Ngành thép Việt Nam: Liên kết chuỗi giá trị, hướng tới phát triển bền vững

Ngành thép đối diện với thách thức phát triển bền vững 

Ngày 7/11, tại TP. Hồ Chí Minh diễn ra Hội thảo ngành thép Việt Nam 2025 với chủ đề: “Liên kết chuỗi giá trị ngành thép Việt Nam - Hướng tới phát triển bền vững” do My Steel Việt Nam phối hợp với Hiệp hội thép Việt Nam (VSA) tổ chức.

Sự kiện thu hút hơn 200 đại biểu đến từ các doanh nghiệp thép, cùng đại diện các ngành liên quan như cơ khí chế tạo, xây dựng, đóng tàu và logistics.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Nghiêm Xuân Đa - Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam nhấn mạnh: "Năm 2025 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi ngành thép Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò trụ cột trong nền kinh tế quốc gia, đồng thời đối mặt với những cơ hội và thách thức mới. Từ biến động cung - cầu, các biện pháp phòng vệ thương mại, đến yêu cầu chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, ngành thép đang bước vào giai đoạn chuyển mình đầy thử thách, đòi hỏi sự hợp lực từ toàn chuỗi giá trị."

Theo ông Nghiêm Xuân Đa, hội thảo năm nay có ý nghĩa chiến lược và tầm nhìn dài hạn, cung cấp thông tin thị trường đáng tin cậy, là diễn đàn để các doanh nghiệp cùng chia sẻ, phân tích và tìm kiếm giải pháp đột phá.

Đặc biệt, việc quy tụ nhiều ngành liên quan như cơ khí chế tạo, xây dựng và logistics đã mở ra cơ hội kết nối, hợp tác và lan tỏa giá trị chung; góp phần tăng sức cạnh tranh và nâng cao vị thế ngành thép Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Nhấn mạnh là cầu nối giữa các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp kinh doanh thép, ông Nghiêm Xuân Đa cho biết, VSA đã và đang nỗ lực bảo vệ lợi ích chính đáng của các thành viên và cộng đồng doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thép. Đồng thời thúc đẩy liên kết trong chuỗi giá trị sản phẩm thép; khuyến khích đối mới công nghệ, chuyển đổi xanh; thúc đẩy kiết nối, liên kết hợp tác các doanh nghiệp thép.

“Hiệp hội Thép Việt Nam cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng các doanh nghiệp, hỗ trợ xây dựng một ngành thép vững mạnh, bền vững, sẵn sàng thích ứng linh hoạt trước biến động toàn cầu”, ông Nghiêm Xuân Đa nhấn mạnh.

Tại hội thảo các chuyên gia, diễn giả chia sẻ thực trạng cung - cầu, xu hướng phát triển thị trường nội địa, chuyển đổi xanh; tập trung thảo luận về triển vọng ngành thép Việt Nam giai đoạn 2026 - 2027.

Các nội dung được thảo luận sâu gồm: Ngành cơ khí chế tạo - động lực thúc đẩy thép Việt Nam; phát triển hạ tầng và nhà ở - động lực kép của ngành xây dựng và thép; giải pháp logistics cho thép xanh; phát triển bền vững chuỗi cung ứng; tác động của các xu hướng toàn cầu như cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), lộ trình đạt mục tiêu Net Zero và vai trò của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) trong tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Kiến nghị nhiều chính sách thúc đẩy chuyển đổi xanh

Tham gia đóng góp ý kiến tại hội thảo, ông Lê Việt - Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Thép Miền Nam (VNSTEEL) cho rằng, năm 2025 ngành thép xây dựng sẽ gặp nhiều rào cản thương mại quốc tế như thuế chống bán phá giá và các biện pháp bảo hộ từ Mỹ, EU, Ấn Độ… khiến xuất khẩu sụt giảm 25 - 30% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, năm 2025, ngành thép Việt Nam có thể đạt tăng trưởng khoảng 9 - 10% nhờ nhu cầu hạ tầng và đô thị hóa tăng cao cùng hàng loạt dự án trọng điểm quốc gia. Cùng với đó, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu và làn sóng đầu tư công nghiệp vào Đông Nam Á, giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho đầu tư công nghiệp.

Tuy nhiên, ngành thép vẫn đối mặt nhiều thách thức như dư thừa công suất trên 35%, cạnh tranh gay gắt về giá, biên lợi nhuận thấp (4 - 5%), cùng rào cản thương mại và yêu cầu khắt khe về chứng nhận “thép xanh”, “sản xuất carbon thấp” và rủi ro tỷ giá, giá nguyên liệu quốc tế biến động…  

Để nâng cao sức cạnh tranh, VNSTEEL và các doanh nghiệp trong ngành đề xuất nhiều hướng đi chiến lược. Cụ thể, về chiến lược nội địa, đa dạng sản phẩm, phát triển thép chất lượng cao, mở rộng mạng lưới phân phối, tận dụng cơ hội từ đầu tư công và hạ tầng.

Về xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường sang ASEAN, Nam Á, Trung Đông; tuân thủ tiêu chuẩn ESG, CBAM; đầu tư logistics và liên kết chuỗi FDI.

Về chuỗi giá trị bền vững, tích hợp dọc từ khai thác nguyên liệu, luyện, cán, chế biến sâu; chuyển sang lò điện hồ quang (EAF); phát triển kinh tế tuần hoàn, tái chế phế liệu, minh bạch phát thải và thúc đẩy “thép xanh”.

Theo các chuyên gia, trên thế giới, các tập đoàn lớn như ArcelorMittal, POSCO, Nippon Steel đang chuyển từ lò cao sang EAF, giúp giảm 40 - 60% phát thải CO₂. Đây cũng là hướng đi cần thiết cho ngành thép Việt Nam. Các doanh nghiệp cần đầu tư hệ thống xử lý khí thải, thu hồi nhiệt, dùng năng lượng tái tạo, áp dụng tiêu chuẩn ISO 14001, EPD, và đẩy mạnh tự động hóa, chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, công nghệ số và AI được xem là yếu tố then chốt giúp dự báo nhu cầu, tối ưu tồn kho và vận hành “nhà máy thép thông minh”. Mô hình kinh tế tuần hoàn với thu hồi, tái sử dụng nhiệt, nước làm mát, bụi lò, xỉ thép cho vật liệu xây dựng đã được một số doanh nghiệp như SSCV triển khai hiệu quả, trở thành hình mẫu “nhà máy thép xanh” tại Việt Nam.

Để thúc đẩy ngành thép chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, VNSTEEL kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Chiến lược phát triển ngành thép hướng tới tăng trưởng xanh, xây dựng hệ thống đo lường, báo cáo phát thải theo chuẩn EU ETS, cân đối chuỗi cung ứng, kiểm soát dư thừa công suất, và tăng cường phòng vệ thương mại.

Trong ngắn hạn, cần khuyến khích đầu tư công nghệ lò điện hồ quang, thí điểm năng lượng tái tạo; trung hạn hình thành quỹ tín dụng xanh và yêu cầu công bố phát thải; dài hạn đạt 50% sản lượng thép từ EAF, hướng tới chuẩn “CBAM-ready”, đáp ứng xu hướng carbon-neutral steel của thế giới. Có chính sách đẩy mạnh tự động hóa và chuyển đổi số: Triển khai IoT trong giám sát sản xuất, áp dụng ERP trong quản trị chuỗi cung ứng; trung hạn ứng dụng AI dự báo nhu cầu, tối ưu tồn kho; dài hạn phát triển “Nhà máy thép thông minh”, đạt mức tự động hóa trên 70% ở các khâu sản xuất chính.