Tin Khu Vực 
Thách thức toàn cầu trong cuộc chiến chống hàng giả
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng số hóa, vấn nạn hàng giả, hàng nhái và gian lận thương mại đang đặt ra những thách thức lớn đối với niềm tin của người tiêu dùng và uy tín của thương hiệu Việt. Để đối phó, các doanh nghiệp Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc, hướng tới minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung ứng - từ sản xuất, phân phối đến tiêu dùng. Những giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ người tiêu dùng mà còn nâng cao vị thế của hàng Việt trên thị trường quốc tế.
Ông Nguyễn Hồng Nghi, Giám đốc Trung tâm Giải pháp số doanh nghiệp VNPT phát biểu tham luận
Tại Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc - Nâng tầm hàng Việt” do Bộ Công Thương phối hợp tổ chức vào sáng ngày 9/10/2025, các doanh nghiệp lớn như VNPT, Vinamilk và hệ thống Nhà thuốc Long Châu đã chia sẻ những mô hình công nghệ tiên tiến, góp phần tạo nên “hộ chiếu minh bạch” cho sản phẩm Việt. Những giải pháp này không chỉ là công cụ chống hàng giả mà còn là đòn bẩy để thương hiệu Việt khẳng định chất lượng và uy tín trên toàn cầu.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Nguyễn Hồng Nghi, Giám đốc Trung tâm Giải pháp số doanh nghiệp VNPT nhấn mạnh: “Hàng giả, hàng nhái không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh, sức khỏe cộng đồng và niềm tin của người tiêu dùng”.
Cũng theo ông Nghi cho biết, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), hàng giả chiếm khoảng 3,3% tổng giá trị thương mại toàn cầu, tương đương 500 tỷ USD mỗi năm. Các lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm dược phẩm, thực phẩm, hàng tiêu dùng nhanh và thiết bị điện tử.
Theo đó, chỉ ra thách thức về công cuộc chống hàng giả trên toàn cầu hiện nay, ông Nghi cho hay, hàng giả làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng, gây thiệt hại ngân sách và ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu quốc gia. Bên cạnh đó, gian lận thương mại xuyên biên giới ngày càng tinh vi. Đặc biệt là sự thiếu đồng bộ pháp lý giữa các quốc gia, thiếu cơ chế liên thông dữ liệu giữa các cơ quan quản lý làm giảm hiệu quả giám sát và xử lý vi phạm.
Từ quá trình nghiên cứu, đại diện VNPT cho biết, các quốc gia phát triển đã triển khai nhiều mô hình công nghệ chống hàng giả có hiệu quả. Cụ thể, liên minh châu Âu áp dụng hệ thống mã định danh thống nhất cho từng hộp thuốc, giúp minh bạch toàn bộ quy trình sản xuất – phân phối - tiêu thụ dược phẩm. Hoa Kỳ (thông qua FDA) sử dụng các công nghệ tiên tiến như IoT, Blockchain và AI để truy xuất nguồn gốc thực phẩm có nguy cơ cao.
Hay như Nhật Bản triển khai hệ thống AI nhận dạng hình ảnh trong xuất nhập khẩu, giúp kiểm soát chặt chẽ hàng hóa qua biên giới. Trung Quốc xây dựng nền tảng dữ liệu hàng hóa quốc gia, gắn mã định danh duy nhất (UID) cho mọi sản phẩm, kết hợp AI và Blockchain để quản lý và xác thực hàng hóa trên phạm vi toàn quốc.
Từ các mô hình trên, ông Nghi nhấn mạnh: “Bài học lớn nhất là vai trò trung tâm của Chính phủ trong việc điều phối, chuẩn hóa và đảm bảo tính liên thông dữ liệu. Đồng thời, người dân - đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp - cần được đặt ở vị trí trung tâm của hệ thống giám sát và phản hồi".
Tại Việt Nam, ông Nghi chia sẻ, vấn đề hàng giả, hàng nhái đang diễn biến phức tạp. Theo báo cáo quý II/2025, lực lượng chức năng đã phát hiện khoảng 50.000 vụ vi phạm, tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.
Hệ thống pháp luật hiện nay gồm nhiều nghị định, thông tư, quyết định và đặc biệt Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia được thành lập nhằm thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong công tác này. Tuy nhiên, theo VNPT, để giải quyết tận gốc, cần củng cố thêm hành lang pháp lý, đồng thời xây dựng cơ chế liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành.
Hiện, các Bộ như Công Thương, Khoa học và Công nghệ, Y tế, Nông nghiệp và Môi trường, Tài chính, Quốc phòng đều có hệ thống cơ sở dữ liệu riêng. “Điểm nghẽn lớn nhất là sự rời rạc giữa các nền tảng, chưa có chuỗi dữ liệu thống nhất theo vòng đời sản phẩm từ sản xuất, vận chuyển, lưu thông đến tiêu dùng" - ông Nghi phân tích.
Các đại biểu tham dự diễn đàn
Để giải quyết các thách thức trên, theo ông Nghi, VNPT đã đề xuất mô hình “Liên thông định danh hàng hóa quốc gia”, nhằm quản lý xuyên suốt vòng đời sản phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng. Mô hình này tập trung vào ba mục tiêu chính:
Thứ nhất, chuẩn hóa mã định danh (UID): Áp dụng mã định danh duy nhất cho mọi sản phẩm trên toàn quốc, tuân theo chuẩn quốc tế GS1.
Thứ hai, liên thông dữ liệu: Tích hợp dữ liệu từ các bộ, ngành, doanh nghiệp và người tiêu dùng để giám sát và cảnh báo gian lận.
Thứ ba, xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia: Hỗ trợ hoạch định chính sách, bảo đảm an ninh kinh tế và củng cố niềm tin người tiêu dùng.
“Hệ thống này tích hợp các công nghệ tiên tiến như Blockchain để đảm bảo tính bất biến của dữ liệu, IoT theo dõi thời gian thực, mã GS1, QR Code và chuẩn EPCIS để định danh và truy xuất sản phẩm. Mỗi sản phẩm sẽ được gắn một “hộ chiếu minh bạch”, cho phép người tiêu dùng tra cứu toàn bộ hành trình - từ nguồn nguyên liệu, sản xuất, vận chuyển đến điểm bán – chỉ bằng một lần quét mã QR” - ông Nghi nhấn mạnh.
Chuẩn hóa mã định danh, minh bạch quy trình lưu hành
Là một trong những doanh nghiệp tiên phong ứng dụng công nghệ để minh bạch hóa chuỗi cung ứng, từ năm 2007, Vinamilk triển khai hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP), giúp tập trung và minh bạch dữ liệu từ nguyên liệu đầu vào, sản xuất, đóng gói đến phân phối. Tự động hóa quy trình, giảm sai sót và tăng tốc độ phản hồi. Đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe của Mỹ, EU và Nhật Bản.
Chia sẻ về thực tế áp dụng công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc tại Vinamilk hiện nay, ông Nguyễn Quốc Khánh - Giám đốc Điều hành Khối Nghiên cứu và Phát triển, Công ty CP Sữa Việt Nam cho biết, ngoài hệ thống công nghệ trên, hiện Vinamilk còn ứng dụng Blockchain và AI để phân tích dữ liệu chuỗi cung ứng, kết hợp mã QR trên bao bì. Theo đó, cho phép người tiêu dùng tra cứu thông tin về trang trại, ngày sản xuất, vận chuyển và kiểm định chất lượng.
“Minh bạch là nền tảng để củng cố niềm tin và nâng cao uy tín thương hiệu Việt” - ông Khánh nói.
Ông Nguyễn Quốc Khánh - Giám đốc Điều hành Khối Nghiên cứu và Phát triển, Công ty CP Sữa Việt Nam
Tuy nhiên, theo ông Khánh, hiện doanh nghiệp cũng đối mặt với thách thức như chi phí đầu tư lớn, yêu cầu đào tạo nhân sự và tích hợp dữ liệu. Vinamilk kỳ vọng Nghị định về định danh và truy xuất nguồn gốc sẽ sớm được ban hành, tạo hành lang pháp lý thống nhất để hỗ trợ doanh nghiệp.
Về lĩnh vực dược phẩm, chia sẻ về vấn đề minh bạch và truy xuất nguồn gốc đối với nhóm hàng hoá dược phẩm và thực phẩm chức năng, bà Trần Thị Huyền - Giám đốc Pháp chế, hệ thống nhà thuốc và Trung tâm tiêm chủng Long Châu cho biết, hệ thống nhà thuốc Long Châu đã tiên phong xây dựng chiến lược minh bạch nguồn gốc sản phẩm. Theo bà Huyền, người tiêu dùng có thể tra cứu giấy phép lưu hành, số công bố, thông tin nhà sản xuất và xuất xứ ngay tại quầy, trên website hoặc ứng dụng.
Bà Huyền thông tin thêm, website, ứng dụng nhà thuốc Long Châu và công cụ tra cứu tại cửa hàng có dẫn link đến cổng dịch vụ công của Bộ Y Tế cho phép người dân tra cứu thông tin, đảm bảo tính chính xác và cập nhật theo thời gian thực. Doanh nghiệp hợp tác với Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia – Bộ Y tế để kiểm định chất lượng đầu vào và thực hiện kiểm nghiệm độc lập định kỳ.
“Chúng tôi sẵn sàng đưa sản phẩm đi kiểm nghiệm bất cứ khi nào có nghi ngờ về chất lượng" - bà Huyền khẳng định.
Bà Trần Thị Huyền - Giám đốc Pháp chế, hệ thống nhà thuốc và Trung tâm tiêm chủng Long Châu
Đại diện Long Châu cũng cho biết, đơn vị đang xây dựng “Liên minh minh bạch dược phẩm”, kết nối các nhà sản xuất, phân phối và hiệp hội để chuẩn hóa mã định danh, minh bạch quy trình lưu hành và đảm bảo truy xuất nguồn gốc. Doanh nghiệp cũng đề xuất tăng cường ứng dụng mã QR và truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Nhấn mạnh về vai trò của công nghệ trong truy xuất nguồn gốc, ông Nghi cho biết, công nghệ không chỉ giúp chống hàng giả mà còn nâng tầm giá trị hàng Việt, khi mỗi sản phẩm có danh tính, hành trình và niềm tin. Với sự đồng hành của Nhà nước và nỗ lực của doanh nghiệp, hệ sinh thái hàng hóa minh bạch đang dần hình thành, đặt nền móng cho một thị trường hiện đại, an toàn và bền vững, đưa thương hiệu Việt vươn xa trên trường quốc tế.
Từ nhận định của các doanh nghiệp cho thấy, công nghệ là nền tảng cho minh bạch, nhưng cần hành lang pháp lý đồng bộ và sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Nghị định sắp ban hành về định danh và truy xuất nguồn gốc được kỳ vọng sẽ chuẩn hóa mã định danh, thúc đẩy ứng dụng IoT, Blockchain, mã QR và nâng cao niềm tin người tiêu dùng.
