Quế hữu cơ: Hướng thoát nghèo bền vững cho bà con dân tộc thiểu số

Hiệu quả rõ nét từ mô hình trồng quế hữu cơ

Ở những xã vùng thấp của Lào Cai, từ nhiều năm nay cây quế đã trở thành “cần câu cơm” cho hàng nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số. Nhưng chỉ đến khi chuyển sang trồng theo hướng hữu cơ, cây quế mới thật sự phát huy hết tiềm năng về kinh tế lẫn môi trường, mang lại nguồn thu ổn định và mở ra triển vọng xây dựng thương hiệu nông sản đặc trưng của địa phương.

Điển hình, gia đình ông Triệu Tiến Kim, thôn Phường Coong, xã Chiềng Ken. Với hơn 10 ha quế hữu cơ, mỗi năm ông Kim có thêm hàng trăm triệu đồng chỉ từ việc bán lá quế. Theo chia sẻ của ông, toàn bộ rừng quế nhà tôi không dùng thuốc bảo vệ thực vật độc hại, không dùng thuốc diệt cỏ, mà phát nương, làm cỏ theo cách làm truyền thống là chính. Thu nhập từ bán lá không chỉ giúp gia đình có thêm chi phí sinh hoạt mà còn tái đầu tư để chăm sóc rừng tốt hơn.

Tương tự, gia đình bà Triệu Thị Tách ở thôn Khe Mụ, xã Bảo Thắng, đang sở hữu 7 ha quế 5 năm tuổi. Nhờ áp dụng phương pháp trồng hữu cơ, gia đình bà không tốn kém chi phí thuốc bảo vệ thực vật mà vẫn thu được gần trăm triệu đồng mỗi năm từ bán lá quế. Khoản thu nhập này trở thành “nguồn vốn quay vòng” để gia đình duy trì chăm sóc diện tích quế, đồng thời cải thiện đời sống.

Điều đáng quý là cùng với hiệu quả kinh tế, mô hình quế hữu cơ còn khơi dậy tinh thần cộng đồng. Ở thôn Khe Mụ, người dân thường đổi công cho nhau trong những đợt phát cỏ, tỉa cành, tỉa lá. Việc chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ nhau đã tạo nên sự gắn kết, giúp bà con không chỉ cùng nhau thoát nghèo mà còn xây dựng đời sống cộng đồng đoàn kết.

Để mô hình đi vào thực chất, tỉnh Lào Cai đặc biệt chú trọng khâu tập huấn kỹ thuật. Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh thường xuyên tổ chức lớp học ngay tại nương quế, giúp người dân vừa học vừa thực hành. Theo chị Đặng Thị Trang, xã Bảo Thắng, ai có gì không hiểu sẽ được giải đáp chi tiết cho đến khi nắm rõ kỹ thuật. Có khi lớp tổ chức ở xã khác, chúng tôi vẫn chủ động đi học để tích lũy kinh nghiệm.

Thực tế, những chương trình tập huấn đã giúp nông dân tiếp cận đầy đủ quy trình canh tác hữu cơ theo tiêu chuẩn quốc gia (TCVN 11041). Nhờ vậy, năng suất và chất lượng quế hữu cơ tăng lên, sản phẩm đáp ứng được yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường. Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có hơn 143.000 ha quế, mang lại giá trị khoảng 2.500 tỷ đồng mỗi năm. Trong đó, hơn 23.700 ha đã được chứng nhận hữu cơ.

Khởi sắc từ tiêu thụ và hướng đi bền vững

Một yếu tố quyết định sự thành công của mô hình trồng quế hữu cơ chính là khâu tiêu thụ. Những năm gần đây, thị trường quế Lào Cai ghi nhận tín hiệu tích cực, giá bán nhích lên so với cùng kỳ, giúp người trồng phấn khởi, tập trung chăm sóc rừng.

Tại xã Bảo Yên, vùng quế trọng điểm của tỉnh, giá quế vỏ khô hiện dao động 35.000 - 50.000 đồng/kg; quế vỏ tươi 20.000 - 25.000 đồng/kg; gỗ quế tròn từ 900.000 - 1,3 triệu đồng/m³. Nhờ đó, nhiều hộ dân có thu nhập hàng trăm triệu đồng, góp phần giảm nghèo rõ rệt. Năm 2024, riêng xã Bảo Yên đã thu hơn 33.860 tấn cành, lá quế, tương đương 77 tấn tinh dầu và hơn 1.000 tấn vỏ quế. Doanh thu toàn xã từ quế đạt trên 1.200 tỷ đồng.

Các doanh nghiệp chế biến cũng bắt đầu mở rộng đầu tư. Công ty TNHH Thương mại Xuất nhập khẩu Việt Bắc mỗi năm thu mua 2.500 - 4.000 tấn vỏ quế tươi để chế biến thành sản phẩm xuất khẩu sang Ấn Độ, Trung Đông, EU, Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc. Đáng chú ý, vùng quế hữu cơ liên kết hơn 500 ha tại xã Xuân Hòa đang đưa sản phẩm đến các thị trường cao cấp với giá bán tăng 20 - 30% so với quế thường.

Tuy nhiên, khó khăn vẫn hiện hữu. Hiện diện tích quế được chứng nhận hữu cơ mới đạt hơn 4.200 ha, chiếm 7,2% tổng diện tích. Phần lớn sản phẩm vẫn dừng ở khâu sơ chế, xuất thô sang Ấn Độ, Trung Quốc. Dư địa gia tăng giá trị thông qua chế biến sâu và mở rộng thị trường cao cấp vẫn còn rất lớn.

Nhận thức rõ điều này, tỉnh Lào Cai đã đưa ra nhiều giải pháp. Trong đó, xác định phát triển vùng quế tập trung, nâng cao giá trị gia tăng và hình thành chuỗi sản phẩm hữu cơ mang thương hiệu quốc gia. Đồng thời, tỉnh đặt mục tiêu đến hết năm 2025 sẽ có thêm 1.000 ha quế đạt chuẩn hữu cơ, nâng tổng diện tích lên 5.450 ha; xa hơn đến năm 2050, trên 50% diện tích quế sẽ được chứng nhận hữu cơ và quản lý bằng hệ thống số.

Song hành cùng chính sách, vai trò của doanh nghiệp liên kết vô cùng quan trọng. Thực tế tại Văn Bàn, việc thành lập 14 tổ nhóm nông dân với gần 900 thành viên được đào tạo về canh tác hữu cơ đã tạo chuyển biến rõ rệt. Người dân vừa nâng cao nhận thức, vừa đảm bảo đầu ra nhờ doanh nghiệp cam kết thu mua ổn định, thậm chí thưởng thêm 1.500 - 2.000 đồng/kg so với quế thường.

Có thể thấy, cây quế hữu cơ không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế, môi trường mà còn nâng cao vị thế cho đồng bào dân tộc thiểu số. Với lợi thế về điều kiện tự nhiên, sự hỗ trợ chính sách của Nhà nước và nhu cầu ngày càng lớn từ thị trường quốc tế, quế hữu cơ Lào Cai đang đứng trước cơ hội vàng để trở thành thương hiệu nông sản chủ lực, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương một cách toàn diện.

Với giá bán cao gấp nhiều lần quế thông thường, quế và sản phẩm từ quế hữu cơ đang là hướng phát triển kinh tế bền vững của bà con dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Lào Cai