Phát triển kinh tế tuần hoàn: Những điểm nhìn thực tiễn

Đây là chia sẻ của các chuyên gia tại Diễn đàn “Thực hiện kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam: Chính sách và kết nối hành động” do Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới (Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức ngày 10/11 tại Hà Nội.

Kinh tế tuần hoàn là con đường tất yếu ở Việt Nam

Tại Diễn đàn, Chủ tịch Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam Lê Văn Lợi khẳng định, kinh tế tuần hoàn là kiến trúc phát triển mới của Việt Nam trong chuyển đổi kép bao gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

“Đây là con đường tất yếu để Việt Nam giảm sự phụ thuộc tài nguyên, cắt giảm phát thải, nâng hiệu suất sử dụng năng lượng và vật liệu, đồng thời mở ra thị trường, việc làm và chuỗi giá trị mới mang tính bền vững”, ông Lê Văn Lợi nói.

Theo PGS Bùi Quang Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới, kinh tế tuần hoàn chính là một mô hình kinh tế. Ở đó mọi thiết kế, sản xuất và dịch vụ hướng tới việc kéo dài tuổi thọ của vật chất, và giảm tác động tiêu cực đến môi trường, giữ cho dòng vật chất được sử dụng lâu nhất có thể, khôi phục và tái tạo các sản phẩm và vật liệu ở cuối mỗi vòng đời sản phẩm.

Từ điểm nhìn đó, ông Tuấn nhận định kinh tế tuần hoàn góp vào việc kéo dài vòng đời tài nguyên, giảm phát thải cũng như thúc đẩy năng lượng xanh.

Đặc biệt kinh tế tuần hoàn không chỉ song hành mà còn góp phần thúc đẩy khoa học công nghệ nhờ việc áp dụng công nghệ mới, tạo ra sản phẩm mới và đặc biệt là giúp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, là khâu Việt Nam còn thiếu và yếu.

Ông Bùi Quang Tuấn cũng cho rằng, việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn là hết sức cần thiết khi Việt Nam đã vượt qua nấc thang tăng trưởng đầu tiên là dựa vào tài nguyên, rút ngắn thời gian thực hiện nấc thang tăng trưởng thứ hai là dựa vào đầu tư để bước sang nấc thang thứ ba là tăng trưởng dựa vào đổi mới sáng tạo.

5 bước chuyển sang kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp

Chia sẻ về kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp tại Việt Nam, ông Triệu Thanh Quang, Viện Địa lý nhân văn và phát triển bền vững cho biết, mỗi năm ngành trồng trọt tạo ra khoảng 95 - 98 triệu tấn phụ phẩm và phế thải nông nghiệp, trong đó riêng rơm và trấu từ sản xuất lúa chiếm khoảng 52 triệu tấn.

Đây là nguồn tài nguyên dồi dào có thể chuyển hóa thành phân hữu cơ, năng lượng sinh học và vật liệu sinh khối. Tuy nhiên, chỉ khoảng 50% lượng rơm rạ được tái sử dụng, phần còn lại bị đốt bỏ gây lãng phí và phát thải khí nhà kính.

“Việc nâng tỷ lệ tái sử dụng rơm rạ và phụ phẩm cây trồng là cơ hội lớn để giảm phát thải, tăng giá trị nội dung và phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp tuần hoàn”- ông Triệu Thanh Quang đánh giá.

Đặc biệt ông Quang đã đề xuất mô hình 5 bước để chuyển từ nền nông nghiệp tuyến tính truyền thống sang nền nông nghiệp tuần hoàn.

5 bước đó bao gồm bước 1: Phân tích và đánh giá nguồn lực; bước 2: Thay thế phương thức sản xuất; bước 3: Tái thiết kế hệ thống sản xuất; bước 4: Kết nối chuỗi giá trị và thay đổi hành vi; bước 5: Hoàn thiện và đổi mới mô hình.

Cũng tại Diễn đàn nhiều chuyên gia cho rằng, kinh tế tuần hoàn sẽ chỉ phát huy hiệu quả nếu được triển khai dựa trên sự kết hợp chặt chẽ giữa thể chế, công nghệ, thị trường và hành vi xã hội, đặc biệt là từ phía người dân và doanh nghiệp. Việc hình thành khung đo lường chỉ số tuần hoàn quốc gia được đánh giá là cấp thiết để đánh giá mức độ chuyển đổi cũng như đo lường tác động của các mô hình tuần hoàn trong thực tiễn.

Ban tổ chức Diễn đàn cho biết sẽ tổng hợp và hoàn thiện Báo cáo kiến nghị chính sách về phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, tập trung vào bốn nhóm giải pháp: hoàn thiện thể chế, đổi mới công nghệ, phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn theo ngành-vùng, và tăng cường hợp tác công-tư.