Quốc hội thông qua Luật Tương trợ tư pháp về dân sự

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, sáng ngày 26/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.

Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự (Báo cáo).

Sau đó, Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua bằng hình thức biểu quyết điện tử. Kết quả 429/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.

Theo Báo cáo, về phạm vi điều chỉnh (Điều 1), có ý kiến đề nghị bổ sung “vụ việc cạnh tranh vào phạm vi tương trợ tư pháp”, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, phạm vi tương trợ tư pháp về dân sự là hợp tác, hỗ trợ giữa Việt Nam và nước ngoài về một số hoạt động, giải quyết vụ việc dân sự, vụ việc phá sản, việc thi hành án dân sự của các cơ quan tư pháp.

Trong khi đó, cơ quan giải quyết vụ việc cạnh tranh là Ủy ban Cạnh tranh quốc gia thuộc Bộ Công Thương, không phải là cơ quan tư pháp. Theo Luật Cạnh tranh hiện hành, trình tự Ủy ban Cạnh tranh quốc gia xử lý vụ việc cạnh tranh không phải là hoạt động tố tụng tư pháp; quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh mang tính chất hành chính, kinh tế; trường hợp các bên đương sự không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại đối với quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh thì có thể khởi kiện yêu cầu Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết theo quy định của Luật Tố tụng hành chính.

Khi giải quyết vụ án hành chính, nếu phát sinh nhu cầu thu thập chứng cứ, tống đạt tài liệu, văn bản tố tụng ra nước ngoài... Tòa án nhân dân có thẩm quyền sẽ làm thủ tục yêu cầu tương trợ tư pháp ra nước ngoài căn cứ Điều 370a của Luật Tố tụng hành chính.

Các điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp về dân sự mà Việt Nam đã ký kết với các nước và vùng lãnh thổ cũng không quy định nội dung tương trợ tư pháp về dân sự trong xử lý vụ việc cạnh tranh. Do đó, quy định về phạm vi điều chỉnh của Luật Tương trợ tư pháp về dân sự như tại Điều 1 là phù hợp.

Về nguyên tắc tương trợ tư pháp về dân sự (Điều 6), có ý kiến đề nghị bổ sung nguyên tắc “có đi, có lại” trong tương trợ tư pháp về dân sự. Báo cáo chỉ ra, dự thảo luật trình Quốc hội đầu Kỳ họp thứ 10 đã có quy định gián tiếp về việc áp dụng nguyên tắc “có đi, có lại” trong tương trợ tư pháp về dân sự tại điểm a khoản 2 Điều 27. Tuy nhiên, quy định này chưa thực sự cụ thể, chưa bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các dự án luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định nguyên tắc “có đi, có lại” trong tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam và nước ngoài như thể hiện tại khoản 2 Điều 6 của dự thảo luật để bảo đảm linh hoạt trong áp dụng, thực thi nguyên tắc này nhằm bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân của Việt Nam, thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Liên quan đến kiểm sát hoạt động tương trợ tư pháp về dân sự (khoản 4 Điều 15), có ý kiến đề nghị bổ sung quy định thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân trong kiểm sát hoạt động tương trợ tư pháp về dân sự.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, ý kiến của đại biểu Quốc hội là xác đáng, do đó đã chỉ đạo chỉnh lý dự thảo luật theo hướng bổ sung khoản 4, Điều 15 quy định về thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tương trợ tư pháp về dân sự theo quy định của luật này, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và các luật có liên quan, bảo đảm thống nhất với quy định tại khoản 1, Điều 33 của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân.

Luật Tương trợ tư pháp về dân sự với đa số phiếu tán thành, thể hiện sự đồng tình, thống nhất cao. Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, luật gồm 4 Chương, 38 Điều đã bám sát mục tiêu, quan điểm đề ra khi xây dựng các dự án luật, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường hợp tác quốc tế về pháp luật và hội nhập quốc tế trong tình hình mới; hoàn thiện pháp luật về tương trợ tư pháp nói chung và pháp luật tương trợ tư pháp về dân sự nói riêng; khắc phục những bất cập, hạn chế trong quá trình thực hiện Luật Tương trợ tư pháp năm 2007. Luật Tương trợ tư pháp về dân sự có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.