Từ bài viết của Tổng Bí thư nghĩ về công nghệ 4.0 và X.0

Những "chuyến tàu" của thời đại

Bài viết với tiêu đề "Học tập suốt đời" của Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu, cách mạng 4.0 đang diễn ra với quy mô và tốc độ chưa từng có, sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế tri thức, chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số khiến một phần nội dung giảng dạy tại nhà trường hôm nay có thể thành lạc hậu, lỗi thời sau vài năm. Hơn thế, những điều phổ biến hiện nay, 10 năm trước còn chưa xuất hiện và có 65% những công việc hiện nay sẽ bị thay thế bởi công nghệ trong những năm tới.

Hoạt động nghiên cứu, sản xuất tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc

Trong bài viết viết này, Tổng Bí thư cũng chỉ ra: “Một bộ phận biểu hiện ngại học, không có khái niệm học thường xuyên, học suốt đời nên trở thành lạc hậu, bảo thủ, không thích nghi và bắt nhịp với "guồng quay" hối hả của nhịp sống "vũ bão" thời khoa học và công nghệ 4.0 và X.0”...

Những cụm từ “cách mạng 4.0”, “cách mạng khoa học công nghệ”, “công nghệ 4.0 và X.0” được nhấn mạnh trong bài viết đã cho thấy mức độ quan trọng, “sức nóng” của công nghệ cũng như việc nắm bắt xu hướng và thích ứng với sự biến đổi công nghệ.

Có thể nói, trong những năm qua, ngành công nghiệp đã trải qua nhiều cuộc cách mạng. Gần đây nhất, chúng ta thường nghe nhắc tới cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và công nghiệp 5.0, nhưng trong tương lai không xa, thời đại 6.0 sẽ ra đời, mở ra kỷ nguyên mới cho các ứng dụng công nghệ 6.0.

Trong đó, đặc điểm của công nghiệp 4.0 là sử dụng tự động hóa và trao đổi dữ liệu làm nền tảng. Các công nghệ chủ đạo trong cuộc cách mạng này là Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), học máy, In 3D, dữ liệu lớn và điện toán đám mây. Những công nghệ này đã giúp hình thành nhiều mô hình như sản xuất thông minh, năng lượng thông minh, thành phố thông minh…

Trên nền tảng của công nghiệp 4.0 và những thành tựu quản lý hiện đại, các nước phát triển đang tiên phong xây dựng mô hình “công nghiệp 5.0" và trong thời đại 5.0, máy móc và con người sẽ phối hợp làm việc chung với nhau. Máy móc sẽ thực hiện các nhiệm vụ lặp đi lặp lại và nguy hiểm trong khi con người tập trung vào những công việc phức tạp, sáng tạo hơn. Cuộc cách mạng này giúp cải thiện đáng kể hiệu suất, hiệu quả và chất lượng trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau.

Công nghệ 6.0 sẽ là sự phát triển tiếp theo trong chuỗi cách mạng công nghiệp, tập trung vào trí tuệ nhân tạo tiên tiến, tự động hóa tối đa, khả năng tự học và tương tác. Cuộc cách mạng này sẽ đặt nền tảng cho sự phát triển vượt bậc của công nghệ số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào nhiều lĩnh vực khác nhau như sản xuất, y tế, giao thông, nông nghiệp…

Những cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, 5.0, 6.0 và thậm chí cao hơn nữa... là điều tất yếu sẽ diễn ra và buộc các quốc gia phải có sự chuẩn bị từ sớm, để không bị chậm chân trong các “chuyến tàu” của thời đại. Bởi nếu vẫn giữ nguyên mô hình cũ chắc chắc sẽ tụt hậu và đến một lúc nào đó sẽ trở thành “ốc đảo” cũng như bị đào thải trong cuộc chơi mới.

Có một chuyên gia đã ví von: "Ngày xưa, nhà bác học Acsimet nói: Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng quả đất lên. Ngày nay, cho tôi AI, tôi sẽ đưa Việt Nam thoát bẫy thu nhập trung bình”. Điều này cho thấy sức mạnh to lớn của công nghệ, là "vũ khí" quan trọng tạo nên sức cạnh tranh mạnh mẽ của quốc gia, đồng thời, "luồng gió mới" giúp nhiều doanh nghiệp vươn mình ra thế giới và cơ hội sẽ chỉ dành cho những ai biết nắm bắt.

Chúng ta còn nhớ câu chuyện Grap - một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ vận tải, dù không hoàn toàn sở hữu bất kỳ một tài sản vật lý nào như ô tô, xe máy… nhưng vẫn nắm trong tay một hệ thống vận tải hùng hậu. Và "cánh tay phải" đắc lực đưa đoanh nghiệp này phủ sóng thị trường Đông Nam Á, chính là nhờ công nghệ AI.

Hay chỉ 5 ngày sau khi được ra mắt, ChatGPT - một chatbot mang trí tuệ nhân tạo, được tạo bởi một công ty khởi nghiệp có tên OpenAI, đã thu hút 1 triệu người dùng. Gã khổng lồ công nghệ Microsoft đã đầu tư 10 tỷ USD vào OpenAI, muốn tích hợp sức mạnh của ChatGPT vào những sản phẩm của mình.

Sự ra đời của ChatGPT đã nổ phát súng đầu tiên trong cuộc đua công nghệ trí tuệ nhân tạo. Các chuyên gia tại công ty kiểm toán PwC dự đoán rằng, AI có thể thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu thêm hơn 15.000 tỷ USD vào năm 2030.

“Chìa khóa vạn năng” mở ra cánh cửa thành công

Để có thể phát triển và cạnh tranh trong một thời đại “siêu thông minh” như trên, buộc Việt Nam phải chủ động thích ứng, đón đầu xu thế và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực chính là một trong những "chìa khóa" để giúp chúng ta nhập cuộc thành công.

Cách mạng khoa học - công nghệ đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu. Ảnh minh họa

Còn nhớ, tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ đối thoại với thanh niên, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh: Thị trường lao động cũng biến đổi theo xu thế. Trong thời đại 4.0, mặc dù không thể thiếu đất đai, tài nguyên khác, nhưng chúng ta phải dựa vào yếu tố con người vừa là động lực, mục tiêu cho sự phát triển. Do đó, con người phải thích ứng trong điều kiện mới.

Tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia diễn ra đầu năm 2025, người đứng đầu Chính phủ tiếp tục khẳng định, cùng với việc tăng cường đầu tư hạ tầng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, phát triển và trọng dụng nhân lực chất lượng cao chính là yếu tố then chốt, là “chìa khóa vạn năng” mở ra cánh cửa thành công.

Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đã trở thành nhiệm vụ quan trọng đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên công nghệ. Tại Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nêu rõ: Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thực tiễn, việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tại nước ta đã được chú trọng, để đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp. Đảng đã có những quyết sách lớn như: Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục và đào tạo. Quốc hội đã thông qua Luật Giáo dục (sửa đổi), tạo những điều kiện quan trọng để mở đường cho các trường đại học cũng như đào tạo trình độ đại học chất lượng cao.

Chính phủ cũng đã ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia giai đoạn 2021-2030 với mục tiêu đưa giáo dục quốc gia cung cấp được nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Đến nay, Việt Nam đã bước đầu hình thành đội ngũ nhân lực có năng lực chuyên môn cao trong một số ngành, trong đó nhiều nhà khoa học có uy tín, được thế giới công nhận; dần hình thành một số tổ chức khoa học và công nghệ tiên tiến tầm cỡ quốc tế ở cả khu vực công và tư.

Mặc dù vậy, nếu nhìn trên bình diện rộng, Việt Nam vẫn đang thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là ở các ngành nghề mới, thu hút đầu tư nước ngoài. Theo thống kê, tổng nhân lực ngành công nghệ thông tin của Việt Nam năm 2024 đạt 561.000 người, chỉ chiếm 1,1% tổng số lao động cả nước.

Quay trở lại bài viết với tiêu đề "Học tập suốt đời", Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ: Tiếp tục hoàn thiện hệ thống giáo dục theo định hướng mở, linh hoạt, liên thông, tạo cơ hội học tập suốt đời cho mọi công dân và thực hiện đào tạo theo nhu cầu của thị trường lao động. Có các giải pháp cụ thể nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò, ý nghĩa của học tập suốt đời và sự đóng góp của học tập suốt đời đối với nâng cao chất lượng và tính cạnh tranh của nguồn nhân lực quốc gia.

"Chúng ta đang sống trong thời đại mà mà tri thức, kiến thức, hiểu biết sẽ giúp con người phát huy cao độ tiềm năng để tận dụng tốt các cơ hội, ứng phó hiệu quả với những thách thức để phát triển bền vững; cũng là thời đại mà khối lượng kiến thức của nhân loại tăng lên hằng ngày theo cấp số nhân" - Tổng Bí thư chỉ ra.

Cách mạng khoa học - công nghệ đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu, tạo nên sự biến cách to lớn trong đời sống xã hội, đặt ra những yêu cầu mới, nhu cầu mới, nhiệm vụ mới, suy nghĩ mới, hành động mới với mỗi người dân Việt Nam.

"Thời gian và cơ hội không chờ đợi ai" và hãy tận dụng thế mạnh về trí tuệ, nguồn nhân lực, tinh thần khởi nghiệp sáng tạo cùng hào khí Việt Nam để góp phần đưa đất nước phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.