Vì sao 5 triệu người dân đồng bằng sông Cửu Long đang thiếu nước sinh hoạt?

Theo Cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), do ảnh hưởng của biến đối khí hậu và sự gia tăng sử dụng nước của các quốc gia thượng nguồn nên nguồn nguồn nước ngọt vùng đồng bằng sông Cửu Long đang có xu hướng giảm về trữ lượng và chất lượng.

Từ đó, gia tăng nguy cơ thiếu nước ngọt cho sinh hoạt vào mùa khô, đặc biệt các địa phương ven biển; tình hình hạn hán kéo dài, xâm nhập mặn sâu vào đất liền.

Hạn hán, xâm nhập mặn năm 2015 - 2016 và 2019 - 2020 kéo dài gần 5 tháng, có khoảng 200 công trình cấp nước tập trung bị ảnh hưởng, dẫn đến gần 100.000 hộ dân bị thiếu nước sinh hoạt.

Mùa khô diễn ra khốc liệt trong một số năm gần đây tại đồng bằng sông Cửu Long (Ảnh: Trọng Linh, báo NNVN)

Hiện tại, toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long có gần 4.000 công trình cấp nước nông thôn tập trung. Trong đó, số lượng công trình hoạt động bền vững khoảng 2.450 công trình (62%). Đây là vùng có tỷ lệ công trình hoạt động bền vững cao so với trung bình toàn quốc.

Các tỉnh Trà Vinh, An Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu có số lượng công trình hoạt động bền vững cao từ 70 - 100%. Số lượng công trình hoạt động tương đối bền vững khoảng 1.350 công trình (35%). Trong đó, các tỉnh Cà Mau, Đồng Tháp, Bến Tre, Long An có số lượng công trình hoạt động tương đối bền vững cao từ 40 - 50%. Số lượng công trình hoạt động kém bền vững khoảng 110 công trình (2,5%).

Mặt khác, hiện nay giá nước ngọt vùng đồng bằng sông Cửu Long chưa tương ứng với giá thành sản xuất, thấp nhất là 2.000 - 3.000 đồng (tỉnh Long An, Vĩnh Long), cao nhất từ 11.000 - 12.000 đồng (An Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh).

Đến nay, các tỉnh vẫn chưa ban hành chính sách hỗ trợ giá nước cho các công trình có giá nước thấp so với quy định. Một số tỉnh có nguồn nước mặt khan hiếm, giá nước thô cao, số lượng người dân sử dụng thấp, đơn vị cấp nước gặp khó khăn trong việc quản lý, vận hành công trình.

Bên cạnh đó, tình trạng sụt lún đất vùng đồng bằng sông Cửu Long gia tăng, trong đó có việc khai thác nước ngầm quá mức. Mỗi năm mức độ sụt lún từ 0,5cm đến 3cm, trong khi đó tỷ lệ nước biển dâng khoảng 0,3cm/năm, dẫn đến ngập nước, ô nhiễm khó kiểm soát.

Đồng bằng sông Cửu Long nằm ở hạ nguồn bị xâm nhập mặn, trong khi sử dụng nước ngầm là chính nên ảnh hưởng đến tương lai rất nhiều. Hiện nay, dân số đồng bằng sông Cửu Long hơn 17 triệu người, nhưng có khoảng 5 triệu người đang thiếu nước sinh hoạt và đến 2030 con số này có thể tăng lên.

Ông Trần Thanh Nam - Thứ Trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - nhận định, cùng với việc xây dựng một số mô hình trữ nước cộng đồng cho từng hộ gia đình, cụm dân cư có sẵn như ao, hồ,… và vấn đề cần quan tâm hiện nay là đầu tư công nghệ xử lý nước đảm bảo đạt chuẩn. Đây là giải pháp về lâu dài để có nguồn nước phục vụ đời sống, sinh hoạt của người dân miền Tây.

"Khai thác nước ngầm khiến đồng bằng sông Cửu Long càng ngày càng lún, có nguy cơ bị xâm nhập mặn, vậy sau này lấy nước ngọt ở đâu là vấn đề nan giải?", Thứ trưởng Trần Thanh Nam đặt vấn đề với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long và cho biết từ 2030 trở đi cần phải tính toán đến phương án có đường ống dẫn nước như đường cao tốc Bắc - Nam để đưa nước từ vùng thượng nguồn về.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam cũng yêu cầu các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long cần ưu tiên ngân sách địa phương kết hợp với ngân sách Trung ương và nguồn vốn ODA để đầu tư xây dựng công trình cấp nước tại vùng khan hiếm, khó khăn về nguồn nước, khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng của hạn hán, xâm nhập mặn, ô nhiễm nguồn nước, khu vực bãi ngang, ven biển, biên giới, hải đảo.

Bên cạnh đó, ưu tiên nguồn lực thực hiện nâng cấp, sửa chữa các công trình cấp nước tập trung để đáp ứng tiêu chí số lượng và chất lượng nước cấp. Bố trí kinh phí thường xuyên hàng năm cho việc duy trì thực hiện Bộ chỉ số theo dõi, đánh giá nước sạch nông thôn. Đẩy nhanh việc thực hiện dự án đầu tư công trình cấp nước trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 đảm bảo đúng tiến độ và mục tiêu của dự án…