Vùng Đông Nam Bộ gồm 6 tỉnh thành là Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh và Thành phố Hồ Chí Minh. Nhờ vào vị trí thuận lợi, tiếp giáp với các khu vực giàu tài nguyên ở Nam Trung Bộ, Nam Tây Nguyên; phía Tây và Tây Nam giáp với vùng đồng bằng sông Cửu long, “vựa lúa” lớn nhất của cả nước; về phía Đông giáp với biển và về phía Tây Bắc giáp với Campuchia, vùng Đông Nam Bộ có lợi thế phát triển đa dạng các ngành kinh tế, dịch vụ và là cửa ngõ giao thương quan trọng ra Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương.

Mặc dù chỉ chiếm hơn 7% tổng diện tích và gần 20% dân số cả nước, nhưng vùng Đông Nam Bộ là vùng kinh tế năng động, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Năm 2023, tốc độ tăng trưởng GRDP cả vùng ước đạt 5,06%, cao hơn mức tăng 5,05% của cả nước; thu hút 11.390 triệu USD nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, chiếm 31,1% vốn FDI của nền kinh tế.

Về xuất nhập khẩu, theo Bộ Công Thương, kim ngạch xuất nhập khẩu của vùng năm 2023 đạt 220,5 tỷ đô la Mỹ. Riêng 6 tháng đầu năm 2024 đạt 115,7 tỷ đô la Mỹ, chiếm 31% kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước. Hàng hóa xuất khẩu của vùng đã có mặt ở gần 200 quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó tập trung ở các thị trường truyền thống, đặc biệt với các thị trường mà Việt Nam đã có hiệp định thương mại tự do như Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN…

Với tiềm năng lớn và dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, song thực tế, vùng vẫn còn đối mặt nhiều thách thức. Chia sẻ về vấn đề này tại Hội nghị Xúc tiến thương mại và phát triển xuất nhập khẩu vùng Đông Nam Bộ diễn ra mới đây, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cho biết, vùng Đông Nam Bộ đang đối mặt với nhiều vấn đề cần giải quyết, trong đó có những vấn đề như: Tốc độ phát triển của vùng thời gian qua chưa tương xứng so với tiềm năng; đóng góp của vùng trong GDP cả nước đang có xu hướng giảm, trong khi các tiềm năng dư địa, lợi thế còn nhiều nhưng chưa khai thác hết.

“Bên cạnh đó, công nghiệp phát triển thiếu bền vững, chủ yếu là gia công, lắp ráp, giá trị gia tăng thấp. Công nghiệp hỗ trợ phát triển chậm; phân bố khu chế xuất, khu công nghiệp chưa hợp lý (khu vực trung tâm vẫn tập trung các khu công nghiệp cần nhiều lao động, giá trị gia tăng thấp). Đồng thời, chưa làm chủ được công nghệ cao, công nghệ lõi, công nghệ nguồn trong những ngành chủ lực”, Thứ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Chia sẻ về những khó khăn hiện nay của các địa phương trong xúc tiến tiêu thụ các sản phẩm hàng hoá trên địa bàn, ông Thái Thanh Phong, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Đồng Nai cho biết, trong thời gian qua, tại một số khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh đã hình thành và phát triển liên kết ngành công nghiệp do một số doanh nghiệp tự kết nối với nhau hoặc thông qua chương trình xúc tiến thương mại ở một số ngành công nghiệp như may mặc, da giày, điện tử, chế biến gỗ,… Tuy nhiên, sự liên kết này chưa chặt chẽ giữa các khâu sản xuất, phân phối và tiêu dùng. Hiện có một số đơn vị ở tỉnh muốn liên kết với doanh nghiệp nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn do không tương xứng về quy mô, trình độ công nghệ.

Để gỡ bài toán khó cho vùng, bà Phan Thị Khánh Duyên đề xuất, vùng cần tạo ra nội lực hình thành vùng động lực công nghiệp công nghệ thông tin, công nghệ số, thu hút đầu tư sản xuất các sản phẩm điện, điện tử, các sản phẩm IoT, trí tuệ nhân tạo, để tạo khung pháp lý xây dựng, triển khai các nhiệm vụ… tạo lợi thế phát triển công nghiệp công nghệ thông tin. Trong đó, đánh giá điểm chung và riêng của các địa phương khi phát triển công nghiệp công nghệ thông tin để liên kết, hỗ trợ nhau cùng phát triển phù hợp với xu thế.

Đánh giá cao sự phát triển nổi trội của vùng Đông Nam Bộ, song bà Lý Kim Chi - Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP.Hồ Chí Minh cũng chỉ ra những khó khăn trước thực trạng logistics hiện nay. Theo bà Lý Kim Chi, cơ sở hạ tầng logistic, kho lạnh, kho bảo quản tại khu vực Đông Nam Bộ còn rất hạn chế, thiếu hụt đang ảnh hưởng lớn tới ngành lương thực thực phẩm, làm giảm thời gian lưu trữ và làm tăng tỷ lệ hư hỏng hàng hóa.

Bà Chi thông tin thêm, hiện tại chi phí logistics của Việt Nam đang rất cao. Theo đó, chi phí logistics tại các nước trong khu vực đang ở mức 12%, trong khi tại Việt Nam là 18% tổng chi phí. Do đó, các doanh nghiệp rất cần sự hỗ trợ lớn hơn của Chính phủ trong việc xây dựng các trung tâm logistics do doanh nghiệp không đủ nguồn lực.

Đặc biệt, cần có cơ chế, chính sách vượt trội để thúc đẩy ngành dịch vụ logistics, hình thành các doanh nghiệp logistics lớn, hoạt động chuyên nghiệp. Cần nghiên cứu đào tạo nguồn nhân lực có chuyên môn giúp doanh nghiệp logistics Việt Nam nhanh chóng bắt kịp với các nước, nâng cao tính cạnh tranh, mở rộng thị trường ở cả trong nước, khu vực và quốc tế.

Trước những băn khoăn về yếu kém logistics của vùng Đông Nam Bộ, ông Đào Trọng Khoa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cho biết, VLA đang liên kết chặt chẽ với các Hiệp hội triển khai nhiều dự án, chương trình hỗ trợ. Việc này nhằm thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa cho Việt Nam nói chung và vùng Đông Nam Bộ nói riêng.

VLA cũng kiến nghị Bộ Công Thương hỗ trợ VLA thực hiện hệ thống cơ sở dữ liệu và triển khai các giải pháp chuyển đổi số cho ngành logistics, quản lý chuỗi cung ứng. Song song đó, hỗ trợ VLA thúc đẩy các dự án logistics hàng không phục vụ cho nông sản, trong đó có vận tải hàng không chuyên biệt cho nông sản.

Bên cạnh đó, để tạo ra bước chuyển biến mới, có tính đột phá trong việc phát huy vị trí, vai trò quan trọng đặc biệt và khai thác có hiệu quả hơn tiềm năng, lợi thế phát triển của vùng Đông Nam Bộ, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng nhấn mạnh, cần phải thúc đẩy khoa học, công nghệ, liên kết chuỗi trong sản xuất nâng cao giá trị sản phẩm, liên kết vùng trong các hoạt động xúc tiến thương mại và xuất nhập khẩu theo quy mô chuyên nghiệp. Muốn vậy, vùng Đông Nam Bộ cần phát huy tối đa các nguồn lực, thực thi hiệu quả các chương trình hành động mang tính đột phá.

Trong đó, đối với TP.Hồ Chí Minh, đưa ra giải pháp, ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh chia sẻ, TP.Hồ Chí Minh cùng với cộng đồng doanh nghiệp đã và đang phối hợp, tận dụng các nguồn lực tự nhiên (đặc biệt là mặt hàng nông sản, lương thực, thực phẩm...), các hiệp định thương mại tự do (FTA), các chính sách hiện có để đẩy mạnh liên kết và theo đuổi chiến lược xuất khẩu xanh bền vững tạo nên lợi thế cạnh tranh.

Ông Dũng kỳ vọng: “Khi các tỉnh, thành trong vùng cùng nhau hợp tác sẽ tạo ra một thị trường nội địa rộng lớn, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất với quy mô lớn hơn, giảm chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Việc liên kết vùng cũng giúp tận dụng tối đa các nguồn lực sẵn có, chia sẻ kinh nghiệm, hình thành các chuỗi cung ứng hiệu quả, từ đó nâng cao vị thế của các sản phẩm hàng hóa của vùng trên thị trường quốc tế”.

Góp ý thêm về giải pháp đẩy mạnh xúc tiến thương mại, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), đề nghị các cơ quan, tổ chức trong vùng Đông Nam Bộ khi có bất cứ kế hoạch hoặc chương trình xúc tiến thương mại quy mô quốc gia, quốc tế lớn nào đều cần thông báo và có sự tham gia phối hợp tổ chức của Bộ Công Thương.