Nghị quyết 70: Cơ hội đặc biệt cho tư nhân tham gia thị trường năng lượng tái tạo

Ngày 20/8/2025, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết 70-NQ/TW năm 2025 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết 70). Trong đó, tiếp tục ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo. Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn xung quanh vấn đề này.

- Thưa ông, Nghị quyết 70/NQ-TW vừa được ban hành có điểm gì khác biệt so với Nghị quyết 55 trước đây?

Ông Hà Đăng Sơn: Có thể khẳng định, Nghị quyết 70 mang tính đột phá, thể hiện rõ quan điểm của Đảng coi năng lượng là yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội. Nếu như Nghị quyết 55 đưa ra định hướng chiến lược chung cho ngành năng lượng, Nghị quyết 70 nhấn mạnh trực tiếp đến an ninh năng lượng quốc gia.

Điều này xuất phát từ thực tế giai đoạn 2021 - 2024, khi những biến động chính trị toàn cầu, đứt gãy chuỗi cung ứng, chiến tranh thương mại, giá năng lượng tăng cao đã tác động mạnh tới sản xuất và an sinh của Việt Nam - nơi một nền kinh tế đang phát triển, hội nhập sâu rộng; nhiều tập đoàn quốc tế đặt cơ sở sản xuất.

Vì vậy, thông điệp của Nghị quyết 70 coi phát triển năng lượng là ưu tiên cao nhất, ưu tiên hàng đầu để vừa đảm bảo tăng trưởng kinh tế, vừa giữ ổn định xã hội, đã thể hiện tầm nhìn mang tính chiến lược cũng như thực tiễn cao. Đây cũng là nền tảng để Việt Nam thực hiện mục tiêu kép đến năm 2045 là trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, với tăng trưởng GDP bền vững ở mức hai con số. Trong đó, việc bảo đảm nguồn cung năng lượng ổn định, lâu dài đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

- Nghị quyết 70 nhấn mạnh phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mới. Theo ông, đâu là những điểm đột phá có thể thúc đẩy ngành năng lượng tái tạo của Việt Nam?

Ông Hà Đăng Sơn: Trong nhiều năm qua, chính sách và cơ chế của Việt Nam về năng lượng tái tạo chủ yếu nhằm mục tiêu giảm phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng, coi đây là nguồn tự cung, tự cấp quan trọng. Thực tế, ngay từ khi xây dựng Quy hoạch điện VII, với nhận thức Việt Nam sẽ trở thành quốc gia nhập khẩu ròng năng lượng từ năm 2015, Chính phủ đã bắt đầu định hướng sử dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên năng lượng trong nước cho phát triển điện. Trong đó, ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo cho sản xuất điện nhằm đa dạng hóa nguồn cung sơ cấp cũng như bảo tồn nhiên liệu và bảo đảm an ninh năng lượng cho tương lai.

Tuy nhiên, thời điểm đó, chi phí đầu tư các dự án điện gió, điện mặt trời còn rất cao, khiến quy mô công suất trong quy hoạch vẫn còn hạn chế. Gần đây, nhờ đột phá công nghệ và chi phí đầu tư giảm mạnh, năng lượng tái tạo trở nên cạnh tranh hơn so với các nguồn truyền thống.

Đặc biệt, Việt Nam đã dần làm chủ một số công nghệ. Trong lĩnh vực điện mặt trời, chúng ta đã tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu với sản phẩm sản xuất nội địa. Đối với lĩnh vực điện gió, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã ký hợp đồng cung ứng linh kiện, thiết bị cho các dự án trong và ngoài nước, kể cả điện gió ngoài khơi. Điều đó cho thấy, Việt Nam hoàn toàn có khả năng tiếp cận, hợp tác quốc tế và tiến tới tự chủ công nghệ trong lĩnh vực này.

Với tốc độ tăng trưởng nhu cầu năng lượng ngày càng cao, việc thúc đẩy đầu tư phát triển nguồn và hạ tầng năng lượng tái tạo, cũng như hệ thống sản xuất - cung ứng dịch vụ liên quan, sẽ mở ra tiềm năng lớn trong thời gian tới.

Nghị quyết 70 cũng đã nêu rõ yêu cầu phải làm chủ công nghệ, xây dựng những tập đoàn đủ năng lực tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Đồng thời, hình thành các trung tâm công nghiệp - dịch vụ trong lĩnh vực chế tạo năng lượng. Đây chính là nền tảng để Việt Nam phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn mới.

- Như ông vừa chia sẻ, Nghị quyết 70 cũng đề cập đến công nghệ chuyển đổi số và phát triển hạ tầng lưu trữ năng lượng. Ông đánh giá thế nào về việc triển khai thực tiễn các giải pháp này để phát triển năng lượng tái tạo?

Ông Hà Đăng Sơn: Các nguồn năng lượng tái tạo gần đây có nhiều lợi thế như chi phí đầu tư đã giảm mạnh so với trước, chi phí phát điện ngày càng hợp lý, đồng thời còn giúp Việt Nam thực hiện cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính. Tuy nhiên, điểm yếu lớn nhất của năng lượng tái tạo là tính không ổn định, phụ thuộc nhiều vào thời tiết, nên khó bảo đảm cung ứng liên tục và đầy đủ cho hệ thống điện.

Vì vậy, song song với phát triển nguồn tái tạo, chúng ta phải đầu tư vào các nguồn điện dự phòng, nguồn điện linh hoạt và đặc biệt là hệ thống lưu trữ năng lượng để điều hòa cung - cầu, bảo đảm an toàn hệ thống. Đây sẽ là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng trong thời gian tới.

Theo tôi được biết, Bộ Công Thương hiện đang thúc đẩy mạnh mẽ các nghiên cứu cũng như hợp tác với tổ chức quốc tế, nhà đầu tư nước ngoài và tư nhân trong nước để triển khai nhanh các dự án liên quan đến lưu trữ năng lượng. Đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích để thúc đẩy đầu tư, tạo điều kiện triển khai rộng rãi những giải pháp công nghệ này trong thực tiễn.

- Nghị quyết 70 mở ra cơ hội lớn cho khu vực tư nhân tham gia đầu tư năng lượng tái tạo, đồng thời đề xuất các cơ chế thị trường nhằm tăng cạnh tranh. Vậy theo ông, để huy động hiệu quả nguồn lực xã hội và triển khai thành công Nghị quyết 70, đặc biệt trong phát triển năng lượng tái tạo, những chính sách và giải pháp cụ thể nào cần được ưu tiên?

Ông Hà Đăng Sơn: Trong thời gian qua, đầu tư vào năng lượng tái tạo ở Việt Nam tăng trưởng rất nhanh nhưng thiếu đồng bộ, đặc biệt ở khâu hạ tầng truyền tải. Hệ quả là nhiều dự án hoàn thành nhưng không được huy động hết công suất, làm giảm hiệu quả đầu tư và khiến nhiều nhà đầu tư mất niềm tin.

Để khắc phục, Nghị quyết 70 đã nêu rõ cần có cơ chế đặc thù nhằm tháo gỡ các vướng mắc hiện tại, từ hợp đồng, thủ tục pháp lý đến quy trình phê duyệt dự án. Đây phải là ưu tiên hàng đầu, bởi khi Chính phủ xử lý kịp thời, minh bạch, sẽ khôi phục được niềm tin của nhà đầu tư và khẳng định quyết tâm xây dựng một thị trường năng lượng tái tạo nghiêm túc, bền vững.

Song song, cần thúc đẩy các chính sách tài chính xanh, cơ chế ưu đãi về vốn và thuế, đồng thời đầu tư mạnh cho đào tạo nhân lực, phát triển các trung tâm nghiên cứu - chuyển giao công nghệ, để Việt Nam từng bước làm chủ công nghệ hiện đại như điện mặt trời, điện gió.

Điểm mấu chốt khác là phải có lộ trình cải tổ thị trường điện minh bạch, nhất là cơ chế giá điện. Hiện nay, giá bán lẻ điện được áp dụng thống nhất toàn quốc, khiến EVN khó linh hoạt khi đàm phán với nhà đầu tư. Điều này hạn chế khả năng thu hút vốn tư nhân. Vì vậy, cần từng bước đổi mới cơ chế giá điện, vừa đảm bảo không gây tác động tiêu cực đến an sinh xã hội, vừa tạo “room” cho EVN. Qua đó, hấp dẫn thêm nhiều nguồn vốn đầu tư vào phát triển nguồn điện và hạ tầng truyền tải.

Chỉ khi đồng thời thực hiện những giải pháp như gỡ vướng pháp lý, cải cách giá điện, tạo cơ chế tài chính xanh và nâng cao năng lực công nghệ, chúng ta mới có thể huy động hiệu quả nguồn lực xã hội và hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 70 trong phát triển năng lượng tái tạo.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!