Ứng dụng các biện pháp thu trữ nước phòng chống hạn hán

Bơm nước chống hạn ở huyện Tuy An (Phú Yên)

Thu trữ nước ngầm phục vụ sinh hoạt và chăn nuôi

Tại tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận, nước trữ ngầm trong đồi cát tạo dòng chảy ngầm ngấm dần dưới chân đồi. Nhưng nếu không có biện pháp lưu trữ, nguồn nước ngầm này nhanh chóng bị bốc hơi vì nắng nóng.

Cách thu trữ nước ngầm

- Hệ thống ống thu nước và dẫn nước: Ống nhựa HDPE đường kính 10 cen-ti-mét, được đục lỗ một nửa trên theo chiều dọc ống và quấn lưới lọc nylon đặt dọc theo chiều dài tuyến thu nước và tập trung vào các giếng bê tông. Kẹp giữa 2 ống thu nước là một ống dẫn nước không đục lỗ có tác dụng dẫn nước giữa các giếng bê tông và bể chứa. Toàn bộ hệ thống ống thu và dẫn nước được đặt cách mặt đất trung bình là 3 mét.

- Hệ thống giếng bê tông đường kính 75 cen-ti-mét, dày 7,5 cen-ti-mét: Gồm 5 giếng, mỗi giếng có chiều sâu 1,5 mét gồm 3 khoanh ống bê tông lưới thép đúc sẵn, mỗi khoanh giếng cao 0,5 mét được xếp lên nhau và chít mạch bằng vữa xi măng, đáy giếng đặt cách mặt đất 3 mét. Đáy và mặt giếng đều đặt tấm bê tông cốt thép M200 dày 10 cen-ti-mét chống cát làm tắc.

- Bể lọc và chứa tập trung 20 mét khối xây bằng gạch xây tường 22 cen-ti-mét, đáy và nắp bằng bê tông cốt thép. Bể có 3 ngăn (nước đến, ngăn lọc và ngăn nước sạch). Nước được thu vào các đường ống dẫn về giếng và tăng áp dọc theo chiều dài tuyến thu nước. Cuối cùng nước được dẫn về hệ thống bể lọc và phân phối cho các hộ gia đình.

Kết hợp với mô hình nông lâm

- Đào ao thu trữ lượng nước ngầm dưới chân đồi cát để tưới cho cây trồng trong mô hình nông lâm kết hợp trên đồi. Ao được trải vải lọc và lát khan đá quanh bờ, chiều sâu nước tối thiểu là 1,5 mét.

- Xây dựng hệ thống bơm nước lên đồi: Đặt một máy bơm dầu D8 và hệ thống đường ống đẩy chính là ống nhựa HDPE mềm đường kính 6 cen-ti-mét, mỗi đoạn dài 20 mét trên đường ống chính bố trí một trụ vòi để nối với ống mềm đường kính 2,7 cen-ti-mét để bà con có thể tưới cho cây trồng trên đồi.

- Trồng cây trên cùng là dải băng rừng với 5 hàng cây xoan chịu hạn (neem) mật độ cây cách cây 1,5 mét hàng cách hàng 2 mét trồng so le các cây giữa các hàng với nhau; tiếp theo là 24 mét trồng thuần cây ăn quả (điều ghép, xoài); tiếp xuống dưới chân đồi là diện tích trồng cây ăn quả xen canh với cây nông nghiệp (mãng cầu, ớt, dưa...); diện tích phía thấp nhất dưới chân đồi dùng để canh tác nông nghiệp trồng hành, tỏi, đậu phộng hoặc dưa..

Thu trữ nước mưa trên đồi cát

Do đặc điểm đất vùng duyên hải Nam Trung bộ chủ yếu là đất cát có tính thấm mạnh, lượng mưa lại nhỏ nên lượng dòng chảy mặt rất nhỏ, cần phải có biện pháp gia cố bề mặt hứng nước để tăng lượng nước thu trữ.

Cách thu trữ nước mưa

- Hệ thống trữ nước: Gồm các bể trữ nước trên sườn dốc, dung tích của bể được tính toán đảm bảo đủ cung cấp bổ sung nước cho cây trồng trong mùa khô; bể được che đậy để tránh bốc hơi gây tổn thất nước. Một số loại bể chứa đã được thử nghiệm trong đó bể bằng HDPE và bể xi măng đất có những ưu điểm nổi trội như giá thành rẻ, dễ xây dựng, dễ bảo quản.

- Hệ thống phân phối nước: Sử dụng các ống nhựa PVC, ống được chôn xuống đất để tránh lão hoá.

Kết hợp canh tác nông lâm nghiệp

Ngoài cùng trồng cây dầu lai làm hàng rào, vừa chống cát xâm nhập vừa ngăn súc vật vào phá. Dầu lai là một loài cây bản địa nên khả năng chống chịu hạn rất lớn, chỉ cần tưới nước trong 3 - 4 tháng đầu sau khi trồng. Khi cây đã phát triển, bộ rễ ăn sâu xuống tầng cát ẩm thì không cần phải tưới. Trong hàng dầu lai bố trí 2 - 3 hàng cây neem chắn gió, mục đích là để giảm tốc độ gió trong khu canh tác, hạn chế xói mòn do gió. Trong cùng bố trí đất trồng cây nông nghiệp ngắn ngày. Trong mùa mưa có thể trồng toàn bộ diện tích, trong mùa khô chỉ trồng một phần diện tích theo lượng nước thu trữ được.