Tài chính xanh - động lực cho chuyển đổi năng lượng bền vững

Chuyển dịch năng lượng: Nền tảng cho tăng trưởng xanh

Thông tin tại Hội thảo “Chính sách ưu tiên phát triển hạ tầng năng lượng bền vững” do Văn phòng dịch vụ dự án Liên Hợp Quốc (UNOPS), thông qua Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP), phối hợp với Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) tổ chức sáng 23/10, ông Nguyễn Mạnh Sơn, chuyên viên Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) đã trình bày tham luận với chủ đề: “Tài chính cho quá trình chuyển đổi năng lượng và các chính sách kinh tế vĩ mô”.

Theo ông Sơn, dự kiến đến năm 2025, mức tăng trưởng kinh tế có thể đạt khoảng 8,3 đến 8,5%. Những kết quả này thể hiện sự hồi phục mạnh mẽ của nền kinh tế và khẳng định thế mạnh của Việt Nam.

Ông Sơn cho biết, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế đang diễn ra nhanh và rõ nét, khi công nghiệp chiếm tới 80,5% GDP năm 2025, trong khi nông, lâm, thủy sản giảm còn 11,6%. Điều đó đồng nghĩa với nhu cầu năng lượng tăng nhanh chưa từng có.

Những chuyển biến này kéo theo yêu cầu cấp thiết về năng lượng bền vững, đặc biệt khi Việt Nam đã hình thành các ngành công nghiệp quy mô lớn, cạnh tranh quốc tế như điện tử, linh kiện, điện thoại, với kim ngạch xuất khẩu trên 10 tỷ USD. Bên cạnh đó, năng lượng tái tạo cũng đang phát triển vượt bậc, tỷ trọng điện gió, điện mặt trời và điện sinh khối tăng gần gấp ba lần, từ 5% năm 2020 lên 15% vào năm 2025.

Chuyên viên Vụ Tài chính - Kinh tế ngành cũng cho rằng, đây là kết quả của quá trình tái cơ cấu kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, đồng thời đặt nền tảng cho mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam trở thành quốc gia công nghiệp hiện đại, có thu nhập trung bình cao và đến 2045 đạt mức thu nhập cao.

Cũng tại sự kiện, chuyên viên Bộ Tài chính nhấn mạnh 4 trụ cột chính sách mà Chính phủ đang theo đuổi trong giai đoạn phát triển mới. Đó là khoa học, công nghệ và chuyển đổi số; hội nhập quốc tế; hoàn thiện khung pháp lý và phát triển khu vực tư nhân.

Những chuyển dịch chính sách này đã tạo ra thay đổi lớn trong quản trị, giúp Việt Nam đón đầu công nghệ 4.0, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng. Vai trò của khu vực tư nhân cũng ngày càng được khẳng định thông qua sự tham gia mạnh mẽ vào các ngành năng lượng và hạ tầng chiến lược.

Theo đó, Việt Nam không chỉ mở rộng hợp tác với các đối tác như Liên minh châu Âu, Nhật Bản hay Hoa Kỳ trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và hydrogen xanh, mà còn xây dựng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn năng lượng sạch.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đặt mục tiêu đến năm 2030, tăng công suất điện mặt trời lên 73 GW, gấp hơn năm lần so với hiện nay; công suất điện gió lên 38 GW; hiện đại hóa lưới điện với 18 dự án thủy điện tích năng, đảm bảo an ninh năng lượng. Đồng thời, vận hành thị trường carbon toàn diện vào năm 2028.

Chuyên gia kiến nghị gì cho các dự án năng lượng của Việt Nam?

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, ông John Rockhold, Trưởng nhóm công tác điện & năng lượng, Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam (VBF) đánh giá cao những kết quả mà Việt Nam đã đạt được trong thời gian qua.

“Việt Nam đang đi đúng hướng. Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị đã đưa ra một tầm nhìn mạnh mẽ, hướng tới đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển dịch sang các nguồn năng lượng sạch và bền vững hơn”, ông John Rockhold nhấn mạnh.

Theo ông John Rockhold, để biến những chuyển biến chính sách thành hành động thực tiễn, Việt Nam cần tập trung vào các nhóm giải pháp trọng tâm, từ cơ chế hợp tác, huy động vốn đến hoàn thiện khung pháp lý và hạ tầng truyền tải.

Thứ nhất, về điện gió ngoài khơi, lĩnh vực được coi là trọng tâm trong tương lai năng lượng của Việt Nam. Ông John cho rằng, cần cho phép doanh nghiệp Việt Nam, dù là nhà nước hay tư nhân, hợp tác với các nhà đầu tư quốc tế có kinh nghiệm để đảm bảo tiến độ, chất lượng và chi phí hợp lý. Vì vậy, việc hình thành các liên doanh đủ năng lực huy động vốn quốc tế, từng triển khai thành công các dự án tương tự trên thế giới, là yếu tố then chốt giúp đảm bảo dòng vốn ổn định và hiệu quả.

Thứ hai, về hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA). Ông Rockhold đánh giá cao định hướng gỡ bỏ trần giá đối với mô hình đường dây riêng và mở rộng đối tượng mua điện sang các nhà bán lẻ trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao.

Đây là bước đi phù hợp với thực tiễn, phản ánh cách năng lượng sạch có thể được tích hợp trực tiếp vào nền công nghiệp, song theo ông, cơ chế này cần sớm chuyển từ thí điểm sang thương mại, mở rộng đối tượng tham gia và đơn giản hóa thủ tục để kích hoạt làn sóng đầu tư mới mà không cần vốn ngân sách.

Thứ ba, ông nhấn mạnh yêu cầu mở khóa đầu tư vào truyền tải điện. Việc cho phép khu vực tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn, thông qua mô hình PPP hoặc tài sản điều tiết, sẽ tạo ra bước đột phá cho hạ tầng năng lượng quốc gia.

Thứ tư, cần nhanh chóng đồng bộ hóa hệ thống pháp lý sau khi Nghị quyết 70-NQ/TW và Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị được ban hành. Khi Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, công nghiệp công nghệ số hàng đầu khu vực, yêu cầu bảo đảm nguồn điện ổn định, sạch và 24/7 càng trở nên cấp thiết, đặc biệt với các ngành bán dẫn, trung tâm dữ liệu hay AI.

Bên cạnh đó, chuyên gia cũng lưu ý, cần sớm ban hành hướng dẫn chi tiết cho các dự án LNG, than mới trong giai đoạn chuyển tiếp; hoàn thiện cơ chế PPA “ngân hàng hóa”, chỉ số hóa theo USD và chi trả công suất rõ ràng để giảm chi phí vốn.

Cũng theo chuyên gia, khung Chính sách Chuyên biệt về đầu tư năng lượng bền vững do Bộ Tài chính và các đối tác phát triển xây dựng, đã phản ánh đúng kỳ vọng của doanh nghiệp, một môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, có thể dự đoán và khuyến khích sáng tạo.

“Chúng ta cần tư duy ở cấp độ hệ thống, không chỉ ở từng dự án riêng lẻ”, ông John Rockhold nhấn mạnh.

Việt Nam đặc biệt coi trọng phát triển bền vững và tăng trưởng xanh. Các chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, năng lượng bền vững đều đã được cập nhật, phù hợp với cam kết đạt mức phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050, như Thủ tướng Chính phủ đã cam kết tại COP26.