Nông thôn mới thông minh: Khi công nghệ gắn liền đời sống

Chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới đang từng bước làm thay đổi diện mạo vùng quê Việt Nam, khi công nghệ không chỉ hỗ trợ quản lý mà còn len lỏi vào từng lĩnh vực đời sống, từ sản xuất, tiêu thụ đến giáo dục, y tế và an sinh xã hội.

Chuyển đổi số – nền tảng vững chắc cho nông thôn hiện đại

Với tầm nhìn đưa các vùng quê tiệm cận cuộc sống đô thị thông minh, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình tổng thể chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021–2025, định hướng đến 2030. Theo đó, mục tiêu đến năm 2025 là có ít nhất 60% xã sử dụng phần mềm dùng chung trong quản lý điều hành và triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4.

Một ví dụ điển hình là xã Tân Hưng (huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang), nhờ ứng dụng phần mềm quản lý hành chính công, công tác tiếp nhận và xử lý hồ sơ của người dân đã nhanh gọn, minh bạch hơn. Bà Trần Thị Hồng, một người dân địa phương, cho biết: “Trước đây tôi muốn làm giấy tờ gì cũng phải lên xã nhiều lần, giờ chỉ cần lên mạng đăng ký là cán bộ báo hẹn ngày lấy kết quả, tiết kiệm nhiều thời gian”.

Không chỉ trong hành chính, công nghệ còn hỗ trợ đắc lực trong giáo dục và y tế. Trường Tiểu học Lý Tự Trọng tại xã Hòa Hiệp Bắc (Đông Hòa, Phú Yên) đã đưa lớp học thông minh vào giảng dạy từ năm 2023 với bảng tương tác điện tử, hệ thống phần mềm học liệu số. “Học sinh rất thích thú, tiếp cận kiến thức nhanh hơn. Chúng tôi cũng dễ dàng theo dõi tiến trình học của các em qua phần mềm”, cô giáo Nguyễn Thị Hòa chia sẻ.

Về y tế, mô hình trạm y tế thông minh tại xã Đại Đồng Thành (Thuận Thành, Bắc Ninh) cho phép người dân đăng ký khám bệnh từ xa, lấy số tự động và theo dõi kết quả xét nghiệm trực tuyến, góp phần giảm tải cho y bác sĩ và tăng sự hài lòng của người dân.

Kinh tế số nở rộ – tạo đà nâng cao thu nhập nông dân

Bên cạnh chuyển đổi số, kinh tế số cũng đang thổi luồng sinh khí mới vào sản xuất, kinh doanh tại nông thôn. Tại xã Cẩm Vân (huyện Cẩm Thủy, Thanh Hóa), hợp tác xã Cẩm Vân Xanh đã đưa mã QR vào truy xuất nguồn gốc sản phẩm rau sạch, đồng thời tham gia các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee. Nhờ đó, sản phẩm không chỉ tiêu thụ thuận lợi hơn mà còn tạo dựng được thương hiệu vùng miền.

Anh Nguyễn Văn Tân – Giám đốc hợp tác xã cho biết: “Chúng tôi từng chật vật đầu ra, nhưng nhờ các sàn thương mại điện tử, mỗi ngày đơn hàng về đều đều. Nông sản sạch, có truy xuất nguồn gốc rõ ràng nên khách thành phố rất ưa chuộng”.

Tại Tiền Giang, nông dân cũng chủ động livestream bán sen, cá, gạo sạch lên mạng xã hội. Cô Nguyễn Thị Sáu, tiểu thương xã Tân Phú Đông, chia sẻ: “Con tôi chỉ cho cách quay video, đăng lên Facebook và Zalo. Không ngờ bán hàng online lại nhanh hơn đi chợ. Có khi khách đặt 20 – 30 kg gạo cùng lúc”.

Trước đó, theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, đến cuối năm 2024, đã có trên 70% xã cả nước có hợp tác xã ứng dụng công nghệ số trong sản xuất – tiêu thụ sản phẩm. Trong đó, các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang... cũng đã hình thành các mô hình nông nghiệp thông minh gắn với dữ liệu lớn và cảm biến IoT (Internet of Things - là các thiết bị hoặc hệ thống cảm biến được kết nối vào mạng Internet để thu thập thông tin và dữ liệu từ môi trường xung quanh, sau đó truyền thông tin này đến các máy chủ hoặc thiết bị khác để xử lý và theo dõi từ xa).

Công nghệ không còn là chuyện của thành thị. Ở nông thôn, chuyển đổi số giờ đây đã thành công cụ hỗ trợ người dân phát triển kinh tế hiệu quả, an toàn và bền vững hơn. Tầm nhìn đến năm 2030, chương trình đặt mục tiêu mỗi tỉnh, thành phố có ít nhất một mô hình xã nông thôn mới thông minh điển hình. Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới thông minh để áp dụng từ năm 2026.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, vẫn còn nhiều thách thức. Cơ sở hạ tầng mạng tại một số xã vùng sâu, vùng xa còn yếu, trình độ công nghệ thông tin của người dân chưa đồng đều. Vì vậy, cần tăng cường đầu tư hạ tầng số, đồng thời đẩy mạnh tập huấn kỹ năng số cho nông dân.

Chị Nguyễn Thị Lệ – chủ hộ trồng cây ăn quả tại xã Phú Thành A (Tam Nông, Đồng Tháp), chia sẻ: “Chúng tôi không ngại học, chỉ cần có người hướng dẫn. Hồi đầu còn bỡ ngỡ, giờ vào app, gọi video, chụp hàng gửi khách là chuyện thường”.