Phân cấp, phân quyền cấp C/O: Minh bạch, thuận lợi cho doanh nghiệp

Cơ chế phân quyền, phân cấp trong cấp C/O

Việc cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) và văn bản chấp thuận là một công cụ quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam tận dụng ưu đãi thuế quan theo các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Theo Nghị định 146/2025/NĐ-CP ngày 12/06/2025 quy định về phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại, nhiệm vụ cấp C/O và văn bản chấp thuận được thực hiện bởi Bộ trưởng Bộ Công Thương hoặc UBND cấp tỉnh. Cơ chế này được cụ thể hóa tại Thông tư số 40/2025/TT-BCT ngày 22/06/2025 quy định về cấp giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa và chấp thuận bằng văn bản cho thương nhân tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa xuất khẩu theo Khoản 6 Điều 28 Nghị định 146/2025/NĐ-CP, trong đó, Bộ Công Thương giao nhiệm vụ cho Cục Xuất nhập khẩu thực hiện các thủ tục cấp C/O, văn bản chấp thuận, hướng dẫn nghiệp vụ cho doanh nghiệp. UBND các tỉnh/thành phố giao nhiệm vụ cho các tổ chức trực thuộc, thường là Sở Công Thương hoặc đơn vị chuyên trách, triển khai cấp C/O và văn bản chấp thuận trên địa bàn.

Cơ chế phân quyền cho phép Bộ và địa phương phối hợp chặt chẽ, đồng thời tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Các công ty có thể tiếp cận thủ tục tại cơ quan quản lý trực tiếp, đồng thời được hỗ trợ hướng dẫn về xuất xứ hàng hóa, hồ sơ thủ tục, và các quy định pháp lý liên quan. Đáng chú ý, trong bối cảnh cải cách hành chính theo nguyên tắc phi địa giới, doanh nghiệp ở một tỉnh hoàn toàn có thể nộp hồ sơ cấp C/O tại tỉnh khác. Điều này không chỉ giảm rào cản hành chính, mà còn tối ưu hóa thời gian, chi phí và hiệu quả xuất khẩu.

Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong việc triển khai cơ chế phân cấp, phân quyền cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O). Sở Công Thương Hà Nội vừa đảm nhận vai trò cơ quan cấp C/O trực tiếp và cấp văn bản chấp thuận cho phép thương nhân được tự chứng nhận xuất xứ. Sau khi Sở Công Thương Hà Nội cấp văn bản chấp thuận, thương nhân sẽ được quyền tự khai báo xuất xứ cho các lô hàng của mình mà không cần gửi hồ sơ đề nghị cấp C/O tới cơ quan nhà nước. Đây là hai nhiệm vụ chính liên quan đến xuất xứ hàng hóa được triển khai theo cơ chế phân quyền, phân cấp tại địa phương.

Theo kế hoạch, từ tháng 10, Sở sẽ bắt đầu cấp một số mẫu C/O cho doanh nghiệp, đồng thời mở rộng dần để cung cấp tất cả các mẫu C/O cho các thị trường mà Việt Nam đã ký kết FTA hoặc các cam kết thương mại quốc tế khác cũng như văn bản chấp thuận liên quan đến cơ chế tự chứng nhận xuất xứ, nhằm tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp trong quá trình xuất khẩu. Ngoài ra, Sở Công Thương Hà Nội còn tiếp nhận hồ sơ từ các doanh nghiệp ngoài địa bàn, bao gồm các tỉnh lân cận và khu vực phía Nam, giúp cơ chế phân quyền vận hành linh hoạt và thuận tiện hơn. Thực tế, cơ chế này đã được triển khai và ghi nhận hiệu quả tích cực.

Vận hành theo hai cơ chế

Như vậy, hiện nay, việc cấp C/O tại các địa phương đang vận hành theo hai cơ chế. Thứ nhất, cấp C/O do cơ quan nhà nước thực hiện, theo đó, doanh nghiệp gửi hồ sơ đến cơ quan cấp C/O để đề nghị cấp Giấy chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa.

Thứ hai, thương nhân tự chứng nhận xuất xứ. Theo đó, sau khi sản xuất, nhà sản xuất hoặc xuất khẩu tự khai báo và tự chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa của mình, đồng thời chịu toàn bộ trách nhiệm về tính chính xác và hợp pháp của các chứng từ.

Hai cơ chế này được triển khai theo quy định của Nghị định 146/2025/NĐ-CP và Thông tư 40/2025/TT-BCT, góp phần thực hiện thành công phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực xuất xứ hàng hóa, đồng thời tạo thuận lợi, giảm thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.

Trên thực tế, một số địa phương sau khi triển khai phân quyền phản ánh rằng thông tin như tên công ty hay các chi tiết khác khi ghi bằng tiếng Việt đôi khi trông gần giống tiếng Anh. Tuy nhiên, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhấn mạnh một điểm lưu ý đối với các doanh nghiệp đó là tất cả thông tin trên C/O phải được ghi chính xác bằng tiếng Anh, bao gồm cả mặt trước và mặt sau. Việc sử dụng tiếng Anh là bắt buộc, nhằm đảm bảo C/O được chấp nhận trong thương mại quốc tế và giúp doanh nghiệp hưởng tối đa ưu đãi thuế quan. Điều này giúp tránh sai sót trong quá trình thông quan và xác nhận ưu đãi thuế tại nước nhập khẩu.

"Từ ngày 1/7/2025, các cơ quan cấp C/O tại địa phương bắt đầu triển khai cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa và văn bản chấp thuận cho phép thương nhân được tự chứng nhận xuất xứ, trong đó có Hà Nội là một trong những đơn vị hoàn thiện thủ tục sớm. Danh sách các cơ quan cấp C/O sẽ tiếp tục được cập nhật, mở rộng đến các địa phương khác, thể hiện tính linh hoạt và minh bạch của cơ chế phân quyền.

Cơ chế phân quyền giúp doanh nghiệp tiếp cận thủ tục nhanh chóng, không phụ thuộc vào địa giới hành chính; giảm rào cản hành chính, tối ưu hóa thời gian và chi phí; đảm bảo quyền lợi thuế quan, đáp ứng các quy định xuất xứ hàng hóa; tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế nhờ sử dụng C/O hợp pháp và chính xác", đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) thông tin.

Tác động cụ thể theo ngành hàng xuất khẩu

Với cơ chế cấp C/O như vậy, câu hỏi đặt ra là các ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ được hưởng ưu đãi thuế quan như thế nào và cơ chế này tác động ra sao đến quyền lợi của doanh nghiệp?

Thông tin từ Cục Xuất nhập khẩu cho thấy, với ngành thủy sản, kể từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ 1/8/2020, số lượng lô hàng xuất khẩu sang EU tăng rõ rệt. Kim ngạch xuất khẩu thực tế gần trùng với kim ngạch lô hàng có C/O, cho thấy các doanh nghiệp đã tận dụng tối đa ưu đãi thuế quan. Trong khi đó, với ngành dệt may, khoảng cách giữa kim ngạch xuất khẩu thực tế và kim ngạch có C/O vẫn còn, cho thấy việc đáp ứng quy tắc xuất xứ còn gặp nhiều khó khăn. Ngành da giày kim ngạch xuất khẩu thực tế và kim ngạch có C/O gần như trùng nhau, cho thấy hầu hết lô hàng da giày xuất khẩu sang EU đã được cấp C/O đầy đủ, doanh nghiệp hưởng tối đa ưu đãi thuế quan.

Gần như hơn 90%, thậm chí lên đến 99% các lô hàng da giày xuất khẩu sang EU đã có giấy chứng nhận xuất xứ hoặc chứng từ chứng nhận xuất xứ. Như vậy, cả hàng thủy sản và hàng da giày đều được cấp C/O với tỷ lệ khá cao.

Theo khuôn khổ EVFTA, đối với những lô hàng có trị giá từ 6.000 euro trở xuống, thương nhân được phép tự chứng nhận xuất xứ (self-certification). Những lô hàng này thường phù hợp với hàng mẫu, hàng trưng bày tại triển lãm hoặc các lô hàng nông sản có trị giá thấp.

Số liệu thống kê những năm gần đây cho thấy, số lượng lô hàng tự chứng nhận xuất xứ dao động khoảng 4.000–5.000 lô/năm, giá trị có xu hướng tăng. Cục Xuất nhập khẩu nhận định, khi cơ chế phân quyền, phân cấp được triển khai đầy đủ, số liệu về cấp C/O và tự chứng nhận xuất xứ dự kiến tiếp tục tăng trưởng mạnh.

Vậy, hiện nay tại các địa phương, hệ thống mẫu C/O và văn bản chấp thuận đang được triển khai như thế nào? Cục Xuất nhập khẩu cho hay, hiện nay, tổng cộng có 31 mẫu C/O và văn bản chấp thuận, được triển khai theo lộ trình: Giai đoạn đầu: triển khai cấp một số mẫu C/O chủ lực; Giai đoạn tiếp theo: bổ sung các mẫu C/O còn lại, hoàn tất trong năm 2025.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, PGS. TS Nguyễn Thường Lạng, chuyên gia kinh tế và thương mại quốc tế, giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân cho hay, C/O không chỉ là chứng từ pháp lý, mà còn là công cụ kinh tế quan trọng. Khi doanh nghiệp xuất khẩu, cung cấp C/O cho đối tác giúp họ hưởng ưu đãi thuế quan, tăng khả năng cạnh tranh.

Thông qua C/O, doanh nghiệp có thể bán hàng với giá cao hơn, đồng thời đối tác vẫn được hưởng ưu đãi thuế. Ưu đãi thuế có thể lên tới 18–40%, tạo lợi thế lớn so với các nước không có FTA. Hiểu và vận dụng đúng quy tắc xuất xứ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa kế hoạch sản xuất và xuất khẩu, giảm rủi ro kiểm tra hải quan. Như vậy, cơ chế phân quyền không chỉ tạo thuận lợi hành chính, mà còn gia tăng giá trị kinh tế thực tế cho doanh nghiệp, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Cơ chế phân quyền, phân cấp trong cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa kết hợp với cơ chế tự chứng nhận xuất xứ đã minh bạch hóa quy trình, tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm tuân thủ pháp luật và các cam kết quốc tế. Bộ Công Thương giữ vai trò chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ. Địa phương (Sở Công Thương) thực hiện cấp C/O và văn bản chấp thuận. Doanh nghiệp được tiếp cận thủ tục dễ dàng, hưởng ưu đãi thuế quan, nắm vững quy tắc xuất xứ. Hệ thống minh bạch và trình bày bằng tiếng Anh đảm bảo C/O được chấp nhận trong giao dịch quốc tế.

Việc triển khai linh hoạt, tiếp nhận hồ sơ từ nhiều tỉnh và hướng dẫn doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ, với cơ chế phân quyền, doanh nghiệp Việt Nam sẽ dễ dàng tận dụng FTA, mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu bền vững.