Tin Khu Vực 
Thương mại điện tử không còn là xu hướng mà đã trở thành một cấu phần tất yếu của nền kinh tế Việt Nam. Tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 25% mỗi năm đang phản ánh sức bật mạnh mẽ của chuyển đổi số trong lĩnh vực tiêu dùng và phân phối. Nhưng đằng sau những con số ấn tượng ấy, một câu hỏi lớn đang được đặt ra: nền tảng của niềm tin thị trường đến từ đâu, khi hàng hóa trên môi trường số vẫn thiếu minh bạch và khó kiểm chứng?
Khi giao dịch trực tuyến trở thành thói quen của hàng chục triệu người, thương mại điện tử không chỉ là câu chuyện công nghệ hay tiêu dùng, mà là thước đo năng lực quản trị quốc gia. Việc bảo đảm tính xác thực của sản phẩm, truy xuất được nguồn gốc hàng hóa và định danh rõ chủ thể kinh doanh đã trở thành yêu cầu cấp thiết để thị trường số phát triển bền vững và công bằng hơn.
Từ góc nhìn đó, truy xuất nguồn gốc hàng hóa không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là “nút then” của quản trị hiện đại, nơi dữ liệu, pháp lý và trách nhiệm cùng gặp nhau. Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Thành, Trưởng phòng Chính sách, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) về những giải pháp căn cơ để bảo đảm minh bạch và bền vững cho thương mại điện tử Việt Nam.
Ông Nguyễn Văn Thành, Trưởng phòng Chính sách, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số. Ảnh: Nguyễn Mạnh
Tăng trưởng ấn tượng nhưng còn thiếu nền tảng niềm tin
- Thưa ông, thương mại điện tử Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ. Ông nhìn nhận như thế nào về bức tranh tăng trưởng hiện nay và những vấn đề đặt ra?
Ông Nguyễn Văn Thành: Việt Nam đang là thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh thứ ba Đông Nam Á, chỉ sau Indonesia và Thái Lan. Năm 2023, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ trực tuyến đạt khoảng 20,5 tỷ USD, năm 2024 là 25 tỷ USD và dự kiến năm 2025 sẽ cán mốc 31,5 tỷ USD, tương đương mức tăng trưởng trung bình 25,5%/năm.
Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn vào con số, ta dễ lạc quan quá mức. Bởi phía sau tốc độ ấy là khoảng trống về niềm tin. Tình trạng hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, gian lận thương mại ngày càng tinh vi trên môi trường mạng. Càng phát triển nhanh, nguy cơ “mất kiểm soát” càng lớn.
“Điểm nghẽn” lớn nhất hiện nay chính là thiếu hệ thống bảo chứng thông tin hàng hóa. Người tiêu dùng nhìn thấy mã QR, nhưng không chắc dữ liệu được xác thực; doanh nghiệp chân chính bị cạnh tranh không lành mạnh bởi hàng kém chất lượng. Vì thế, truy xuất nguồn gốc không chỉ là công cụ kỹ thuật mà là nền tảng đạo đức của thương mại điện tử.
- Ông đánh giá ra sao về Luật Thương mại điện tử sắp được ban hành? Liệu đây có phải “vũ khí” đủ mạnh để kiến tạo niềm tin trên thị trường trực tuyến?
Ông Nguyễn Văn Thành: Có thể nói, sau 10 năm thực thi Nghị định 52/2013/NĐ-CP và Nghị định 85/2021/NĐ-CP, hành lang pháp lý cho thương mại điện tử đã đến lúc cần nâng cấp. Thị trường đã vượt xa tầm quản trị của các quy định cũ, khi các nền tảng xuyên biên giới, mô hình bán hàng cá nhân, dữ liệu xuyên quốc gia phát triển mạnh mẽ.
Luật Thương mại điện tử lần này không chỉ nhằm “quản lý chặt hơn”, mà quan trọng hơn là tạo dựng trật tự minh bạch và công bằng. Luật bổ sung các quy định mới về định danh người bán, trách nhiệm nền tảng trung gian, nghĩa vụ công bố thông tin sản phẩm, và đặc biệt là cơ chế liên thông dữ liệu truy xuất nguồn gốc.
Nếu được triển khai hiệu quả, luật mới sẽ giúp Việt Nam bước từ giai đoạn “phát triển nhanh” sang “phát triển có kiểm soát”, đặt nền tảng cho một thị trường số liêm chính. Nó không chỉ là công cụ của Nhà nước, mà còn là cam kết quốc gia về niềm tin số, nơi dữ liệu, hàng hóa và con người cùng chịu trách nhiệm với hành vi của mình.
Truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là trụ cột thể chế giúp thương mại điện tử Việt Nam chuyển từ phát triển nhanh sang phát triển bền vững. Ảnh minh hoạ
Xây dựng hệ thống truy xuất quốc gia: Con đường tất yếu của thương mại bền vững
- Truy xuất nguồn gốc đang được xem là giải pháp trọng tâm để minh bạch hóa thị trường số. Theo ông, để hệ thống này thật sự trở thành “xương sống” của thương mại điện tử, chúng ta cần thay đổi điều gì ở cách quản lý dữ liệu, ở vai trò của doanh nghiệp, hay ở ý thức trách nhiệm xã hội của người bán và người tiêu dùng?
Ông Nguyễn Văn Thành: Giải pháp cốt lõi là xây dựng một hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia thống nhất. Hiện nay, mỗi bộ, ngành, địa phương, thậm chí doanh nghiệp đều có hệ thống riêng; tiêu chí, định dạng dữ liệu khác nhau, khiến dữ liệu không thể liên thông, “mạnh ai nấy làm”.
Một số doanh nghiệp tự tạo mã truy xuất nhưng không có sự xác thực độc lập. Khi xảy ra tranh chấp, cơ quan quản lý không có cơ sở để đối chiếu thông tin, người tiêu dùng chịu thiệt, còn niềm tin thị trường bị xói mòn.
Chúng ta cần liên thông dữ liệu với cơ sở dữ liệu định danh của Bộ Công an và các hệ thống quản lý ngành hàng của Bộ Công Thương, để mọi giao dịch, sản phẩm đều gắn với một chủ thể pháp lý có thật. Khi đó, người bán không thể ẩn danh, người mua không bị lừa và cơ quan quản lý có thể kiểm tra, xử lý vi phạm chính xác, nhanh chóng.
Đó không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là bước tiến chiến lược để xây dựng văn hóa niềm tin trên môi trường số, điều kiện tiên quyết cho một nền thương mại điện tử phát triển xanh, minh bạch và bền vững.
Xin cảm ơn ông!
Trong bối cảnh Chính phủ đang thúc đẩy phát triển kinh tế số, việc thiết lập một hệ thống truy xuất thống nhất trên phạm vi quốc gia sẽ là bước đi quan trọng để khép lại tình trạng phân tán, manh mún, thiếu kết nối dữ liệu giữa các ngành, các địa phương. Khi dữ liệu trở thành ngôn ngữ chung, thương mại điện tử sẽ có nền tảng để phát triển minh bạch, công bằng và có trách nhiệm hơn.
