Tin Khu Vực 
Những kết quả tích cực từ việc thực thi, tận dụng FTA
Bộ Chỉ số FTA Index 2024 là một công cụ định lượng đánh giá hiệu quả thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) tại các tỉnh, thành phố trên cả nước. Theo Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), trong quá trình triển khai Bộ Chỉ số đã ghi nhận được những kết quả tích từ mức độ hiểu biết của doanh nghiệp về FTA đến tận dụng ưu đãi thuế quan, cụ thể:
Một là, việc tiếp cận thông tin về các FTA của doanh nghiệp Việt Nam đã có những thành công nhất định về chiều rộng khi đại đa số doanh nghiệp đều đã từng nghe đến một hoặc một số FTA (tùy theo đặc điểm địa phương mà doanh nghiệp sẽ quan tâm đến các FTA khác nhau).
Hai là, các doanh nghiệp đã nhận thức được các cơ quan đầu mối ở cả trung ương và địa phương trong việc cung cấp thông tin về các FTA (chủ yếu là Bộ Công Thương và Sở Công Thương các địa phương).
Các doanh nghiệp bắt đầu tận dụng được các ưu đãi với các mức độ khác nhau phụ thuộc vào ngành hàng, vào địa phương
Ba là, các hình thức cung cấp thông tin FTA tại các địa phương khá đa dạng, tiếp cận được đến các doanh nghiệp, từ các sự kiện, hội nghị hội thảo, tập huấn đến các tài liệu, cổng/trang thông tin điện tử.
Bốn là, về cơ bản, khả năng tiếp cận các văn bản pháp luật thực thi các FTA của doanh nghiệp được đảm bảo, bao gồm cả biểu thuế ưu đãi đặc biệt theo FTA và quy tắc xuất xứ.
Năm là, các doanh nghiệp đã bắt đầu tận dụng được các ưu đãi với các mức độ khác nhau phụ thuộc vào ngành hàng, vào địa phương và theo từng hiệp định. Mức độ tận dụng lớn nhất là các cam kết về cắt giảm thuế quan, xuất xứ hàng hóa và thuận lợi hóa thương mại.
Sáu là, các doanh nghiệp đã bắt đầu nhận thức được các cam kết về phát triển bền vững, đặc biệt là các cam kết và lao động, cam kết về môi trường và đã có sự chuẩn bị nhất định cho việc thực thi các cam kết này.
Thiếu hụt bộ phận chuyên trách về FTA
Song theo Bộ Công Thương, mặc dù đã có những sự chú ý nhất định nhưng mức độ quan tâm và dành các nguồn lực cho việc tìm hiểu và tận dụng các FTA của doanh nghiệp vẫn chưa thật sự cao.
Trước hết, mức độ tham gia vào các chương trình, sự kiện liên quan đến các FTA của doanh nghiệp chỉ tương đối, dẫn đến những hạn chế trong công tác tuyên truyền, phổ biến về các FTA đến cộng đồng doanh nghiệp.
Ngoài ra, sự thiếu hụt đối với bộ phận chuyên trách để nghiên cứu và tìm hiểu kỹ về các FTA tại các doanh nghiệp cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tận dụng FTA nói chung.
Thứ hai, Bộ Công Thương cho biết, hiện nay, công tác hướng dẫn hoặc tổ chức hướng dẫn doanh nghiệp về các văn bản pháp luật được ban hành để thực thi các cam kết FTA của Cơ quan quản lý nhà nước địa phương vẫn đang tập trung vào các cam kết liên quan đến quy tắc xuất xứ, biểu thuế ưu đãi, vốn là những lĩnh vực truyền thống trong các FTA.
Tuy nhiên, xu hướng FTA hiện nay không chỉ dừng lại ở thương mại hàng hóa mà còn bao gồm các cam kết sâu rộng hơn trong các lĩnh vực như thương mại dịch vụ, sở hữu trí tuệ, lao động, môi trường...
Điều này đặt ra yêu cầu đối với các cơ quan Nhà nước cấp trung ương và địa phương trong việc mở rộng phạm vi và tăng cường hướng dẫn đối với các lĩnh vực kể trên nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng cao trong các FTA thế hệ mới.
Sự thiếu hụt đối với bộ phận chuyên trách để nghiên cứu và tìm hiểu kỹ về các FTA tại các doanh nghiệp cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tận dụng FTA nói chung
Thứ ba, mặc dù Nhà nước đã triển khai một số chương trình, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA, song các biện pháp hiện hành vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tiễn trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Việc hoàn thiện và tăng cường các chính sách hỗ trợ là yêu cầu cấp thiết, nhằm giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, sử dụng hiệu quả nguồn lực và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ, các chương trình hỗ trợ cần chú trọng nhiều hơn đến việc ứng dụng khoa học -công nghệ và công nghệ thông tin trong sản xuất, quản trị và thương mại. Đây là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất, hiệu quả hoạt động và khả năng thích ứng của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế.
Để hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng và thực thi tốt hơn nữa các FTA, Bộ Công Thương kiến nghị:
Đối với các cơ quan quản lý nhà nước: Chủ động và thường xuyên cung cấp thông tin về FTA cho cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp ngoài nhà nước, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Các thông tin này cần đảm bảo tính cụ thể, chi tiết và phù hợp với yêu cầu và hoạt động của từng nhóm doanh nghiệp (theo ngành hàng, theo địa phương).
Cùng đó, thiết lập và vận hành các cơ chế đối thoại doanh nghiệp định kỳ theo ngành hàng hoặc thị trường để nhanh chóng nắm bắt thông tin và có giải pháp chính sách kịp thời trong quá trình xây dựng, thực thi các văn bản pháp luật thực hiện các FTA.
Ngoài ra, xây dựng và triển khai hiệu quả các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng cơ hội từ các FTA, với các tiêu chí đánh giá cụ thể về kết quả và tác động của các chương trình, đặc biệt là từ các doanh nghiệp - đối tượng thụ hưởng của các chương trình hỗ trợ.
Mặt khác, việc xây dựng, triển khai các chương trình hỗ trợ hội nhập FTA cần tiến hành dựa trên tham vấn, điều tra khảo sát nhu cầu, đặc biệt đảm bảo hướng tới các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và và tính tới các yếu tố khác các ngành nghề sản xuất kinh doanh, khu vực…
Triển khai khảo sát doanh nghiệp tại 63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương về hội nhập FTA, xây dựng và công bố thường niên Chỉ số Hội nhập FTA cấp tỉnh từ năm 2024.
Đối với cộng đồng doanh nghiệp: Mỗi doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu thông tin về các FTA, tích cực tìm hiểu, nắm bắt thông tin về yêu cầu của thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu của các thị trường xuất khẩu.
Trong quá trình tìm hiểu thông tin về các FTA, các doanh nghiệp cần nhanh chóng phản ánh các khó khăn, vướng mắc tới các cơ quan quản lý nhà nước là đầu mối cung cấp thông tin về các FTA, trong đồng thời kiến nghị các giải pháp phù hợp.
Các doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu, có kế hoạch và triển khai thực hiện các cam kết liên quan đến phát triển bền vững, bao gồm cả các vấn đề khác ngoài lao động và môi trường. Cần coi đây là lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh mới nếu các doanh nghiệp có thể nắm bắt, tiên phong trong xu thế này.
Các Hiệp hội doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương và địa phương triển khai hiệu quả các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng cơ hội từ các FTA, từ việc hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin tới việc hướng dẫn các doanh nghiệp thực hiện các thủ tục hành chính có liên quan.
Các Hiệp hội doanh nghiệp thường xuyên nắm bắt, tổng hợp những vướng mắc mà doanh nghiệp kiến nghị, phản ánh kịp thời tới các cơ quan nhà nước có liên quan nhằm giải quyết nhanh chóng, kịp thời các vướng mắc, khó khăn cho các doanh nghiệp.
Bộ chỉ số FTA Index được xây dựng dựa trên 4 trụ cột chính: Công tác tuyên truyền, phổ biến FTA; Thực hiện quy định pháp luật về FTA; Chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh; Triển khai các cam kết về phát triển bền vững.
Theo các chuyên gia, việc tổ chức các buổi đối thoại, hội thảo chuyên sâu; chia sẻ thông tin rộng rãi sẽ giúp FTA Index trở nên hữu ích, dễ dàng tiếp cận hơn cho cộng đồng doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách.
