin rằng nên loại bỏ than đá ngay lập tức. Phát hiện này rất quan trọng vì Indonesia là nhà sản xuất và tiêu thụ than lớn nhất trong khu vực. Đa số người được hỏi đến từ Việt Nam và Malaysia, những nước tiêu thụ than lớn thứ hai và thứ ba ở Đông Nam Á, đã chọn thời hạn năm 2030. Phân tích sâu hơn cho thấy những người có trình độ học vấn cơ bản có sự ủng hộ mạnh mẽ nhất đối với việc chấm dứt tiêu dùng ngay lập tức, trong khi những người có bằng tiến sĩ có nhiều khả năng đồng ý với việc chấm dứt sử dụng than vào năm 2040. Điều này có thể chỉ ra rằng những người được hỏi có trình độ học vấn cơ bản ưu tiên những lợi ích môi trường của việc loại bỏ than đá, trong khi những người có trình độ học vấn cao hơn lo ngại về tác động kinh tế tiêu cực có thể xảy ra của các chính sách đó.

Gần 80% số người được hỏi tin rằng việc giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho các nền kinh tế ASEAN. Những người được hỏi ở Campuchia và Việt Nam thể hiện mức độ đồng ý cao về lợi ích của việc chấm dứt sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Nhận thức như vậy tương ứng với nghiên cứu rộng hơn về chuyển đổi xanh, cho thấy rằng việc chuyển từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch sẽ tạo ra sự gia tăng ròng việc làm, đồng thời đóng góp 12,5 nghìn tỷ USD cho nền kinh tế Đông Nam Á vào năm 2070. Tuy nhiên, khai thác nhiên liệu hóa thạch mang lại lợi nhuận béo bở trong ngắn hạn. Từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2022, Myanmar kiếm được 800 triệu USD từ xuất khẩu khí đốt. Không có gì ngạc nhiên khi những người được hỏi từ quốc gia này bày tỏ sự không đồng tình ở mức cao nhất liên quan đến lợi ích của việc giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Nhận thức tích cực về việc giảm nhiên liệu hóa thạch vào năm 2022 ít hơn so với kết quả của cuộc khảo sát năm 2021 và chỉ cao hơn một chút so với năm 2020. Điều này có thể cho thấy rằng sự gia tăng giá hàng hóa năng lượng do chiến tranh Nga-Ukraine đã khiến những người được hỏi hoài nghi về lợi ích của việc giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Khảo sát cũng cho thấy những người ở các vùng thấp hơn của khu vực kinh tế xã hội bày tỏ sự hoài nghi nhiều hơn về lợi ích của việc chấm dứt sử dụng nhiên liệu hóa thạch, cho thấy rằng các chính sách về giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch không thể tách rời các ưu tiên kinh tế xã hội. Người Đông Nam Á bày tỏ quan điểm mạnh mẽ đối với việc chấm dứt sử dụng than đá, bất chấp dự báo về việc tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch sẽ tăng lên. Báo cáo Triển vọng Năng lượng ASEAN lần thứ 7 được công bố gần đây chứng minh rằng các chính sách hiệu quả có thể dẫn đến việc giảm tỷ trọng than trong nguồn cung cấp năng lượng sơ cấp xuống 49% vào năm 2050. Kết quả khảo sát nhấn mạnh rằng việc loại bỏ than không chỉ có lợi ích về môi trường mà còn có thể cũng phù hợp với nhận thức của người dân Đông Nam Á. Tuy nhiên, thách thức đặt ra sẽ là việc thực hiện các chính sách cần thiết để nhìn thấy mặt sau của nhiên liệu hóa thạch.