Thổ cẩm Hoa Tiến: Bản sắc dân tộc thổi hồn vào thời trang hiện đại

Đưa thổ cẩm từ khung cửi đến sàn diễn

Ở bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, tỉnh Nghệ An), dệt thổ cẩm không chỉ là nghề, mà là một nét văn hóa của bà con dân tộc Thái nơi đây. Mỗi họa tiết, màu sắc trên vải là một câu chuyện kể về rừng, suối, lễ hội, cuộc sống sinh hoạt của đồng bào, được gìn giữ qua bao thế hệ. Thổ cẩm Hoa Tiến mang đặc trưng riêng, với sắc màu tươi sáng, bố cục đối xứng, hoạ tiết cầu kỳ như: cây hoa, chim hạc, con rồng, hình sóng nước. Chỉ cần nhìn một tấm vải là người thợ giỏi có thể nhận ra ngay đó là sản phẩm từ bàn tay phụ nữ bản Hoa Tiến - nơi được mệnh danh là "cái nôi" của nghề dệt thổ cẩm xứ Nghệ.

Tuy nhiên, điều khiến thổ cẩm Hoa Tiến khác biệt so với nhiều vùng miền khác chính là sự chuyển mình mạnh mẽ của sản phẩm: từ vật dụng gia đình truyền thống như khăn, váy, tấm trải… đến các sản phẩm thiết kế cao cấp hợp xu hướng, bước lên các sàn diễn thời trang lớn. Dẫn đầu cho cuộc cách mạng sản phẩm thổ cẩm ở Hoa Tiến là nghệ nhân Sầm Thị Bích - Chủ nhiệm HTX làng nghề thổ cẩm Hoa Tiến, người con gái dân tộc Thái đã gắn bó cả đời với khung cửi.

Nhìn thấy tiềm năng của thổ cẩm không chỉ là "quà lưu niệm", bà Bích đã tiên phong hợp tác với các nhà thiết kế thời trang để đưa chất liệu này vào các bộ sưu tập váy áo hiện đại, có tính ứng dụng cao. Không còn là những tấm vải vuông dày, nay thổ cẩm Hoa Tiến đã được cải tiến về kỹ thuật dệt, chất lượng sợi, phối màu hiện đại, thậm chí kết hợp cùng lụa, linen, denim… để tạo ra các sản phẩm thời trang đa dạng như áo khoác ngắn, blazer, áo dài cách tân; túi xách, ví cầm tay, giày vải thổ cẩm; váy công sở, chân váy midi, váy maxi thổ cẩm phối lưới; khăn choàng, mũ bucket, áo hoodie chần bông họa tiết truyền thống.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, nghệ nhân Sầm Thị Bích chia sẻ, điểm đặc trưng của sản phẩm thổ cẩm Hoa Tiến là không chỉ giữ nguyên bản sắc họa tiết của người Thái mà còn tương thích với phong cách của giới trẻ thành thị.

Thổ cẩm Hoa Tiến chinh phục người tiêu dùng thế giới

Có thể thấy sự xuất hiện của thổ cẩm Hoa Tiến trong các tuần lễ thời trang quốc tế tại Thụy Sĩ, Anh là minh chứng rõ ràng cho sức sống mới của loại hình thủ công truyền thống này. Nhiều nhà thiết kế trong và ngoài nước đã đánh giá cao chất liệu này vì độ bền, sự độc đáo và câu chuyện văn hóa đằng sau mỗi sản phẩm. Những đơn hàng may đo riêng, những bộ sưu tập giới hạn (limited edition) đang tạo ra hướng đi mới cho sản phẩm bản địa tưởng chừng chỉ dùng cho dịp Tết, hội làng.

Mỗi sản phẩm thổ cẩm Hoa Tiến được coi như một tác phẩm nghệ thuật có chiều sâu. Mỗi hoạ tiết thêu tay là một "ký ức sống" về núi rừng, lễ hội, tổ tiên. Mỗi gam màu có ý nghĩa riêng: đỏ tượng trưng cho sự sống, vàng cho sự thịnh vượng, xanh lá là thiên nhiên, trắng là sự tinh khiết. Mỗi sản phẩm đi kèm thẻ truy xuất nguồn gốc, QR code để người mua hiểu rõ quy trình sản xuất thủ công, thời gian thực hiện Việc chuẩn hóa thiết kế, ứng dụng công nghệ số vào bán hàng và kể chuyện sản phẩm đã giúp thổ cẩm Hoa Tiến không chỉ bán được ở các hội chợ địa phương, mà còn vào các showroom thời trang ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và được khách quốc tế mua làm quà lưu niệm, thời trang trình diễn.

Với tư duy mở, nghệ nhân Sầm Thị Bích đã và đang truyền lại tình yêu nghề cho các con của mình. Trong đó, con gái của nghệ nhân là Sầm Thị Tình đang nối dài ước mơ của mẹ trong việc gìn giữ nét văn hoá truyền thống gắn với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Chị Tình và các phụ nữ bản Hoa Tiến không ngại tiếp thu xu hướng mới. Họ học cách làm video giới thiệu sản phẩm, học thiết kế mẫu rập cơ bản, sử dụng mạng xã hội để quảng bá thổ cẩm. Các mẫu mới ra đời đều được lấy ý kiến từ người tiêu dùng trẻ, các nhà thiết kế, chuyên gia văn hóa, để không rơi vào "cái bẫy cũ kỹ", mà vẫn giữ được hồn cốt văn hóa.

Đặc biệt, sản phẩm thổ cẩm của bản Hoa Tiến đã tham gia vào các đề án OCOP, được đánh giá cao về tính độc đáo và tính ứng dụng. Việc phát triển thương hiệu “Thổ cẩm Hoa Tiến” có logo riêng, bộ nhận diện rõ ràng, chiến lược truyền thông bài bản đã giúp sản phẩm khẳng định vị thế trong làng thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Từ vài khung cửi đặt ở hiên nhà, đến nay thổ cẩm Hoa Tiến đã được sản xuất theo mô hình tổ nhóm, hợp tác xã, có xưởng dệt quy mô vừa, dây chuyền cắt may, hoàn thiện sản phẩm tinh xảo. Doanh thu từ bán sản phẩm tăng theo từng năm, tạo việc làm ổn định cho hơn 60 phụ nữ người Thái tại bản.

Nhìn xa hơn, sản phẩm này không đơn thuần là mặt hàng tiêu dùng. Nó là công cụ để bảo tồn văn hóa, giữ nghề, truyền dạy thủ công truyền thống cho thế hệ trẻ, kết nối cộng đồng, và góp phần nâng cao vị thế người phụ nữ dân tộc thiểu số trong xã hội.