Phó Chủ tịch VITAS Trương Văn Cẩm: Doanh nghiệp Việt phải mạnh từ nội lực

Sáng 29/10, trong khuôn khổ Hội chợ Mùa Thu 2025, Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị Xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 10. Hội nghị được tổ chức tại Trung tâm Triển lãm Việt Nam (VEC), Đông Anh, Hà Nội, trực tiếp kết hợp trực tuyến với các điểm cầu thương vụ Việt Nam ở nước ngoài. 

Để tiếp tục vươn xa, doanh nghiệp Việt cần phát triển từ chính nội lực

Tại hội nghị, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) - đã chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về hành trình phát triển của ngành dệt may Việt Nam, cũng như khẳng định vai trò then chốt của con người trong việc nâng cao sức cạnh tranh toàn cầu.

Theo ông Trương Văn Cẩm, ngành dệt may Việt Nam là một trong những ngành tiên phong hội nhập quốc tế. Nếu năm 2001, thời điểm Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ (BTA) có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu của ngành mới đạt khoảng 1,96 tỷ USD, thì đến nay, dự kiến năm 2025 con số này sẽ đạt 46 – 46,5 tỷ USD, tăng gấp hơn 23 lần sau gần 25 năm.

“Đây là minh chứng rõ rệt cho sự phát triển mạnh mẽ, bền bỉ của ngành dệt may Việt Nam trong tiến trình hội nhập”, ông Cẩm nhấn mạnh.

Thành công đó, theo ông Cẩm đến từ hai yếu tố: Thứ nhất là sự tận dụng cơ hội của quá trình hội nhập và thứ hai là dòng vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này.

Hiện nay, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chiếm khoảng 20% tổng số doanh nghiệp trong ngành nhưng lại đóng góp tới 60% kim ngạch xuất khẩu, 64,6% tổng vốn đầu tư và 61,6% doanh thu toàn ngành. Trong khi đó, doanh nghiệp trong nước, bao gồm tư nhân, liên doanh và doanh nghiệp nhà nước chiếm khoảng 40% về vốn, doanh thu và lao động.

Ông Cẩm cho rằng, dù con số này vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng, song đây là một tỷ lệ đáng khích lệ, thể hiện nỗ lực của khối doanh nghiệp Việt trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.

Phó Chủ tịch VITAS cho rằng, để tiếp tục vươn xa, doanh nghiệp Việt cần phát triển từ chính nội lực. Ông nêu ví dụ, trong các ngành công nghiệp khác như da giày, điện tử, tỷ lệ doanh nghiệp trong nước tham gia sản xuất còn rất thấp: ngành da giày chỉ chiếm khoảng 20%, còn ngành điện tử, con số này chưa đến 10%, doanh thu của doanh nghiệp nội chỉ chiếm 0,8% toàn ngành.

“Từ thực tế đó, chúng ta phải nhìn nhận rằng, muốn vươn ra thế giới, doanh nghiệp trong nước phải mạnh lên, không chỉ về quy mô mà còn về năng lực quản trị, công nghệ, chất lượng và nguồn nhân lực”, ông nhấn mạnh.

Theo ông, sự phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt cần gắn với ba trụ cột: nhận thức – năng lực – hành động. Trong đó, nhận thức đúng về yêu cầu hội nhập. Năng lực về quản trị, tài chính, công nghệ và hành động cụ thể để hiện thực hóa mục tiêu nâng cao sức cạnh tranh.

"Nếu thiếu một trong ba yếu tố này, doanh nghiệp sẽ khó duy trì vị thế trên thị trường quốc tế. Chỉ có hiểu người, hiểu mình, hiểu thị trường thì chúng ta mới thắng” - ông Cẩm nói.

Bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, ông Trương Văn Cẩm cũng thẳng thắn nhìn nhận: chất lượng hội nhập của ngành dệt may Việt Nam vẫn còn khoảng trống.

Hiện nay, phần lớn doanh nghiệp vẫn hoạt động ở khâu gia công (CMT), có giá trị gia tăng thấp, trong khi hàm lượng chất xám trong sản phẩm còn hạn chế. Các hình thức cao hơn như FOB (mua nguyên liệu, bán thành phẩm), ODM (tự thiết kế sản phẩm) hay OBM (xây dựng thương hiệu riêng) mới chỉ phát triển ở một số doanh nghiệp quy mô lớn.

Do đó, VITAS đang thúc đẩy các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng giá trị cao hơn, song song với việc nâng cao trình độ quản lý, phát triển thương hiệu và đẳng cấp sản phẩm.

So sánh với các đối thủ trong khu vực như Bangladesh, Pakistan, Indonesia, ông Cẩm khẳng định, Việt Nam có lợi thế vượt trội về đẳng cấp sản phẩm, chất lượng và tiến độ giao hàng. Chính những yếu tố này giúp nhiều thương hiệu quốc tế quay trở lại Việt Nam sau thời gian dịch chuyển sang thị trường giá rẻ. “Duy trì đẳng cấp sản phẩm là định hướng chiến lược của ngành dệt may Việt Nam" - ông nhấn mạnh.

Con người -quyết định nâng cao sức cạnh tranh toàn cầu

Nhấn mạnh về vai trò của yếu tố con người trong chuỗi cung ứng, ông Trương Văn Cẩm cho rằng, nguồn nhân lực chính là yếu tố mang tính quyết định cho sự phát triển bền vững và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Ông dẫn chứng: “Trong ngành dệt may, chúng ta có những khâu rất mạnh như sợi, may, nhưng lại yếu ở dệt và nhuộm. Nhiều doanh nghiệp có tiềm lực tài chính lớn, thậm chí dư hàng nghìn tỷ đồng, vẫn không dám đầu tư vào dệt, nhuộm vì thiếu nhân lực có tay nghề và trình độ kỹ thuật". 

Một ví dụ được ông nêu ra là tại Nam Định – nơi có nhà máy dệt nhuộm hiện đại trị giá gần 100 triệu USD, nhưng hiệu quả hoạt động không cao vì thiếu đội ngũ kỹ sư, chuyên gia vận hành. “Máy móc hiện đại đến đâu mà thiếu con người giỏi thì vẫn thất bại" - ông Cẩm nói.

Từ thực tế đó, ông Cẩm nhấn mạnh: Đầu tư vào nguồn nhân lực, cả đào tạo trong nước lẫn chuẩn bị cho đầu tư ra nước ngoài là nhiệm vụ sống còn. Ông chia sẻ kinh nghiệm từ Hàn Quốc, nơi các doanh nghiệp trước khi đầu tư ra nước ngoài đều đào tạo bài bản 2 năm cho đội ngũ quản lý để nắm rõ văn hóa tiêu dùng, phong tục và pháp lý của thị trường sở tại.

“Chúng ta cũng cần làm như vậy. Nếu muốn doanh nghiệp Việt đầu tư ra nước ngoài thành công, các cơ quan như Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài phải chủ động chia sẻ thông tin, tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp về pháp luật, lao động, văn hóa địa phương..." - ông Cẩm đề xuất.

Đề xuất giải pháp, theo ông Trương Văn Cẩm, ngành dệt may Việt Nam đã và đang có vị thế vững chắc trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng hội nhập và phát triển bền vững, cần đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ trọng tâm:

Một là, tăng cường nội lực doanh nghiệp trong nước, thông qua đổi mới công nghệ, quản trị và chuyển đổi mô hình sản xuất lên các nấc thang giá trị cao hơn.

Hai là, đầu tư cho con người, từ đào tạo nhân lực kỹ thuật, nhân lực quản lý đến xây dựng đội ngũ chuyên gia có khả năng làm việc và điều hành ở môi trường quốc tế.

“Con người là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam. Nếu không đầu tư đúng và đủ cho nhân lực, chúng ta khó có thể tạo nên sự bứt phá" - ông Trương Văn Cẩm khẳng định.

Cũng chia sẻ tại hội nghị, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Bộ Công Thương - cho rằng, để doanh nghiệp Việt Nam có thể “go global” hiệu quả, ngoài năng lực nội tại, điều quan trọng là phải am hiểu sâu về pháp luật, văn hóa và đặc thù của thị trường sở tại.

"Đây là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh, tránh rủi ro và xây dựng được hình ảnh thương hiệu bền vững" - ông Phú nhấn mạnh.

Đồng thời, cũng theo ông Phú, cộng đồng doanh nghiệp trong nước rất mong nhận được sự đồng hành, hỗ trợ thiết thực từ các cơ quan thương vụ và tham tán thương mại Việt Nam tại nước ngoài, những người am hiểu thị trường bản địa và có thể giúp doanh nghiệp kết nối, tìm kiếm đối tác phù hợp.

Ông Vũ Bá Phú: Trong thời gian tới, khi Chương trình vươn ra thị trường quốc tế giai đoạn 2026 - 2035” – “Go Global” được triển khai, cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa các thương vụ với doanh nghiệp, coi đây là một cấu phần quan trọng nhằm thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam.