Ngân hàng Trung ương Nhật Bản nâng lãi suất lên mức cao nhất 30 năm

Quyết định mang tính bước ngoặt

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) ngày thứ Sáu đã quyết định nâng lãi suất ngắn hạn từ 0,5% lên 0,75%, đưa mặt bằng lãi suất của nền kinh tế lớn thứ ba thế giới lên mức cao nhất kể từ năm 1995. 

Đây là lần tăng lãi suất đầu tiên kể từ tháng 1/2025 và được thông qua với sự nhất trí tuyệt đối trong hội đồng chính sách, cho thấy mức độ đồng thuận tương đối cao về thời điểm điều chỉnh chính sách tiền tệ.

Quyết định này tiếp tục khẳng định quá trình BOJ từng bước rút khỏi giai đoạn nới lỏng tiền tệ quy mô lớn kéo dài hàng thập kỷ, giai đoạn gắn liền với lãi suất siêu thấp và các biện pháp hỗ trợ mạnh nhằm chống giảm phát. 

Việc nâng lãi suất lên 0,75% đưa chính sách tiền tệ của Nhật Bản tiến gần hơn tới trạng thái “bình thường hóa”, trong bối cảnh lạm phát duy trì trên ngưỡng mục tiêu 2% trong thời gian dài và tăng lương dần lan tỏa trong nền kinh tế.

Trong tuyên bố đi kèm quyết định, BOJ cho biết các dữ liệu và khảo sát gần đây cho thấy khả năng cao cơ chế tiền lương và giá cả cùng tăng ở mức vừa phải sẽ tiếp tục được duy trì. Ngân hàng trung ương khẳng định nếu các dự báo về tăng trưởng và lạm phát trở thành hiện thực, việc tiếp tục nâng lãi suất là phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh lãi suất thực vẫn đang ở mức rất thấp.

Tuy nhiên, dù mang ý nghĩa bước ngoặt về mặt biểu tượng, động thái lần này vẫn được đánh giá là thận trọng. Mức lãi suất 0,75% chỉ mới đưa BOJ tiến gần hơn tới đáy của khoảng lãi suất trung tính ước tính từ 1,0% đến 2,5%, ngưỡng được cho là không kích thích cũng không kìm hãm nền kinh tế. Điều này cho thấy chính sách tiền tệ của Nhật Bản vẫn chưa bước vào giai đoạn thắt chặt rõ rệt.

Bên cạnh đó, trong khi BOJ duy trì quan điểm rằng lạm phát cơ bản sẽ hội tụ quanh mục tiêu 2% vào nửa sau giai đoạn dự báo kéo dài đến năm tài khóa 2027, một số thành viên hội đồng có quan điểm cứng rắn hơn đã bày tỏ sự bất đồng. Hai thành viên Hajime Takata và Naoki Tamura phản đối đánh giá này, phản ánh những lo ngại nội bộ về áp lực lạm phát đang lan rộng hơn trong nền kinh tế.

Sự tồn tại của các ý kiến trái chiều cho thấy tiến trình bình thường hóa chính sách của BOJ không hoàn toàn suôn sẻ, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế Nhật Bản vẫn phải cân bằng giữa mục tiêu ổn định giá cả, tăng trưởng bền vững và gánh nặng nợ công lớn.

Phản ứng thị trường và những giới hạn trong thông điệp chính sách

Ngay sau quyết định nâng lãi suất, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 10 năm đã tăng lên mức cao nhất trong 26 năm, phản ánh kỳ vọng của thị trường về xu hướng chính sách tiền tệ thắt chặt hơn. Tuy nhiên, diễn biến trên thị trường tiền tệ lại cho thấy một bức tranh phức tạp hơn.

Đồng yên đã suy yếu trên diện rộng, với tỷ giá USD/JPY tăng lên mức cao nhất trong một tháng, vượt mốc 157 yên đổi một USD. Nguyên nhân chủ yếu không nằm ở bản thân quyết định tăng lãi suất, vốn đã được dự báo trước, mà ở những phát biểu sau đó của Thống đốc Kazuo Ueda.

Trong cuộc họp báo, ông Kazuo Ueda tỏ ra thận trọng khi đề cập đến triển vọng chính sách sắp tới. Thống đốc BOJ cho biết tốc độ và thời điểm của các đợt tăng lãi suất tiếp theo sẽ phụ thuộc vào cách nền kinh tế phản ứng trước từng điều chỉnh chính sách, đồng thời nhấn mạnh BOJ sẽ cập nhật đánh giá tại mỗi cuộc họp dựa trên triển vọng kinh tế, giá cả và các rủi ro liên quan.

Dù thừa nhận rằng ngay cả sau khi nâng lãi suất lên 0,75%, chính sách tiền tệ vẫn còn cách đáy của khoảng lãi suất trung tính, ông Ueda không đưa ra tín hiệu rõ ràng về số lần tăng lãi suất tiếp theo hay thời gian cần thiết để đạt mức trung tính. Theo ông Kazuo Ueda, việc đánh giá mức độ nới lỏng tiền tệ không chỉ dựa trên khoảng cách so với lãi suất trung tính, mà còn phải xem xét lãi suất thực, tín dụng và diễn biến tổng thể của nền kinh tế.

Thực tế, tốc độ tăng lãi suất chậm của BOJ trong thời gian qua đã vấp phải nhiều chỉ trích, khi đồng yên suy yếu kéo dài làm gia tăng chi phí nhập khẩu và tạo áp lực lạm phát đối với nền kinh tế trong nước. Tuy nhiên, việc điều chỉnh chính sách quá nhanh cũng tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt với một nền kinh tế có mức nợ công cao và tăng trưởng còn phụ thuộc nhiều vào điều kiện tài chính thuận lợi.

Ngay trong nội bộ chính phủ, phản ứng đối với quyết định nâng lãi suất cũng không hoàn toàn đồng nhất. Bộ trưởng Kinh tế Minoru Kiuchi cho biết ông tôn trọng quyết định của BOJ, song cảnh báo rằng việc tăng lãi suất sẽ làm gia tăng chi phí trả nợ và đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải theo dõi chặt chẽ tác động đối với nền kinh tế.

Quyết định nâng lãi suất lên 0,75% có thể được xem là đủ để khẳng định cam kết của BOJ trong việc hướng tới mục tiêu ổn định giá cả, nhưng chưa đủ mạnh để phát đi tín hiệu thắt chặt quyết liệt. Con đường phía trước của chính sách tiền tệ Nhật Bản vì vậy nhiều khả năng vẫn là lộ trình điều chỉnh từng bước, phụ thuộc chặt chẽ vào diễn biến tiền lương, lạm phát và phản ứng của nền kinh tế trong nước.