Xây dựng thương hiệu vải thiều Lục Ngạn từ lợi thế bản địa

Không chỉ là trái ngọt của vùng đồi núi, vải thiều Lục Ngạn đã trở thành thương hiệu nông sản có sức lan tỏa mạnh mẽ. Từ lợi thế tự nhiên và kinh nghiệm canh tác, HTX Nông sản sạch Bình Nguyên đã nỗ lực đưa sản phẩm vươn xa thị trường trong và ngoài nước, đồng thời mở lối sinh kế bền vững cho bà con miền núi, vùng khó khăn. PV Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Trà, Phó Giám đốc HTX về hành trình xây dựng thương hiệu, vượt qua thách thức và khẳng định chỗ đứng cho trái vải Lục Ngạn.

Khai thác lợi thế bản địa, gắn sản xuất với du lịch

- Là một trong những đơn vị đã thành công trong việc đưa sản phẩm vải thiều Lục Ngạn chinh phục thị trường trong và ngoài nước. Thưa bà, thời gian qua, HTX đã khai thác lợi thế bản địa như thế nào để vừa phát triển sản xuất vải thiều, vừa góp phần tạo sinh kế cho đồng bào khu vực miền núi, vùng khó khăn tại địa phương?

Bà Nguyễn Thị Trà: Lợi thế lớn nhất của địa phương chúng tôi chính là điều kiện tự nhiên đặc biệt phù hợp cho cây vải. Địa hình đồi núi, thổ nhưỡng tốt, khí hậu thích hợp, lại có nguồn nước tưới dồi dào nhờ vùng lòng hồ, tất cả đã tạo nên môi trường thuận lợi cho phát triển cây vải thiều.

Bên cạnh đó, người dân Lục Ngạn có kinh nghiệm canh tác lâu đời, kỹ thuật trồng vải rất tốt, nên năng suất cao, chất lượng quả đồng đều, thơm, ngọt và đẹp mã. Không chỉ dừng ở trồng trọt, HTX còn kết hợp với các mùa vụ khác như cam, bưởi để hình thành vùng cây ăn quả đa dạng. Đồng thời, chúng tôi khai thác tiềm năng du lịch sinh thái nông thôn, đưa khách đến tham quan, trải nghiệm và tiêu thụ sản phẩm tại chỗ. Nhờ vậy, bà con vừa có thêm việc làm, vừa tiêu thụ được nông sản, qua đó nâng cao sinh kế và thu nhập.

Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng thương hiệu, chúng tôi gặp không ít những thử thách. Khó khăn đầu tiên chính là sự phụ thuộc lớn vào thời tiết và khí hậu. Vải thiều cần mùa đông đủ lạnh để phân hóa mầm hoa. Nếu không, cây sẽ ra lộc, ra lá non thay vì ra hoa, gây mất mùa nghiêm trọng. Ở những khu vực đồi cao, khí hậu lạnh hơn thì năng suất thường ổn định hơn so với vùng thấp.

Thứ hai là khâu bảo quản. Quả vải rất “khó tính”, chỉ sau vài tiếng thu hoạch đã mất dần màu đỏ đẹp. Vận chuyển xa lại càng khó, nhất là khi đưa vào miền Trung, miền Nam hoặc xuất khẩu. Hiện nay, chúng tôi mới bảo quản bằng đá lạnh, nước lạnh, trong khi các công nghệ cao như chiếu xạ hay kho lạnh chưa có điều kiện áp dụng. Nếu có kho lạnh, quả vải có thể bảo quản 1-2 tháng sau thu hoạch, bán được giá cao hơn. Nhưng với đặc thù mùa vụ ngắn, việc đầu tư kho lạnh lại thiếu tính hiệu quả, gây nhiều băn khoăn.

Khó khăn thứ ba là thị trường. Xuất khẩu hiện phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc, trong khi các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật yêu cầu tiêu chuẩn rất cao, sản lượng đạt chuẩn từ nông dân còn ít. Ở trong nước, tình trạng “được mùa rớt giá, mất mùa được giá” lặp lại nhiều năm qua, khiến sản xuất thiếu bền vững.

Xây dựng thương hiệu và ứng dụng thương mại điện tử

- Trong quá trình tiếp cận thị trường, HTX đã áp dụng chiến lược nào để xây dựng thương hiệu, nâng cao sức cạnh tranh? Bà đánh giá thế nào về vai trò của thương mại điện tử, xúc tiến thương mại số trong giai đoạn hiện nay?

Bà Nguyễn Thị Trà: Với vải Lục Ngạn, ngon thôi chưa đủ, chúng tôi tập trung nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu. Ba năm qua, HTX đã sản xuất theo VietGAP, chú trọng vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời cải thiện mẫu mã: quả to, vỏ sáng đẹp, đáp ứng thị hiếu khách hàng.

Ngay từ đầu vụ, chúng tôi gửi mẫu kiểm nghiệm để có chứng nhận an toàn thực phẩm. Bao bì in mã QR, khách hàng có thể quét để kiểm tra nguồn gốc, chỉ số chất lượng. Điều này tạo sự tin tưởng và nâng tầm thương hiệu vải thiều của HTX.

Ngoài ra, HTX đã đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Sendo, kết nối với siêu thị, cửa hàng tại nhiều tỉnh, thành. Thực tiễn cho thấy, thương mại số giúp sản phẩm đến gần hơn với người tiêu dùng, minh bạch thông tin, mở rộng thị trường và nâng cao giá trị.

- Bà đánh giá thế nào về tiềm năng mở rộng thị trường thông qua các chương trình xúc tiến thương mại của bộ, ngành, địa phương? Trong tương lai, HTX Bình Nguyên có định hướng gì để gắn chặt hơn với chuỗi giá trị nông sản miền núi?

Bà Nguyễn Thị Trà: Các chương trình xúc tiến thương mại của Bộ Công Thương, Sở Công Thương những năm qua đã hỗ trợ rất nhiều cho chúng tôi. Điển hình là kết nối trực tuyến với thị trường Trung Quốc, hay tổ chức tuần lễ vải thiều tại Hà Nội. Người tiêu dùng được thưởng thức quả vải ngon ngay từ tay người trồng, tạo hiệu ứng lan tỏa hôm nay mua, ngày mai quay lại mua tiếp.

Một kỷ niệm đáng nhớ là lãnh đạo tỉnh trực tiếp tham gia livestream bán vải, chỉ trong một buổi sáng đã tiêu thụ được hàng chục tấn. Điều đó khẳng định sự đồng hành của chính quyền, tạo niềm tin cho người tiêu dùng, đồng thời nâng uy tín cho sản phẩm.

Trong tương lai, HTX mong muốn nhân rộng mô hình xúc tiến này ở nhiều địa phương hơn không chỉ Hà Nội mà cả Quảng Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh. Chúng tôi cũng trăn trở làm sao để mở rộng chuỗi liên kết tới bà con vùng núi cao, nơi còn hạn chế về kỹ thuật và thông tin. Khi họ tham gia sản xuất sạch, đạt chuẩn, sẽ có đầu ra ổn định hơn, giá trị bền vững hơn. Đó chính là hướng phát triển lâu dài khi hình thành chuỗi khép kín từ sản xuất, chế biến, phân phối, xuất khẩu đến du lịch nông nghiệp xanh.

Không chỉ là đặc sản trứ danh, vải thiều còn là biểu tượng của sự kết hợp giữa thiên nhiên và bàn tay lao động. Khi được tổ chức sản xuất theo chuẩn mực, gắn với xúc tiến thương mại và du lịch nông nghiệp, trái vải không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn trở thành điểm tựa sinh kế, lan tỏa khát vọng vươn lên của bà con vùng núi.