Thổ Nhĩ Kỳ siết chặt phòng vệ: Tăng cảnh báo cho doanh nghiệp

Xu hướng siết chặt phòng vệ thương mại

Tháng 9/2025, Thổ Nhĩ Kỳ chính thức công bố quyết định áp thuế chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán dày nhập khẩu từ Hàn Quốc. Quyết định này được đưa ra sau một cuộc điều tra kéo dài một năm về hành vi bán phá giá trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 12/2023. Điều này cho thấy nỗ lực mạnh mẽ của nước này trong việc bảo vệ ngành công nghiệp thép trước làn sóng cạnh tranh không lành mạnh từ bên ngoài.

Theo Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương, việc Thổ Nhĩ Kỳ áp thuế lần này là một phần của xu hướng toàn cầu, khi ngày càng nhiều quốc gia tăng cường sử dụng các công cụ phòng vệ để bảo vệ sản xuất trong nước trước áp lực từ các đối thủ có chi phí sản xuất thấp. Là một trong những quốc gia sản xuất thép lớn nhất khu vực, Thổ Nhĩ Kỳ đang muốn duy trì sự ổn định cho ngành công nghiệp trong nước, đồng thời khẳng định sự công bằng trong thương mại quốc tế.

Bên cạnh đó, gần đây, thị trường này tiếp tục áp dụng biện pháp tự vệ đối với sản phẩm hóa chất Ethyl Acetate (axetat etyl) nhập khẩu. Trong danh sách các quốc gia chịu ảnh hưởng, Việt Nam không được loại trừ, bởi kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này từ Việt Nam vào Thổ Nhĩ Kỳ được đánh giá là đáng kể.

Như vậy, tính đến nay, thống kê của Cục Phòng vệ thương mại đã có tới 26 vụ việc phòng vệ thương mại mà Thổ Nhĩ Kỳ áp dụng đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Đây là con số không hề nhỏ, cho thấy mức độ rủi ro cao khi doanh nghiệp Việt Nam đang tăng cường tiếp cận thị trường này.

Phòng vệ thương mại vốn là công cụ hợp pháp, có nhiều ưu thế so với các loại thuế quan khác bởi mức thuế có thể áp dụng cao, thời gian kéo dài, đối tượng cụ thể và linh hoạt trong quá trình rà soát, điều chỉnh. Do vậy, việc hàng hóa Việt Nam thường xuyên đối mặt với các vụ kiện tại thị trường nước ngoài, trong đó có Thổ Nhĩ Kỳ không phải là điều bất thường trong thương mại toàn cầu hiện nay. Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp Việt cần trang bị năng lực ứng phó tốt hơn, tránh rơi vào thế bị động.

Theo ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, số lượng các vụ điều tra phòng vệ thương mại thế giới hàng năm có sự biến động theo tình hình tăng trưởng kinh tế, nhưng xu hướng chung là ngày càng khắt khe hơn. Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều quốc gia theo đuổi chính sách bảo hộ sản xuất nội địa, việc gia tăng điều tra phòng vệ thương mại trở thành công cụ phổ biến, tác động trực tiếp đến các quốc gia định hướng xuất khẩu mạnh như Việt Nam. "Năm 2025 số vụ điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam tăng thêm 13 vụ so với năm 2024, phản ánh rõ mức độ rủi ro ngày càng lớn" - ông Trung cho hay.

Trong khi trên thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong nước chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn còn hạn chế về nguồn lực, kinh nghiệm, và cơ chế phối hợp khi phải xử lý một vụ việc phòng vệ thương mại. Ngay cả những doanh nghiệp lớn, tuy đã có nhận thức và kinh nghiệm, đôi khi vẫn chủ quan trong quá trình tham gia vụ việc.

Chủ động ứng phó giảm thiểu rủi ro

Với quy mô kinh tế lớn, thị trường sôi động và dân số gần 84 triệu người, Thổ Nhĩ Kỳ nổi lên như một điểm đến giàu tiềm năng cho hàng hóa Việt Nam. Không chỉ là thị trường tiêu dùng hấp dẫn, quốc gia này còn giữ vai trò cửa ngõ quan trọng vào Trung Đông và là điểm trung chuyển chiến lược sang Liên minh châu Âu (EU). Nhờ lợi thế đó, nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như gạo, sữa và các sản phẩm từ sữa, hạt tiêu, gỗ, cao su, chè, sợi, vải, hàng may mặc, giày dép hay điện tử đều có cơ hội thâm nhập và phát triển mạnh tại đây.

Vì thế, nhằm phòng tránh các rủi ro về phòng vệ thương mại cho hàng hoá xuất khẩu tại thị trường Thổ Nhĩ Kỳ, theo khuyến nghị từ Cục Phòng vệ thương mại, các doanh nghiệp cần thường xuyên theo dõi thông tin cảnh báo sớm từ cơ quan chức năng, đồng thời kịp thời chia sẻ với hiệp hội ngành hàng và các đơn vị liên quan. Đây là bước quan trọng giúp doanh nghiệp chuẩn bị phương án ứng phó ngay từ khi vụ việc có dấu hiệu khởi phát.

Doanh nghiệp cũng được khuyến nghị phải chủ động tìm hiểu pháp luật và thực tiễn điều tra phòng vệ thương mại của thị trường nhập khẩu. Việc nắm rõ quy định sẽ giúp họ xây dựng chiến lược xuất khẩu phù hợp theo từng giai đoạn. Bên cạnh đó, thiết lập kênh thông tin trực tiếp với đối tác nhập khẩu, hiệp hội ngành hàng là cần thiết để kịp thời xử lý các tình huống phát sinh.

Một trong những giải pháp quan trọng là nâng cao năng lực cạnh tranh bằng chất lượng, thay vì cạnh tranh chủ yếu bằng giá. Điều này không chỉ giúp hạn chế nguy cơ bị cáo buộc bán phá giá mà còn góp phần gia tăng giá trị sản phẩm. Việc sử dụng nguyên liệu trong nước hoặc từ các nguồn cung không bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại cũng là hướng đi cần thiết, giúp nâng tỷ lệ giá trị gia tăng tại Việt Nam, giảm rủi ro bị điều tra.

Ngoài ra, trước khi ký hợp đồng với đối tác nhập khẩu, doanh nghiệp cần đánh giá kỹ rủi ro về khả năng bị điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ. Khi không may xảy ra vụ việc, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược xử lý thống nhất và xuyên suốt, bố trí nguồn lực phù hợp và cân nhắc thuê luật sư để đảm bảo quyền lợi hợp pháp. Mặt khác, trong quá trình tham gia vụ việc, doanh nghiệp cần phối hợp hiệp hội ngành hàng, cơ quan quản lý nhà nước nhằm đảm bảo ứng phó thành công trong vụ việc.

Trong nỗ lực chủ động ứng phó với các vụ điều tra phòng vệ thương mại vai trò của hiệp hội cần được phát huy mạnh mẽ hơn nữa. Đây phải là cầu nối hiệu quả giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý, vừa hỗ trợ thông tin, vừa định hướng chiến lược chung khi toàn ngành đối mặt với điều tra. Cùng với đó, cơ quan quản lý địa phương cũng cần tăng cường giám sát hoạt động doanh nghiệp trên địa bàn, kịp thời phát hiện và ngăn chặn hành vi lẩn tránh. Đồng thời cung cấp thông tin đúng hạn trong trường hợp xử lý vụ việc từ phía nước ngoài.