Việt Nam - Hàn Quốc tăng cường hợp tác chuỗi cung ứng khoáng sản

Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp lớn dẫn dắt

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương về kinh nghiệm của Hàn Quốc trong xây dựng chuỗi cung ứng khoáng sản và cơ hội hợp tác giữa hai nước Việt Nam - Hàn Quốc trong lĩnh vực này, ông Phạm Khắc Tuyên - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hàn Quốc cho biết, kinh tế và chính trị thế giới đang trải qua những biến động sâu sắc, chưa từng có tiền lệ, làm thay đổi căn bản tư duy phát triển của nhiều quốc gia, trong đó vấn đề đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng, đặc biệt là chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược.

Các khoáng sản như đất hiếm, lithium, niken, coban, mangan hay graphite... đóng vai trò thiết yếu đối với các ngành công nghiệp then chốt của nền kinh tế tương lai, bao gồm công nghiệp bán dẫn, pin xe điện, năng lượng tái tạo, trí tuệ nhân tạo và công nghiệp quốc phòng. Việc kiểm soát nguồn cung các khoáng sản này, cũng như làm chủ công nghệ chế biến sâu, đang trở thành thước đo quan trọng phản ánh vị thế địa kinh tế của mỗi quốc gia trong trật tự toàn cầu mới.

Thực tiễn quốc tế cho thấy, các quốc gia phát triển đã và đang điều chỉnh mạnh mẽ chính sách khoáng sản theo hướng gắn chặt với chiến lược công nghiệp và an ninh quốc gia.

Đơn cử, Hoa Kỳ đẩy mạnh chính sách “friend-shoring” - ưu tiên hợp tác với các đối tác chiến lược có chung tiêu chuẩn và giá trị, đồng thời đưa ra các yêu cầu nghiêm ngặt về nguồn gốc khoáng sản trong các chương trình hỗ trợ công nghiệp. Hay, Liên minh châu Âu xây dựng khung pháp lý riêng cho khoáng sản quan trọng nhằm giảm phụ thuộc vào một số nguồn cung truyền thống.

Trong khi đó, Hàn Quốc - dù là quốc gia nghèo tài nguyên nhưng đã sớm nhận thức được vai trò sống còn của khoáng sản đối với nền công nghiệp và chủ động triển khai chiến lược dài hạn, bài bản.

Hàn Quốc hiện đã xác định danh mục 33 loại khoáng sản thiết yếu, trong đó có 10 loại khoáng sản chiến lược gắn trực tiếp với các ngành công nghiệp mũi nhọn. Chiến lược An ninh Khoáng sản đến năm 2030 của Hàn Quốc đặt ra các mục tiêu rất cụ thể, bao gồm đa dạng hóa nguồn cung, nâng cao năng lực dự trữ quốc gia, tăng cường tái chế và đặc biệt là thúc đẩy đầu tư ra nước ngoài trong lĩnh vực khai thác và chế biến khoáng sản.

Cách tiếp cận của Hàn Quốc cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa vai trò kiến tạo của Nhà nước và vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp lớn. Chính phủ không chỉ ban hành chính sách và hỗ trợ tài chính, mà còn tạo cơ chế để các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Hyundai hay SK đóng vai trò đầu tàu, kéo theo hệ sinh thái doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia sâu vào chuỗi cung ứng.

Đồng thời, Hàn Quốc đặc biệt chú trọng phát triển công nghiệp vật liệu và linh kiện như một trụ cột nền tảng, coi đây là điều kiện tiên quyết để tham gia các công đoạn có giá trị gia tăng cao trong chuỗi sản xuất toàn cầu.

Định hướng hợp tác, nâng tầm quan hệ

Đối với Việt Nam, Tham tán thương mại Phạm Khắc Tuyên cho rằng, Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn về tài nguyên khoáng sản, đặc biệt là đất hiếm, bô-xít, titan và vonfram.

Tuy nhiên, thực trạng cho thấy phần lớn hoạt động khai thác vẫn mang tính chất thô, giá trị gia tăng thấp, trong khi ngành công nghiệp vật liệu, vốn được coi là nền tảng của công nghiệp hóa chưa phát triển tương xứng với tiềm năng và yêu cầu của quá trình hiện đại hóa đất nước. Điều này dẫn tới tình trạng Việt Nam vừa có tài nguyên, nhưng lại vừa phụ thuộc lớn vào nhập khẩu vật liệu trung gian cho các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, làm giảm hiệu quả tổng thể của nền kinh tế.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu cơ bản trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, Tham tán thương mại Phạm Khắc Tuyên nhấn mạnh, việc tái định vị vai trò của khoáng sản trong chiến lược phát triển là yêu cầu mang tính cấp thiết. Khoáng sản cần được nhìn nhận không chỉ như một nguồn thu ngắn hạn cho ngân sách, mà là đầu vào chiến lược để hình thành các chuỗi giá trị công nghiệp dài hạn, có hàm lượng công nghệ cao và khả năng lan tỏa mạnh mẽ sang các ngành kinh tế khác.

Trên nền tảng đó, Thương vụ Việt Nam tại Hàn Quốc nhận định, hợp tác Việt Nam - Hàn Quốc trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Hai nền kinh tế có tính bổ trợ cao: Việt Nam có nguồn tài nguyên và lực lượng lao động dồi dào, trong khi Hàn Quốc có công nghệ, vốn, kinh nghiệm quản trị và mạng lưới thị trường toàn cầu.

“Nếu được thiết kế hợp lý, hợp tác trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược không chỉ góp phần đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng cho Hàn Quốc, mà còn giúp Việt Nam từng bước tham gia sâu hơn vào các công đoạn có giá trị gia tăng cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, Tham tán thương mại Phạm Khắc Tuyên nhấn mạnh.

Đề xuất định hướng hợp tác, ông Phạm Khắc Tuyên cho rằng, định hướng quan trọng là chuyển từ tư duy “bán tài nguyên” sang “bán giá trị gia tăng” gắn khai thác khoáng sản với chế biến sâu, phát triển công nghiệp vật liệu và các ngành công nghiệp hạ nguồn.

Việt Nam có thể ưu tiên thu hút các dự án đầu tư của Hàn Quốc có cam kết rõ ràng về chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và bao tiêu sản phẩm, đặc biệt trong các lĩnh vực như bán dẫn, pin xe điện và năng lượng tái tạo. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế chính sách đủ mạnh để khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư dài hạn, tránh tình trạng khai thác ngắn hạn, manh mún và gây tác động tiêu cực đến môi trường.

Bên cạnh đó, mô hình hợp tác ba bên giữa Việt Nam, Hàn Quốc và một quốc gia thứ ba như Hoa Kỳ hoặc Australia cũng là hướng đi đáng quan tâm. Mô hình này cho phép kết hợp nguồn tài nguyên của Việt Nam, công nghệ và vốn của Hàn Quốc với tiêu chuẩn môi trường, thị trường và khuôn khổ pháp lý quốc tế của các đối tác thứ ba. Qua đó, có thể hình thành các chuỗi cung ứng khoáng sản minh bạch, bền vững và được công nhận rộng rãi trên thị trường toàn cầu, đồng thời giảm thiểu rủi ro địa chính trị và thương mại.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, quốc gia nào biết sử dụng hiệu quả tài nguyên khoáng sản để phát triển công nghiệp nền tảng và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu thì quốc gia đó sẽ có dư địa phát triển bền vững và tự chủ hơn trong dài hạn.

Với nền tảng quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hàn Quốc, cùng với sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp hai nước, Tham tán thương mại Phạm Khắc Tuyên tin tưởng, hợp tác trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược hoàn toàn có thể trở thành một trụ cột mới, đóng góp thiết thực cho mục tiêu phát triển công nghiệp, đảm bảo an ninh kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng bền vững của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Quan hệ hợp tác Việt Nam - Hàn Quốc tiếp tục có những bước phát triển mạnh mẽ trong năm qua ở tất cả các lĩnh vực. Kể từ thời điểm nâng cấp quan hệ ngoại giao lên Đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2022, quan hệ hợp tác giữa hai nước đã và đang phát triển tốt đẹp, đạt được nhiều thành tựu to lớn, trong mọi lĩnh vực đều có sự phát triển vượt bậc, đem lại lợi ích và hiểu biết, tin cậy sâu sắc lẫn nhau.