Phát triển hệ thống tiêu chuẩn phục vụ chuyển đổi xanh

Khoảng 400 tiêu chuẩn cho chuyển đổi xanh và phát triển bền vững

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) và thực hiện các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính, những yêu cầu đặt ra về chuyển đổi xanh, phát triển bền vững ngày càng trở nên cấp thiết.

Trong bối cảnh đó, tiêu chuẩn trở thành công cụ kỹ thuật quan trọng giúp hiện thực hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, định hình hành động của doanh nghiệp, cơ quan quản lý và người dân, thúc đẩy tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững tại Việt Nam.

Hoạt động tiêu chuẩn hóa là một trong những công cụ kỹ thuật chủ yếu để thể chế hóa các chính sách phát triển bền vững. Các tiêu chuẩn quốc gia được xây dựng và hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế (ISO, IEC) nhằm hỗ trợ thực thi các chính sách về môi trường, năng lượng, nông nghiệp, giao thông, đô thị và quản lý tài nguyên.

Tiêu chuẩn giữ vai trò định hướng, tạo ngôn ngữ chung cho các bên trong chuỗi giá trị xanh; giúp hình thành các tiêu chí kỹ thuật, chỉ số đo lường và công cụ đánh giá phục vụ quá trình hoạch định chính sách, sản xuất và thương mại hóa sản phẩm, dịch vụ xanh; thúc đẩy đổi mới công nghệ và sản xuất sạch hơn, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao hiệu suất sử dụng tài nguyên, giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng, đồng thời mở ra thị trường mới cho hàng hóa đáp ứng yêu cầu quốc tế.

Bên cạnh đó, tiêu chuẩn còn là nền tảng để thiết lập cơ chế chứng nhận, dán nhãn sinh thái, tín chỉ carbon và đánh giá ESG, tạo lập thị trường xanh minh bạch và bền vững.

Thống kê của Uỷ ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho thấy, hiện nay hệ thống tiêu chuẩn quốc gia phục vụ tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững hiện bao phủ trên 10 nhóm lĩnh vực trọng tâm, bao gồm: Quản lý môi trường, khí nhà kính, năng lượng tái tạo, quản lý năng lượng, nông nghiệp bền vững, kinh tế tuần hoàn, đô thị thông minh, giao thông xanh và nhiên liệu mới. Phần lớn các tiêu chuẩn này được xây dựng hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện cho Việt Nam hội nhập, đồng thời hỗ trợ thực thi các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường, năng lượng và phát triển bền vững.

Hệ thống tiêu chuẩn quốc gia hiện hành gồm trên 14200 tiêu chuẩn quốc gia với tỷ lệ hài hòa trên 65% bao trùm mọi lĩnh vực kinh tế, xã hội. Trong đó, có khoảng 400 tiêu chuẩn quốc gia liên quan đến chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Các tiêu chuẩn này không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là nền tảng thể chế hóa quá trình chuyển đổi xanh, góp phần thay đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng theo hướng bền vững.

Ưu tiên xây dựng tiêu chuẩn cho các lĩnh vực năng lượng mới

Theo đại diện Uỷ ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, tiêu chuẩn là công cụ kỹ thuật nền tảng để hiện thực hóa các mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Việc tiếp tục phát triển, hài hòa và áp dụng hiệu quả các tiêu chuẩn quốc gia sẽ góp phần củng cố năng lực cạnh tranh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hỗ trợ Việt Nam thực hiện thành công các cam kết quốc tế về chuyển đổi xanh.

Hoạt động tiêu chuẩn hóa cần tiếp tục phát huy vai trò cầu nối giữa khoa học - công nghệ, quản lý nhà nước và thực tiễn sản xuất, hướng tới xây dựng nền kinh tế xanh, phát thải thấp và phát triển bền vững. Hiện tại, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia đã đóng vai trò thiết thực trong thúc đẩy tăng trưởng xanh, giúp giảm chi phí năng lượng, mở rộng thị trường xuất khẩu, nâng cao năng lực doanh nghiệp và ý thức cộng đồng. Tiêu chuẩn cũng góp phần giảm phát thải, tăng tỷ lệ tái chế, bảo vệ tài nguyên và môi trường.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những khoảng trống trong tiêu chuẩn hóa các lĩnh vực mới như nhiên liệu xanh, kinh tế tuần hoàn, đô thị thông minh…; năng lực thử nghiệm và nguồn lực cho các ban kỹ thuật còn hạn chế.

Trong thời gian tới, việc phát triển hệ thống tiêu chuẩn quốc gia phục vụ chuyển đổi xanh được tiếp tục tiếp cận theo hướng tổng thể, toàn diện, tích hợp liên ngành, bảo đảm đồng bộ giữa tiêu chuẩn hóa, đo lường và đánh giá sự phù hợp.

Cần ưu tiên xây dựng tiêu chuẩn cho các lĩnh vực năng lượng mới, vật liệu tái chế, quản lý carbon và đô thị thông minh và bền vững. Đồng thời, thúc đẩy hợp tác quốc tế, chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao năng lực chuyên môn của các chuyên gia, thành viên ban kỹ thuật trong hoạt động tiêu chuẩn hóa.

Bên cạnh đó, cần quan tâm đầu tư nguồn lực, nâng cao năng lực thử nghiệm và triển khai chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa áp dụng tiêu chuẩn. Việc này không chỉ góp phần thực hiện cam kết Net-Zero của quốc gia mà còn tạo động lực cho đổi mới sáng tạo và mở rộng thị trường xuất khẩu cho doanh nghiệp Việt Nam, khẳng định vị thế quốc gia.

Trong giai đoạn gần đây, công tác tiêu chuẩn hóa được định hướng gắn chặt với các ưu tiên quốc gia về tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu. Đây là xu hướng đồng bộ với các định hướng của ISO, IEC, ITU và các tổ chức tiêu chuẩn khu vực, bảo đảm tính hội nhập của hệ thống tiêu chuẩn quốc gia.