Tin Khu Vực 
Thoát nghèo nhờ quế
Giữa vùng núi non trùng điệp của xã Yên Bình, ngôi nhà khang trang của gia đình ông Nông Văn Tình, người dân tộc Tày, nổi bật giữa màu xanh bạt ngàn của quế. Cách đây hơn 15 năm, gia đình ông chỉ có vài sào nương trồng ngô, sắn, quanh năm thiếu thốn.
Năm 2008, ông mạnh dạn trồng gần 3ha quế theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông. Nay, những đồi quế hơn 10 năm tuổi đã cho thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi vụ bóc vỏ, chưng cất tinh dầu.
Người dân xã Định Hoá thu hoạch cành và lá quế. Ảnh minh hoạ
Câu chuyện của ông Tình không phải cá biệt. Hàng trăm hộ đồng bào dân tộc thiểu số ở Định Hóa, Võ Nhai, Phú Lương… cũng đang đổi đời nhờ loại cây vừa cho giá trị kinh tế cao, vừa giúp phủ xanh đất trống đồi núi trọc.
Theo thống kê của ngành nông nghiệp, toàn tỉnh Thái Nguyên hiện có hơn 5.000ha quế, trong đó gần 3.000ha ở Định Hóa, hơn 300ha ở Võ Nhai. Phần lớn diện tích nằm ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nơi trước đây chủ yếu sống nhờ canh tác nhỏ lẻ.
Quế không chỉ mang lại nguồn thu ổn định, với giá bán vỏ quế khô 40.000-50.000 đồng/kg, tinh dầu quế đạt vài trăm nghìn đồng/lít, mà còn giúp người dân “lấy ngắn nuôi dài” bằng việc thu lá, cành từ năm thứ 5 trở đi. Nhiều hộ, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số từ chỗ nghèo đói, phải nhận trợ cấp, nay đã vươn lên thành hộ khá, có vốn tái đầu tư, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo ở các xã vùng cao xuống còn dưới 10%.
Quế mang lại thu nhập cao cho bà con dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Ảnh minh hoạ: Tuấn Phong
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, sản phẩm quế của Thái Nguyên hiện vẫn tiêu thụ chủ yếu ở dạng thô. Vỏ quế thường được phơi khô, bó lại bán cho thương lái; lá và cành đôi khi bị đốt bỏ hoặc chưng cất tinh dầu thủ công, sản lượng và chất lượng không đồng đều. Tỉnh chưa có nhà máy chế biến sâu quy mô lớn, khiến đầu ra phụ thuộc nhiều vào thị trường Lào Cai, các tỉnh lân cận và thương lái. Điều này tiềm ẩn rủi ro khi giá cả biến động, dễ dẫn đến tình trạng “được mùa mất giá” nếu diện tích trồng tăng nóng.
Hướng tới chế biến sâu, xây dựng thương hiệu quế Thái Nguyên
Để quế thực sự trở thành cây hàng hóa chủ lực và động lực kinh tế cho vùng cao, từ đó giúp bà con dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh tăng thu nhập, thoát nghèo, Thái Nguyên xác định đi theo hướng phát triển bền vững. Trước hết, vùng trồng được quy hoạch bài bản, chọn giống chất lượng cao, áp dụng kỹ thuật thâm canh tiên tiến để nâng năng suất, hạn chế sâu bệnh. Cùng với đó, khuyến khích liên kết sản xuất theo chuỗi “nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp - thị trường”, giảm phụ thuộc vào thương lái và nâng cao tính ổn định của đầu ra.
Một trong những “điểm nghẽn” lớn nhất hiện nay là khâu chế biến. Nếu chỉ bán thô, giá trị câyquế khó được tối đa hóa. Trong khi đó, chế biến sâu như tinh dầu, bột quế, quế thanh, mỹ phẩm từ quế… có thể nâng giá trị gấp nhiều lần. Do đó, chính quyền tỉnh đang định hướng thu hút doanh nghiệp đầu tư nhà máy hiện đại, đồng thời hỗ trợ các hợp tác xã mở rộng quy mô sơ chế, đóng gói sản phẩm. Việc chuẩn hóa vùng nguyên liệu, cấp mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc sẽ là “tấm hộ chiếu” để quế Thái Nguyên tiến vào các thị trường khó tính.
Thực tế, trên địa bàn tỉnh một số đơn vị đã bắt đầu thử sức ở lĩnh vực chế biến. Hợp tác xã Quỳnh Dương (xã Yên Bình), nhờ vốn hỗ trợ từ Nhà nước và vốn đối ứng, đã đầu tư lò chưng cất tinh dầu trị giá khoảng 200 triệu đồng, bước đầu bán ra gần 100 lít tinh dầu quế. Tuy vậy, đầu ra vẫn hạn chế, cần thêm các kênh kết nối thị trường. Công ty TNHH Vũ Hoa (xã Định Hoá) đã ký hợp đồng xuất khẩu sang Trung Đông, Trung Quốc, Hàn Quốc, nhưng vẫn mong được hỗ trợ mở rộng sản xuất để đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn.
Thái Nguyên chú trọng chế biến sâu sản phẩm từ quế. Ảnh minh hoạ: My Nguyễn
Tỉnh Thái Nguyên đặt mục tiêu đến hết năm 2025 có 6.500ha quế, năm 2030 đạt 11.500ha; giá trị sản phẩm trên một chu kỳ 15 năm đạt 1 tỷ đồng/ha. Để đạt được, ngoài chính sách hỗ trợ giống, phân bón, kỹ thuật, cần kiểm soát chặt quy hoạch, tránh phát triển tự phát.
Sự tham gia của doanh nghiệp trong chế biến và xúc tiến thương mại sẽ quyết định thành công, bởi chỉ khi sản phẩm quế được chế biến sâu, có thương hiệu và thị trường ổn định, cây quế mới thực sự trở thành “mỏ vàng xanh” của vùng cao.
Với tiềm năng sẵn có, cộng với định hướng phát triển đúng đắn, cây quế Thái Nguyên hoàn toàn có thể đi xa hơn vai trò cây xóa đói giảm nghèo, để trở thành một thương hiệu nông sản đặc trưng, góp phần nâng tầm kinh tế rừng và đời sống của đồng bào miền núi.
Cùng với chính sách hỗ trợ về giống, quy trình trồng, các cấp chính quyền tỉnh Thái Nguyên đang nỗ lực thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp chế biến sâu, xúc tiến quảng bá nhằm tìm đầu ra và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm quế.
