Xây thương hiệu phải bắt đầu từ bảo hộ trí tuệ

Trong thời đại hội nhập sâu rộng, quyền sở hữu trí tuệ đã và đang trở thành “lá chắn” sống còn đối với sự phát triển của thương hiệu doanh nghiệp. Trước khi xây dựng thương hiệu, doanh nghiệp cần phải bảo hộ sở hữu trí tuệ. Điều này giúp doanh nghiệp từng bước tạo dựng thương hiệu và vị thế trên thị trường, đồng thời giảm thiểu các rủi ro từ việc mất thương hiệu, mất thị trường.

Sở hữu trí tuệ: "Vũ khí mềm" chinh phục thị trường

Theo ông Trần Lê Hồng - Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt là nhãn hiệu, tên thương mại ngày càng thể hiện vai trò then chốt trong chiến lược phát triển thương hiệu doanh nghiệp.

Ông Trần Lê Hồng - Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ

“Không chỉ tạo nền tảng pháp lý, sở hữu trí tuệ còn là công cụ giúp tăng giá trị, khẳng định vị thế sản phẩm trên thị trường nội địa và quốc tế”, ông nhấn mạnh.

Thống kê từ Cục Sở hữu trí tuệ cho thấy, Việt Nam hiện có khoảng gần 1 triệu nhãn hiệu đã được đăng ký. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc các doanh nghiệp đã và đang ngày càng ý thức sâu sắc hơn về việc sử dụng công cụ sở hữu trí tuệ trong hành trình xây dựng và phát triển thương hiệu.

Không chỉ dừng lại ở việc bảo hộ trong nước, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động đăng ký nhãn hiệu ra nước ngoài. Theo số liệu của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), năm 2022, lượng đơn nhãn hiệu có nguồn gốc Việt Nam nộp tại các cơ quan nước ngoài đạt hơn 4.900 đơn, tăng 1,6 lần so với năm 2018. Trong đó, thị trường Mỹ chiếm số lượng đơn lớn nhất với hơn 1.000 đơn, tiếp theo là Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và EU.

Dẫu vậy, Phó Cục trưởng Trần Lê Hồng cũng thẳng thắn chỉ ra rằng: Số lượng đơn đăng ký quốc tế của Việt Nam vẫn còn quá khiêm tốn, chủ yếu tập trung ở các doanh nghiệp lớn như Vingroup, Acecook, Nutifood... Các doanh nghiệp nhỏ và vừa - lực lượng chiếm đa số - vẫn chưa thực sự quan tâm hoặc còn lúng túng trong việc đưa thương hiệu vươn ra toàn cầu.

“Việc đăng ký sở hữu trí tuệ ở nước ngoài không khó như nhiều người nghĩ. Vấn đề lớn nhất là ở nhận thức, ở việc coi trọng nó như một phần không thể thiếu trong chiến lược kinh doanh”, ông Hồng nhận định.

Bài học từ những vụ mất thương hiệu đắt giá

Một trong những ví dụ điển hình về hệ lụy khi doanh nghiệp lơ là bảo hộ sở hữu trí tuệ là câu chuyện của gạo ST25, loại gạo từng đoạt danh hiệu "Ngon nhất thế giới". Dù nổi tiếng tại Việt Nam và quốc tế, nhưng nhãn hiệu “Gạo Ông Cua” - đại diện cho giống gạo ST25 - lại từng bị nhiều đối tượng đăng ký bảo hộ trước tại Mỹ.

Kỹ sư Hồ Quang Cua - "cha đẻ” của gạo ST25, gạo ngon nhất thế giới

Hệ quả, dù chính đơn vị sáng tạo ra giống gạo này, doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí muốn xuất khẩu chính ngạch, họ cũng phải đối mặt với nguy cơ tranh chấp pháp lý kéo dài và thiệt hại uy tín nghiêm trọng.

Rõ ràng, mặc dù là “cha đẻ” của giống lúa ST25, nhưng nếu nhãn hiệu bị người khác chiếm mất ở thị trường nước ngoài thì “Gạo Ông Cua” coi như mất luôn quyền phân phối chính thức sản phẩm. Tất cả những nỗ lực nghiên cứu, sản xuất đều có thể tan biến chỉ vì không bảo vệ kịp thời quyền sở hữu trí tuệ.

Không chỉ gạo, rất nhiều ngành hàng khác của Việt Nam như cà phê, hồ tiêu, thủy sản cũng từng phải “nếm trái đắng” vì chậm chân trong việc đăng ký thương hiệu quốc tế.

Theo ông Trần Lê Hồng: "Đăng ký nhãn hiệu ở quốc gia nào thì được bảo hộ tại quốc gia đó". Nếu doanh nghiệp chỉ đăng ký ở Việt Nam, sản phẩm sẽ không được bảo vệ tại nước ngoài và nguy cơ bị "đánh cắp" thương hiệu là rất lớn.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các doanh nghiệp không thể chỉ dừng lại ở việc bảo hộ trong nước. Việc xây dựng kế hoạch đầu tư bài bản cho đăng ký sở hữu trí tuệ ở nước ngoài là yêu cầu bắt buộc nếu muốn mở rộng thị trường.

Ông Trần Lê Hồng cho rằng, các doanh nghiệp phải gắn kết chặt chẽ hoạt động phát triển thương hiệu với chiến lược sở hữu trí tuệ và toàn bộ kế hoạch kinh doanh. Không thể coi đăng ký bảo hộ chỉ là một thủ tục hành chính.

Đặc biệt, khi xuất khẩu ra các thị trường khó tính như EU, Hoa Kỳ, Australia, Nhật Bản, doanh nghiệp cần hiểu rằng, các tiêu chuẩn về bảo hộ sở hữu trí tuệ ở đây rất cao. Nếu không chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ đầu, việc bị từ chối bảo hộ hoặc vướng tranh chấp sẽ gây thiệt hại lớn về cả tài chính lẫn uy tín.

Thực tế, chi phí đăng ký nhãn hiệu quốc tế hiện nay không còn quá cao so với tổng chi phí thâm nhập thị trường. Đặc biệt, các cơ chế hỗ trợ như Hệ thống Madrid (nộp đơn quốc tế một cửa) cũng giúp đơn giản hóa thủ tục đáng kể.

Ngoài ra, Cục Sở hữu trí tuệ cũng đang nỗ lực đàm phán, ký kết nhiều thỏa thuận quốc tế để tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp Việt Nam đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở nước ngoài.

Lời cảnh báo cho các doanh nghiệp

Bảo hộ sở hữu trí tuệ không phải là việc "cần thì làm", mà phải trở thành một phần chiến lược sống còn ngay từ khi xây dựng thương hiệu. Mỗi doanh nghiệp cần tự hỏi: Nếu thương hiệu bị mất quyền sở hữu tại nước ngoài, liệu toàn bộ kế hoạch kinh doanh, xuất khẩu có thể đứng vững?

Nhằm nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp và xã hội, nhiều hoạt động truyền thông về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đã được Cục Sở hữu trí tuệ phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức

Bài học từ gạo ST25 chỉ là một trong nhiều minh chứng rằng, chỉ cần chậm chân trong bảo hộ nhãn hiệu, doanh nghiệp có thể mất trắng không chỉ thị trường mà cả niềm tin khách hàng.

Trong thời đại kinh tế tri thức, thương hiệu mạnh không chỉ nhờ sản phẩm tốt, mà còn cần một nền tảng pháp lý vững chắc từ sở hữu trí tuệ.