Tin Khu Vực 
Đặt người dân làm trung tâm
Với tầm nhìn chiến lược trong kỷ nguyên Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Đảng và Nhà nước ta đã kiên định mục tiêu đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển hướng sang phát triển xanh, thông minh và bền vững. Do đó, năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 950/QĐ-TTg phê duyệt "Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025, định hướng đến năm 2030" (Đề án 950), đặt dấu mốc đầu tiên cho phát triển đô thị thông minh bền vững trên cả nước.
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, tại các địa phương, 37 tỉnh, thành phố (trước sáp nhập) đã ban hành đề án, kế hoạch phát triển đô thị thông minh riêng. Nhiều ứng dụng trong các lĩnh vực như giao thông, y tế, giáo dục đã bắt đầu mang lại những tiện ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp. Phát triển đô thị thông minh gắn kết mạnh mẽ với quá trình chuyển đổi số quốc gia.
Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: SGO
Ông Vũ Minh Quang, Giám đốc tư vấn Khối Doanh nghiệp, FPT IS cho biết, khái niệm thành phố thông minh xuất hiện cùng tiến trình đô thị hóa và phát triển công nghệ thông tin thế kỷ XXI. Ban đầu, thành phố thông chủ yếu tập trung ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để quản lý giao thông, năng lượng, tài nguyên nhằm giảm lãng phí, tiết kiệm chi phí và tối ưu hóa quản lý. Mô hình này thường vận hành theo cách tiếp cận tập trung, trong đó công nghệ là trung tâm, còn người dân chủ yếu là đối tượng thụ hưởng dịch vụ.
"Khác biệt rõ nhất giữa hai mô hình truyền thống và hiện đại chính là vai trò của công nghệ. Với mô hình hiện đại, người dân là trung tâm, công nghệ chỉ đóng vai trò công cụ nâng cao trải nghiệm và giá trị dịch vụ", ông Quang nói.
Trong mô hình mới, dữ liệu được sử dụng cho cả mục tiêu quản lý và cá nhân hóa dịch vụ, đồng thời nâng cao khả năng phản hồi với nhu cầu cộng đồng. Người dân, doanh nghiệp và du khách đều tham gia cung cấp, cùng kiến tạo các dịch vụ từ giao thông, y tế, giáo dục đến giải trí. Công nghệ AI, blockchain và điện toán biên được ứng dụng nhằm bảo đảm tính minh bạch, an toàn và sự phù hợp với từng nhóm đối tượng.
Trong lĩnh vực giao thông, AI được sử dụng để điều phối đèn tín hiệu thời gian thực, dự báo lưu lượng và đề xuất lộ trình tối ưu, như tại Los Angeles hay Singapore. AI cũng hỗ trợ phát triển xe tự lái, quản lý bãi đỗ, giảm ùn tắc cục bộ.
Về an ninh, AI có thể nhận diện khuôn mặt, phát hiện hành vi bất thường, dự báo điểm nóng tội phạm, đồng thời cảnh báo sớm rủi ro an ninh mạng. Trong quản lý năng lượng, AI giúp dự báo nhu cầu, điều phối nguồn cung, tối ưu hóa chi phí vận hành.
Với y tế, AI phân tích dữ liệu cộng đồng để phát hiện dịch bệnh sớm, hỗ trợ quản lý giường bệnh và thiết bị. Trong quản lý môi trường, AI dự báo chất lượng không khí, lũ lụt, cháy rừng, đồng thời tối ưu hóa thu gom rác thải.
Theo ông Quang, bước tiến lớn hơn của AI trong thành phố thông minh hiện đại là hình thành hệ sinh thái trợ lý ảo. Các trợ lý AI giúp người dân tiếp cận dịch vụ qua chatbot, ứng dụng di động, giọng nói. Những nền tảng này vừa cung cấp thông tin vừa học hỏi hành vi người dùng để đưa ra gợi ý phù hợp. Nhiều thành phố đã triển khai trợ lý AI nhằm hỗ trợ người cao tuổi, người khuyết tật và người nhập cư tiếp cận dịch vụ công.
Một xu hướng nổi bật khác là kết nối giữa các AI agent theo mô hình A2A (Agent-to-Agent). Khi đó, trợ lý AI của cá nhân có thể trao đổi, phối hợp trực tiếp với AI agent của bệnh viện, trung tâm hành chính, nhà vận hành giao thông. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy mô hình này có thể giảm thời gian chờ đợi 30-50%, tăng hiệu suất hạ tầng 20-40% và nâng cao mức độ hài lòng của người dân.
"Kiến trúc A2A mở ra triển vọng xây dựng 'hệ thần kinh' của đô thị hiện đại, nơi AI agent vừa phối hợp vừa đồng kiến tạo dịch vụ, tạo ra một sinh thể số linh hoạt và bền vững", ông Quang nhận định.
Triển vọng tại Việt Nam
Việt Nam hiện bước vào giai đoạn đô thị hóa nhanh, với tỷ lệ dân số đô thị dự kiến đạt trên 45% vào năm 2030. Nhiều đề án phát triển đô thị thông minh đã được triển khai tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ...
Cùng với FPT, VNPT hiện là một trong những tập đoàn công nghệ lớn tham gia sâu vào lĩnh vực này. ThS Lê Thị Dung, Công ty Công nghệ thông tin VNPT cho biết, tập đoàn đã triển khai giải pháp đô thị thông minh tại hơn 34 tỉnh, thành phố, trong đó nổi bật là mô hình Trung tâm điều hành thông minh (IOC). Hệ thống này tích hợp giám sát kinh tế, xã hội, giao thông, y tế, giáo dục, an ninh mạng và quản lý quy hoạch đất đai.
Nhiều chủ đầu tư dự án bất động sản đang áp dụng công nghệ thông minh vào dự án của mình. Ảnh: Việt Trang
VNPT đã xây dựng hơn 60 kịch bản điều hành dựa trên dữ liệu thời gian thực, hỗ trợ cảnh báo, dự báo và ra quyết định. "Người dân phải là trung tâm của đô thị thông minh và việc triển khai cần có trọng tâm, lộ trình, kế thừa dữ liệu hạ tầng sẵn có", bà Dung nhấn mạnh.
Từ kinh nghiệm thực tế, bà Dung kiến nghị cần sớm ban hành nghị định riêng về phát triển đô thị thông minh nhằm thống nhất khái niệm, nguyên tắc phát triển và cơ chế phối hợp đa ngành; ưu tiên xây dựng nền tảng dữ liệu cốt lõi trong các lĩnh vực đất đai, xây dựng, dân cư, giao thông và môi trường, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ IoT, trí tuệ nhân tạo, bản đồ số, mô hình thông tin công trình (BIM) và bản sao số (Digital Twin).
Tăng cường chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan, doanh nghiệp và người dân; khuyến khích hợp tác công - tư trong triển khai mô hình; nâng cao năng lực số cho cán bộ quản lý và cộng đồng; việc lựa chọn giải pháp công nghệ cần phù hợp với đặc thù từng nhóm đô thị; tích hợp ngay từ khâu quy hoạch với đô thị mới, hiện đại hóa hạ tầng với đô thị hiện hữu và ứng dụng hài hòa với đô thị di sản để vừa bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa, vừa đảm bảo hiệu quả vận hành...
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, sau gần 7 năm triển khai, Đề án 950 đã đạt được những kết quả ban đầu đáng ghi nhận, góp phần đưa ra những nội dung cơ bản phù hợp với phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam.
Nhiều địa phương đã triển khai áp dụng các công nghệ số như hệ thống thông tin địa lý (GIS) hay mô hình thông tin công trình (BIM); ứng dụng các nền tảng, phần mềm, tiện ích đô thị thông minh ở một số hoặc nhiều lĩnh vực đa dạng, khác nhau nhằm phục vụ quản lý nhà nước và phục vụ người dân, doanh nghiệp…
