Nga đã mất hơn 90% thị phần dầu mỏ ở châu Âu

Nga đã mất hơn 90% thị trường hàng đầu châu Âu trước đây của mình là Bắc Âu do các lô hàng đã giảm xuống dưới 100.000 thùng mỗi ngày (bpd) trong những tuần gần đây từ hơn 1,2 triệu thùng/ngày trước khi xảy ra cuộc chiến Ukraine. Lệnh cấm vận của EU đối với việc nhập khẩu dầu thô của Nga bằng đường biển và cơ chế trần giá kèm theo đối với dầu thô của Nga sẽ có hiệu lực vào ngày 5/12 tới.

90% thị phần này dự kiến sẽ còn kéo dài tới tháng 2—những người mua ở Rotterdam, với các chuyến hàng đến trung tâm Hà Lan trong 4 tuần tính đến ngày 18/11 giảm xuống chỉ còn 95.000 thùng/ngày. Khoảng 75% lượng dầu thô của Nga hiện đang được bốc dỡ tại các cảng Baltic ở Nga đang hướng đến châu Á, nơi các khách hàng Ấn Độ và Trung Quốc không ngần ngại mua hàng hóa của Nga, đặc biệt là vào đầu năm nay, với mức chiết khấu sâu.

Giờ đây, lệnh cấm vận của EU và giới hạn giá của EU-UK-G7 chỉ còn hai tuần nữa, các dấu hiệu bắt đầu xuất hiện cho thấy người mua ở Ấn Độ, chẳng hạn, đang chạy đua để đảm bảo nguồn cung được bốc hàng trước ngày 5/12 và dỡ hàng tại cảng đích trước đó. Ngày 19/1/2023, sẽ không bị cấm vận và giới hạn giá nhưng những người mua ở Ấn Độ và Trung Quốc được cho là cảnh giác với việc mua dầu của Nga sau ngày 5/12, chờ đợi sự rõ ràng về cách áp dụng trần giá và liệu có một số hậu quả đối với người mua dầu thô của Nga sau khi các lệnh trừng phạt có hiệu lực hay không.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết trong Báo cáo thị trường dầu mỏ hàng tháng rằng lệnh cấm vận của EU đối với dầu mỏ của Nga sẽ tạo ra những bất ổn lớn trên thị trường sản phẩm và dầu mỏ toàn cầu chỉ trong vài tuần tới. Trong bối cảnh có dấu hiệu tăng trưởng nhu cầu dầu yếu đi, các lệnh cấm vận của EU đối với sản phẩm dầu thô và dầu thô nhập khẩu của Nga đang đến gần và lệnh cấm đối với các dịch vụ hàng hải sẽ gây thêm áp lực lên cân bằng dầu mỏ toàn cầu, và đặc biệt là đối với thị trường dầu diesel vốn đã đặc biệt eo hẹp. Cơ quan này cho biết mức trần giá dầu được đề xuất có thể giúp giảm bớt căng thẳng, tuy nhiên vẫn còn vô số bất ổn và thách thức về hậu cần.

Ở khía cạnh khác, châu Âu vẫn không thể từ bỏ khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga. Khi châu Âu tiến gần đến ngày giới hạn nhập khẩu dầu của Nga vào ngày 5/12, họ vẫn thấy khó có thể từ bỏ tất cả năng lượng của Nga. Sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga đang chứng tỏ là một vấn đề nghiêm trọng hơn so với dự đoán ban đầu, vì châu Âu miễn cưỡng đưa ra các biện pháp trừng phạt đối với sản phẩm khí đốt tự nhiên vì lo ngại thiếu hụt và giá cả tăng cao.

Trong khi châu Âu nhập khẩu than và dầu của Nga đã giảm đáng kể kể từ khi xảy ra cuộc chiến Ukraine vào đầu năm nay, khu vực này vẫn tiếp tục phụ thuộc nhiều vào LNG của Nga. Theo Rystad Energy, xuất khẩu khí lỏng đã tăng khoảng 20% ​​trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 10 so với cùng kỳ năm 2021. Các lô hàng LNG của Nga trong năm tính đến tháng 9 đạt tổng cộng 1,2 triệu tấn, tương đương từ 1 tỷ USD đến 2 tỷ USD. Châu Âu đang cố gắng bổ sung lượng dự trữ kịp thời cho mùa đông khi nhu cầu tăng cao. Trên thực tế, các mức lưu trữ của EU được cho là ở mức khoảng 95% công suất, với nhiều tàu chở LNG bị mắc kẹt tại các cảng châu Âu khi họ chờ tìm không gian để dỡ hàng LNG.

Nhưng với việc Nga cắt giảm vận chuyển khí đốt từ Nord Stream 1, nhiều quốc gia đã phải chuyển sự phụ thuộc vào LNG của Nga, do công ty tư nhân Novatek cung cấp. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên khi Nga là nhà sản xuất LNG lớn thứ tư thế giới, có nghĩa là nhiều quốc gia trên toàn thế giới đã dựa vào nguồn cung cấp năng lượng của họ trong những năm gần đây. Nước này cung cấp khoảng 15% LNG của châu Âu, một lượng không dễ thay thế bằng các nguồn cung cấp khác trong một khoảng thời gian ngắn.

Các nhà phân tích tại Rystad Energy cho rằng con số này khó có thể giảm trong năm tới. Anne-Sophie Corbeau, một học giả nghiên cứu toàn cầu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu (CGEP) giải thích, EU cần LNG. Nhưng khi Mỹ đưa ra các biện pháp trừng phạt đối với năng lượng Nga và EU cũng làm theo, việc tiếp tục phụ thuộc vào khí đốt của Nga có thể gây rắc rối vì nó dễ bị tổn thương trước bất kỳ sự cắt giảm nào từ Nga. Nó cũng làm suy yếu những nỗ lực của khu vực nhằm lên án cuộc xung đột đang diễn ra của Nga với Ukraine. Đường ống dẫn dầu của châu Âu từ Nga chỉ còn khoảng 20% ​​so với trước chiến, có nghĩa là khi khu vực này cần bổ sung nguồn dự trữ vào năm 2023 thì sẽ khó thực hiện hơn. Do đó, một số cường quốc châu Âu đang tìm đến các quốc gia giàu khí đốt khác để lấp đầy khoảng trống.

Kế hoạch 'REPowerEU' của EU, được công bố vào tháng 3, tìm cách đa dạng hóa các nhà cung cấp khí đốt của khu vực và mở rộng quy mô chuyển đổi năng lượng tái tạo. EU đã xác định Na Uy, nhà sản xuất khí đốt lớn thứ hai trong khu vực sau Nga, là nhà cung cấp tiềm năng cho châu Âu. Na Uy đã liên tục tăng sản lượng để hỗ trợ EU chuyển hướng khỏi nhiên liệu hóa thạch của Nga vào năm 2027. Một số quốc gia đã sử dụng các nguồn khí đốt khác, ít phụ thuộc vào Nga. Ví dụ, Vương quốc Anh không phụ thuộc vào khí đốt của Nga, với công ty năng lượng Centrica đã ký một thỏa thuận với Equinor của Na Uy để cung cấp thêm khí đốt trong ba mùa đông tới. Síp cũng có các nhà cung cấp khí đốt khác, không phụ thuộc vào Nga.

Tuy nhiên, Pháp phụ thuộc vào Nga với 24% lượng khí đốt nhập khẩu, Đức với 46% và Hungary với lượng khí đốt nhiều hơn mức tiêu thụ trong cả năm. Vì vậy, trong khi một số quốc gia nhận thấy việc rời xa Nga là tương đối dễ dàng, thì những quốc gia khác lại lo lắng về an ninh năng lượng của họ nếu họ cắt đứt mọi quan hệ năng lượng với Nga. Mỹ và Trung Đông đã đóng một vai trò quan trọng trong việc lấp đầy khoảng trống, cung cấp lượng LNG lớn hơn cho châu Âu. Nhưng vẫn còn những lo ngại về sự thiếu hụt, khiến giá khí đốt tăng cao trong suốt năm 2022. Đức hiện đang khám phá tiềm năng xây dựng 5 nhà ga LNG mới để đảm bảo rằng các tàu chở hàng đến không bị từ chối do thiếu chỗ để dỡ hàng hàng hóa của họ.

Khi một số quốc gia châu Âu chạy đua để củng cố an ninh năng lượng của họ bằng cách đảm bảo các nhà cung cấp khí đốt mới và đầu tư vào cơ sở hạ tầng, không phải ai cũng đồng ý. Ví dụ, Tây Ban Nha và Đức muốn thiết lập một kết nối khí đốt mới qua dãy núi Pyrenees, nhưng Pháp phản đối sáng kiến ​​này. Thay vào đó, Pháp ủng hộ các kho cảng LNG mới, có thể được làm nổi, mà họ tin rằng sẽ xây dựng nhanh hơn và rẻ hơn so với một đường ống mới. Dù cố gắng thế nào, châu Âu dường như không thể giảm sự phụ thuộc vào LNG của Nga.

Việc rời xa dầu thô của Nga có ý nghĩa rất nhỏ nếu khu vực này vẫn đang bơm tiền vào Nga thông qua nhập khẩu LNG. Và bất chấp những nỗ lực từ Na Uy, Mỹ và các quốc gia khác trên thế giới nhằm cung cấp khí đốt rất cần thiết cho châu Âu, đây chỉ là một giải pháp ngắn hạn. Đầu tư nhiều hơn vào cơ sở hạ tầng khí đốt tự nhiên và lĩnh vực năng lượng tái tạo của châu Âu có thể hỗ trợ quá trình dịch chuyển dài hạn của châu Âu khỏi năng lượng của Nga, nhưng có khả năng châu Âu vẫn phụ thuộc nhiều vào năng lượng của Nga trong ngắn hạn.