Tháo gỡ khó khăn phát triển cây dược liệu ở A Lưới

Tiềm năng và thế mạnh

Trong những năm gần đây, các xã A Lưới 2 và A Lưới 4, thành phố Huế đã tích cực triển khai dự án “Đầu tư hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Dự án kỳ vọng tạo bước đột phá trong khai thác tiềm năng đất đai, lao động và thổ nhưỡng, góp phần nâng cao đời sống người dân vùng cao.

Các xã ở A Lưới nói chung và xã A Lưới 2, A Lưới 4 nói riêng được đánh giá là địa phương có điều kiện tự nhiên, khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp với nhiều loại cây dược liệu quý. Theo quy hoạch, tổng diện tích vùng trồng dược liệu trên địa bàn A Lưới 2 và A Lưới 4 là 305 ha, phân bổ tại ba xã Quảng Nhâm (cũ), Hồng Bắc (cũ) và A Roàng (cũ). Đây đều là những khu vực có truyền thống trồng cây rừng, độ che phủ lớn, thuận lợi để phát triển dược liệu một cách bền vững.

Để khai thác tiềm năng và lợi thế trồng cây dược liệu trong phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống, thu nhập cho đồng bào dân tộc, chính quyền địa phương các xã đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, thông báo và công văn liên quan nhằm triển khai đồng bộ dự án. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành và đơn vị chuyên môn cấp tỉnh, tổ chức khảo sát, lựa chọn cây trồng phù hợp. Trong đó cây gấc được đưa vào danh mục trồng thí điểm do đã có hướng dẫn kỹ thuật tạm thời từ Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Huế.

Bên cạnh đó, các hội nghị tập huấn về khởi sự kinh doanh, ứng dụng công nghệ cao trong nhân giống, trồng và chế biến dược liệu cũng đã được tổ chức. Trong công tác quy hoạch, các địa phương đã hoàn tất phê duyệt quy hoạch xây dựng chung cho 2 xã triển khai dự án là A Lưới 2 và A Lưới 4.

Quyết định điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2050 đã được thành phố phê duyệt, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai lâu dài.

Cùng với đó, địa điểm xây dựng nhà máy chế biến dược liệu đã được lựa chọn tại thôn Kleng A Bung, xã A Lưới 2 với diện tích 5 ha. Ngoài ra, một khu công nghệ cao quy mô 30 ha tại thôn Pi Ây 1 (A Lưới 2) cũng đang được nghiên cứu nhằm phục vụ cho khâu chế biến và bảo quản sản phẩm dược liệu.

Còn nhiều khó khăn, vướng mắc

Lãnh đạo xã A Lưới 2 cho biết, mặc dù đã có những bước đi tích cực, tuy nhiên dự án dược liệu tại A Lưới vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn trong quá trình triển khai. Một trong những nguyên nhân chính là việc Công ty TNHH SXTM La San (đơn vị chủ trì liên kết) chưa hoàn thiện đầy đủ hồ sơ dự án theo quy định dẫn đến việc chậm phê duyệt và chưa thể triển khai đồng bộ trên toàn địa bàn.

Cây gấc hiện là loại cây duy nhất trong danh mục được hướng dẫn kỹ thuật trồng, nhưng lại chưa có định mức kinh tế kỹ thuật cụ thể và lịch thời vụ phù hợp. Kết quả rà soát cho thấy, trong 49 hộ được lựa chọn trồng gấc tại xã A Lưới 2 thì chỉ còn 37 hộ đủ điều kiện với diện tích 25,5 ha.

Dự án cũng gặp khó trong khâu xây dựng nhà máy chế biến. Dù đã hoàn tất bước công khai bản đồ và xác nhận đất đai, nhưng Công ty La San chưa hoàn thiện quy hoạch chi tiết, chưa trình phương án xây dựng và chưa có phương án vay vốn tín dụng rõ ràng.

Vấn đề liên kết với người dân cũng chưa rõ ràng. Công ty từng cam kết hỗ trợ cây giống, vật tư, kỹ thuật cho mô hình trồng thí điểm gấc tại xã A Lưới 2, tuy nhiên mới chỉ dừng ở việc cấp giống cây.

Hợp tác xã dược liệu A Lưới 2 (xã Hồng Bắc cũ) cũng đã xin giải thể vì trong suốt hai năm qua dự án không hoạt động. Đồng thời, các hộ dân ở xã này hiện không còn thuộc đối tượng được hỗ trợ trong chương trình do đã thoát nghèo, dẫn đến không đủ điều kiện tham gia.

Việc thiếu danh mục cây dược liệu phù hợp khiến địa phương gặp khó khăn trong triển khai nhân rộng mô hình. Cùng với đó là sự thiếu rõ ràng trong cam kết thu mua sản phẩm giữa doanh nghiệp và người dân, chưa có giải pháp phòng ngừa rủi ro khi doanh nghiệp gặp sự cố tài chính hay chấm dứt hoạt động.

Trước những khó khăn đó, các địa phương xã A Lưới 2 và A Lưới 4 đã đề xuất UBND thành phố Huế chỉ đạo các sở ngành sớm ban hành định mức kinh tế kỹ thuật đối với cây gấc, đồng thời hướng dẫn lựa chọn thêm các đối tượng cây trồng phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương.

Trong giai đoạn tiếp theo từ năm 2026 đến 2030, địa phương kiến nghị chuyển giao quyền chủ đầu tư dự án cho Sở Nông nghiệp và Môi trường để quản lý thống nhất vì dự án triển khai trên địa bàn liên xã. Đồng thời yêu cầu Công ty La San hoàn thiện hồ sơ thuyết minh, chứng minh năng lực tài chính, xây dựng phương án đầu ra sản phẩm rõ ràng để đảm bảo tính bền vững và khả thi khi triển khai thực tế.

Đại diện lãnh đạo xã A Lưới 2 cho biết, việc thực hiện dự án trồng cây dược liệu trên địa bàn nếu thực hiện tốt sẽ đem lại hiểu quả lớn trong phát triển kinh tế - xã hội, tạo sinh kế cho bà con đồng bào dân tộc nơi đây. Do đó, địa phương đang chờ chủ trương của thành phố Huế có tiếp tục triển khai hay không.

Dự án phát triển vùng trồng dược liệu quý các xã ở A Lưới không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn là một hướng đi phù hợp để bảo tồn, phát huy tri thức bản địa, nâng cao sinh kế cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, để dự án thành công, rất cần sự đồng hành trách nhiệm từ phía doanh nghiệp và sự vào cuộc quyết liệt, kịp thời của các cơ quan quản lý nhà nước.