Phát triển ngành thép Việt Nam theo hướng nào?

Ngành thép còn gặp nhiều khó khăn

Tại Hội thảo “Phát triển sản xuất, phân phối và xuất khẩu các mặt hàng thép của Việt Nam” do Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương tổ chức tại Quảng Ngãi vào chiều nay 24/11, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương Vũ Quang Hùng cho biết, trong vòng 10 năm qua tốc độ tăng trưởng của ngành thép của Việt Nam đều tăng ở mức 2 con số mỗi năm. Sản lượng sản xuất thép của các doanh nghiệp trong nước tăng mạnh theo từng năm. Ngành thép đã có sự phát triển mạnh mẽ về năng lực cũng như công nghệ sản xuất.

Tuy nhiên, thực tế ngành thép hiện nay đang gặp rất nhiều khó khăn và thách thức. Đơn cử, năng lực cạnh tranh của ngành thép Việt Nam khá thấp khi phần lớn các nguyên liệu đầu vào để sản xuất thép phải nhập khẩu. Bên cạnh đó, các nhà máy xây dựng mới với công suất lớn thì các nhà máy sản xuất phôi thép còn lại chủ yếu có công suất nhỏ, thiết bị lạc hậu, tiêu tốn năng lượng và nguy cơ gây ô nhiễm về môi trường. Điều kiện thị trường biến động, cạnh tranh và dư thừa, các biện pháp phòng vệ thương mại tác động đến giá thép trong nước gây mất ổn định thị trường...

Ông Vũ Quang Hùng - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương cho biết ngành thép hiện nay đang gặp rất nhiều khó khăn và thách thức

“Mức tiêu thụ thép trên bình quân đầu người của Việt Nam hiện nay mới vào khoảng 240kg/1 người/năm là mức còn thấp so với các nước trong khu vực như Malaysia, Trung Quốc. Do vậy, có thể thấy dư địa và tiềm năng phát triển của ngành thép Việt Nam trong thời gian tới rất lớn”, ông Hùng thông tin.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Hữu Trường Hưng – đại diện Cục Phòng vệ thương mại cho rằng trong tương lai gần, ngành thép vẫn sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn để cạnh tranh với thép nhập khẩu từ Trung Quốc do quy mô sản xuất nhỏ và chi phí sản xuất vẫn còn cao nếu so sánh với các doanh nghiệp lớn của Trung Quốc. Đồng thời, có rất nhiều sản phẩm thép trong nước vẫn đang phải nhập nguyên liệu từ Trung Quốc.

Ông Nguyễn Hữu Trường Hưng cho rằng tương lai gần, ngành thép vẫn sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn để cạnh tranh với thép nhập khẩu

Hầu hết các doanh nghiệp trong nước hiện vẫn chỉ có khả năng sản xuất các sản phẩm thép cơ bản, phục vụ ngành bất động sản và chưa có khả năng sản xuất các sản phẩm chất lượng cao. “Theo đánh giá của Cục Phòng vệ thương mại, phải mất từ 5 – 10 năm nữa, Việt Nam mới có khả năng sản xuất các sản phẩm thép phục vụ ngành cơ khí chế tạo như: Thép làm vỏ ô tô, thép làm vỏ tàu”, ông Hưng nhận định.

Cần có định hướng, mục tiêu khả thi

Góp ý đối với nội dung dự thảo “Chiến lược phát triển ngành thép Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”, về định hướng xuất khẩu thép, ông Hưng đề nghị xem xét lại định hướng “Nghiên cứu, xây dựng chính sách phù hợp để khuyến khích các đơn vị sản xuất phôi tạm thời hạn chế xuất khẩu, ưu tiên thị trường nội địa, góp phần hạn chế sự tăng giá thép chế tạo và thép xây dựng”. Đây là vấn đề chỉ phát sinh tại thời điểm diễn ra dịch Covid, theo thông tin Cục Phòng vệ thương mại hiện có, rất nhiều doanh nghiệp trong nước còn đang gặp khó khăn để có thể bán phôi thép trên thị trường và thậm chí đã phải dừng sản xuất do không đủ đơn hàng.

Việc phát triển ngành thép cần được nghiên cứu dựa trên năng lực, sức cạnh tranh, đặc điểm nhu cầu thị trường của từng sản phẩm thép sản xuất trong nước.

Ông Hưng cũng kiến nghị trong thời gian vừa qua, có rất nhiều sản phẩm thép trong nước đã được điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại trong thời gian dài. Tuy nhiên, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất trong nước vẫn không được nâng lên, thậm chí nhiều doanh nghiệp tiếp tục thua lỗ và trì trệ. Đối với vấn đề này, Cục Phòng vệ thương mại đã có báo cáo và kiến nghị lãnh đạo Bộ Công Thương về việc không tiếp tục bảo hộ đối với các ngành này nếu việc rà soát cuối kỳ việc áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại cho thấy ngành sản xuất trong nước không có sự thay đổi hay đầu tư đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực để có thể cạnh tranh trên thị trường.

Vì vậy, việc xây dựng chiến lược phát triển ngành thép cần được xem xét, nghiên cứu dựa trên năng lực, sức cạnh tranh, đặc điểm nhu cầu thị trường của từng sản phẩm thép sản xuất trong nước. Thông qua đó, các mục tiêu, giải pháp và định hướng phát triển sẽ phù hợp và mang tính khả thi cao hơn đối với ngành thép nói chung và từng sản phẩm thép trong nước nói riêng khi chiến lược phát triển này được phê duyệt trong thời gian tới.

Ông Chu Hoàng Đức Anh – Đại diện Cục Công nghiệp Bộ Công Thương cho rằng, để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Việt Nam cần có các định hướng chính sách để phát triển mạnh ngành luyện kim, vật liệu, đặc biệt là các loại thép chế biến chế tạo. Cụ thể, cần phát triển thêm các khu liên hợp gang thép có quy mô lớn với cơ cấu sản phẩm đa dạng, đặc biệt là các sản phẩm thép phục vụ công nghiệp chế biến chế tạo. Tập trung khuyến khích sản xuất thép hợp kim và đặc biệt phục vụ ngành cơ khí, chế tạo máy. Xây dựng chiến lược phát triển ngành thép theo hướng thu hút đầu tư các liên hợp thép lớn nhằm sản xuất các chủng loại sản phẩm thép đa dạng, đặc biệt tập trung thép ứng dụng trong ngành chế biến, chế tạo, cơ khí, ô tô... tại khu vực có cảng nước sâu (như Duyên hải miền Trung) thuận lợi cho việc vận chuyển nguyên liệu đầu vào và thành phẩm tạo lợi thế cạnh tranh.

Đại biểu cho rằng, Việt Nam cần có các định hướng chính sách để phát triển mạnh ngành luyện kim, vật liệu, đặc biệt là các loại thép chế biến chế tạo

Ngoài ra, tận dụng nguồn tài nguyên quặng sắt trong nước và khoáng sản kim loại màu như: Crom, niken, titan, wonfram, mangan nhằm chế tạo các loại hợp kim sắt làm nguyên liệu để sản xuất thép hợp kim đặc biệt. Đồng thời, có các biện pháp hàng rào kỹ thuật, hàng rào thương mại nhằm bảo vệ ngành sản xuất thép trong nước. Chỉ khuyến khích nhập khẩu một số chủng loại thép mà trong nước chưa sản xuất được. Thu hút đầu tư công nghệ và thiết bị mới, tiên tiến, hiện đại, tiết kiệm năng lượng, năng suất cao, thân thiện với môi trường theo xu hướng sử dụng năng lượng xanh sạch, tuần hoàn. Từng bước khắc phục, thay thế và loại bỏ các dự án sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu và không đảm bảo về môi trường.

Ông Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương Kết luận tại Hội thảo, ông Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương ghi nhận, đánh giá cao những ý kiến của các chuyên gia, đại diện cơ quan quản lý nhà nước, các hiệp hội và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ngành thép. Đây là cơ sở để Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương tiếp tục xây dựng, củng cố luận cứ khoa học, tư vấn, kiến nghị các giải pháp trong xây dựng chiến lược, hoạch định chính sách phát triển, quản lý đối với ngành thép trong thời gian tới.